Ursula Gertrud von der Leyen
(geboren
Ursula Albrecht
,
Elsene
,
8 oktober
1958
) is een in
Belgie
geboren
Duitse
politica
, arts en lid van de
CDU
. Op 16 juli 2019 werd ze door het
Europees Parlement
verkozen tot - eerste vrouwelijke -
voorzitter van de Europese Commissie
. Op 1 december 2019 ging de
Commissie-Von der Leyen
effectief van start.
Van 17 december 2013 tot 17 juli 2019 was zij in functie als
minister van Defensie
van Duitsland in zowel het
derde
als
vierde kabinet
van
Angela Merkel
. Eerder was Von der Leyen minister van Werk en Sociale Zaken in het
kabinet-Merkel II
en minister van Gezin, Senioren, Vrouwen en Jeugd in
kabinet-Merkel I
. Tussen 2003 en 2005 was ze in
Nedersaksen
minister van Sociale Zaken, Vrouwen, Gezin en Volksgezondheid.
Na haar middelbare school studeerde Von der Leyen economie aan de universiteiten van
Gottingen
en
Munster
. In 1978 studeerde ze aan de
London School of Economics and Political Science
. Later studeerde ze ook nog
geneeskunde
in
Hannover
. Ze studeerde af in 1987. In 1991 schreef ze haar
dissertatie
om
doctor
te worden, getiteld
"C-reaktives Protein als diagnostischer Parameter zur Erfassung eines Amnioninfektionssyndroms bei vorzeitigem Blasensprung und therapeutischem Entspannungsbad in der Geburtsvorbereitung"
(C-reactief eiwit als diagnostische marker voor het opgetreden zijn van een
vruchtwaterinfectie
bij vroegtijdige gebroken
vliezen
en therapeutisch ontspanningsbad in de geboortevoorbereiding).
In 1992 stopte ze met haar opleiding om specialist te worden. Ze ging tot 1996 naar de
Verenigde Staten
. Na haar terugkeer naar Duitsland was ze tot 2002 wetenschappelijk werker in Hannover. Daar haalde ze in 2001 ook haar
Master of Public Health
.
Toen ze in Brussel woonden, stierf haar zusje Benita-Eva op elfjarige leeftijd aan
kanker
. Von der Leyen herinnerde zich later "de enorme hulpeloosheid van mijn ouders" met het oog op het lijden aan kanker, wat ze in 2019 als een van haar redenen noemde dat haar EU-commissie "het voortouw moest nemen in de strijd tegen kanker".
[1]
Sinds 1990 is Von der Leyen lid van de
CDU
. Van 1996 tot 1997 was ze lid van het regionaal comite sociaal beleid van de deelstaat Nedersaksen. Van 2001 tot 2004 behoorde Von der Leyen tot de gemeenteraad van
Sehnde
, waar ze ook fractievoorzitter was. Daarbij was ze ook nog voorzitter van het comite Gezondheid en Ziekenhuizen.
Op 4 maart 2003 werd ze minister van Sociale Zaken, Vrouwen, Gezin en Volksgezondheid in de deelstaat Nedersaksen, onder leiding van minister-president
Christian Wulff
. Ze viel landelijk op omdat ze grote protesten had tegen maatschappelijke organisaties en omdat ze het 'blindengeld' had afgeschaft.
Op 17 augustus 2005 vroeg
Angela Merkel
of Von der Leyen minister wilde worden van Gezin, Senioren, Vrouwen en Jeugd. Op 22 november 2005 werd ze beedigd in het kabinet-Merkel I.
Bij de
verkiezingen van 2009
bleef Von der Leyen minister van Gezin, Senioren, Vrouwen en Jeugd, maar na het aftreden van
Franz Josef Jung
werd ze minister van Werk en Sociale Zaken. Haar vorige ministerpost werd overgenomen door
Kristina Schroder
.
Op 2 juni 2010 werd zij genoemd om
bondspresident van Duitsland
te worden, na het aftreden van
Horst Kohler
,
[2]
maar de nieuwe bondspresident werd
Christian Wulff
. Na het aftreden van Wulff dook de naam van Von der Leyen opnieuw op als nieuwe bondspresident van Duitsland,
[3]
maar ook toen werd zij het niet.
Na de
verkiezingen van 2013
en de daaropvolgende onderhandelingen tussen CDU/CSU en SPD werd Von der Leyen de eerste vrouwelijke minister van Defensie in het
kabinet-Merkel III
.
[4]
Op 14 maart 2018 werd ze in deze post herbevestigd in het
kabinet-Merkel IV
.
Op 2 juli 2019 werd zij door de
Europese Raad
voorgesteld als hun kandidaat-
voorzitter van de Europese Commissie
. Met een nipte meerderheid van 383 stemmen werd ze op 16 juli 2019 door het
Europees Parlement
verkozen tot nieuwe voorzitter. Ze had voor een absolute meerderheid minimaal 374 stemmen nodig; 733 van de 747 leden namen aan de stemming deel, er waren 327 tegenstemmen, 22 parlementariers stemden blanco en een stem was ongeldig.
Tijdens het bezoek van von der Leyen en de voorzitter van de Europese Raad
Charles Michel
aan Turkije op 7 april 2021 was ze als commissievoorzitter een van de protagonisten van een diplomatiek incident. Toen Von der Leyen en Michel de Turkse president
Recep Tayyip Erdo?an
ontmoetten, stonden in de ontvangstkamer maar twee stoelen klaar in plaats van drie. Michel ging meteen zitten in de stoel naast Erdo?an, terwijl er voor Von der Leyen kennelijk geen stoel was, en zij dan maar plaatsnam op een sofa tegenover de Turkse minister van buitenlandse zaken. Het
protocollaire
incident, waarbij Von der Leyen volgens sommige verslaggevers het slachtoffer was van
seksisme
, werd beschreven als
sofagate
.
[5]
In 2022 werd ze door het Amerikaanse zakentijdschrift
Forbes
uitgeroepen tot
machtigste vrouw van de wereld
.
[6]
Von der Leyen is de dochter van de voormalige minister-president van Nedersaksen,
Ernst Albrecht
(CDU) en zijn vrouw Heide Adele. Ze bracht haar jeugdjaren van 1958 tot 1971 als kind van Duitse
expats
in
Elsene
bij
Brussel
door waarna ze als dertienjarige met haar ouders naar
Ilten
bij
Sehnde
in
Nedersaksen
verhuisde.
[7]
Ze heeft vijf broers, van wie een directeur van het mediaconcern
Modern Times Group
is. Ze is sinds 1986 getrouwd, waarbij ze haar naam Albrecht inruilde voor de naam van haar echtgenoot, en heeft zeven kinderen.
Von der Leyen kwam als minister van Defensie in opspraak in de zogeheten 'Berater-affaire' vanwege onregelmatigheden bij de toewijzing van een grote consultancy-opdracht. Het contract ten bedrage van 390 miljoen euro werd toegekend aan McKinsey zonder daarvoor toestemming te vragen aan haar beheerraad.
[8]
Er bestond een cultuur van nepotisme en normvervaging bij het Ministerie van Defensie bij de aanbesteding van grote contracten. Een deel van de bewijslast (onder andere op Von der Leyens telefoon) bleek tijdens het onderzoek vernietigd, waardoor haar persoonlijke betrokkenheid niet kon worden aangetoond.
[9]
In april 2021 meldde
The New York Times
dat von der Leyen in februari 2021 tijdens voorbereidende gesprekken voorafgaand aan de eigenlijke onderhandelingen over de voorwaarden voor de EU-
groepsaankoop
van het
COVID-19-vaccin
van
BioNTech
-
Pfizer
tekstberichten (
sms
'en) had uitgewisseld met
Albert Bourla
, CEO van het Duitse farmabedrijf Pfizer. In het interview vertelde von der Leyen dat de aankoop vooral tot stand was gekomen door het beklemtonen van "belang van persoonlijke diplomatie".
[10]
De uiteindelijke deal, ondertekend op 19 mei 2021, betreft de aankoop van 1,8 miljard dosissen vaccin (900 miljoen doses voor levering in 2022 en 2023, met een optie voor een bestelling van nog eens 900 miljoen doses) voor de som van 35 miljard euro, is daarmee het grootste contract dat de Commissie voor COVID-19-vaccins heeft gesloten.
[11]
Nadat journalist Alexander Fanta, naar aanleiding van dit interview, in mei 2021 bij de Europese Commissie een verzoek had ingediend om publiekelijk toegang te krijgen tot deze tekstberichten en andere rechtstreeks uitgewisselde documenten maar deze, ondanks een tweede gemotiveerd verzoek, niet kreeg, diende hij een klacht in bij de
Europese Ombudsman
Emily O'Reilly
.
[12]
In haar gepubliceerde
aanbeveling
van 26 januari 2022 beschuldigde O'Reilly von der Leyen van "wanbeheer". Volgens de ombudsman moeten alle documenten die inhoudelijk betrekking hebben tot de beleidsactiviteiten of besluitvorming van de EU, ongeacht het
medium
waarmee zij zijn overgedragen, dus ook in elektronische vorm zoals tekstberichten, overeenkomstig de Europese Wetgeving van
openbaarheid van bestuur
(Eurowob) met name
Verordening
1049/2001, op verzoek publiekelijk toegankelijk zijn, zelfs wanneer deze documenten, zoals het kabinet van de commissievoorzitter beweert, kortstondig of vluchtig zijn, geen deel uitmaken van het formele besluitvormingsproces of niet werden geregistreerd in het
bestandsbeheer
van de Europese Commissie.
[13]
Ook de
Europese Rekenkamer
liet zich kritisch uit over de voorbereidende onderhandelingen tussen commissievoorzitter von der Leyen en de CEO van Pfizer.
[14]
In een speciaal rapport van 6 juli 2022, gepubliceerd op 12 september 2022, verklaart de Rekenkamer dat von der Leyen in maart 2021 de onderhandelingen heeft gevoerd zonder het GOT, het 'Gezamenlijk Onderhandelingsteam' (een speciaal hiervoor aangesteld team met vertegenwoordigers van de participerende lidstaten en de Commissie) daarbij te betrekken en dat de Rekenkamer hierover van de Commissie, ondanks uitdrukkelijk verzoek, nog geen enkele informatie heeft gekregen.
[15]
In een interview met het politieke nieuwsmagazine
Politico Europe
omschreef een van de hoofdauditeurs van de Rekenkamer de weigering van de Commissie om informatie uit de informele en rechtstreekse contacten vrij te geven als "hoogst ongewoon" aangezien het ging om kernaspecten die essentieel zijn voor het contract.
[16]
In een zitting van een speciale commissie van het Europees Parlement over COVID-19 op 10 oktober 2022 ontkende toponderhandelaarster Janine Small van Pfizer "categorisch" dat de CEO van Pfizer (Albert Bourla) via sms onderhandelde met de Europese Commissie. Wegens de extreem grote publieke belangstelling startte het
Europees Openbaar Ministerie
toch een fraudeonderzoek naar de aankoop van coronavaccins door de Europese Unie.
[17]
[18]
De
New York Times
heeft de Europese Commissie begin 2023 voor de rechter gedaagd over het falen om inzage te geven in de tekstberichten van Von der Leyen en de CEO van Pfizer.
[19]
Sinds de
inval van Hamas
in Israel op 7 oktober 2023 en de
daaropvolgende reactie van Israel
neemt Ursula von der Leyen het op voor Israels recht op verdediging. Zij ontvangt daarvoor veel internationale kritiek, omdat zij niet gemachtigd is het buitenlandbeleid van de Europese Unie te voeren.
- Ursula von der Leyen:
C-reaktives Protein als diagnostischer Parameter zur Erfassung eines Amnioninfektionssyndroms bei vorzeitigem Blasensprung und therapeutischem Entspannungsbad in der Geburtsvorbereitung
, Med. Hochschule Hannover 1990
- Ursula von der Leyen, Maria von Welser:
Wir mussen unser Land fur die Frauen verandern
. C. Bertelsmann, Munchen Marz 2007,
ISBN 978-3-570-00959-8
- Ursula von der Leyen, Liz Mohn:
Familie gewinnt
. Bertelsmann-Stiftung, April 2007,
ISBN 978-3-89204-927-2
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑
Thorsten Maybaum:
EU-Kommission Von der Leyen sagt Krebs den Kampf an
, Deutsches Arzteblatt 2019, Jahrgang 116, Heft 49 vom 6. Dezember 2019, Seite A2277,
https://www.aerzteblatt.de/archiv/211174/EU-Kommission-Von-der-Leyen-sagt-Krebs-den-Kampf-an
- ↑
Duitsland stevent af op vrouw als Bundespresident
Trouw.nl
- ↑
Duitse president Wulff treedt af
NU.nl
- ↑
Vrouw op Defensie in Merkel III
NOS.nl, geraadpleegd op 15 december 2013
- ↑
Van Eyken, Karen,
RECONSTRUCTIE. Hoe bezoek van Ursula von der Leyen en Charles Michel aan Turkse president Erdogan uitdraaide op bizar stoelincident
, Het Laatste Nieuws, 7 april 2022
- ↑
(
en
)
The world's 100 most powerful women 2022: is women's power in peril?
. Forbes Media (
6 december 2022
). Geraadpleegd op
16 januari 2023
.
- ↑
https://web.archive.org/web/20110221080708/http://www.ursula-von-der-leyen.de/
- ↑
(
de
)
Wie McKinsey bei der Bundeswehr Millionen verdiente
.
Capital.de
(
28 januari 2020
). Geraadpleegd op
25 januari 2022
.
- ↑
EU-Commissievoorzitter Von der Leyen op het matje vanwege ‘Berateraffaire’
.
nos.nl
. Geraadpleegd op
25 januari 2022
.
- ↑
(
en
)
Matina Stevis-Gridneff
,
How Europe Sealed a Pfizer Vaccine Deal With Texts and Calls
.
The New York Times
(
28 april 2021
).
Gearchiveerd
op
16 september 2022
.
- ↑
Ruud Goossens
,
Appen met Albert
.
De Standaard
(
17 september 2022
).
- ↑
Bayer, Lili,
EU watchdog raps Commission over von der Leyen’s texts with Pfizer boss
,
Politico Europe
, 28 januari 2022
- ↑
Aanbeveling over de weigering van de Europese Commissie om het publiek toegang te geven tot tekstberichten die zijn verzonden tussen de voorzitter van de Commissie en de algemeen directeur van een farmaceutisch bedrijf over de aankoop van een COVID-19-vaccin (zaak 1316/2021/MIG)
, European Ombudsman, 26 januari 2022
- ↑
Terriere, Lorenzo,
Wankelt de stoel van Ursula von der Leyen? Vernietigend rapport rond ‘Pfizer-gate’ en geheime sms’en
, Het Laatste Nieuws, 14 september 2022
- ↑
Speciaal verslag De aankoop door de EU van COVID-19-vaccins
, Europese Rekenkamer, 6 juli 2022
- ↑
Martuscelli, Carlo,
EU stonewalls over von der Leyen’s role in multibillion-euro Pfizer vaccine deal
,
Politico Europe
, 12 september 2022
- ↑
Dupon, Yorick,
Europees Openbaar Ministerie onderzoekt miljardenaankoop van coronavaccins door EU
, Het Laatste Nieuws, 14 oktober 2022
- ↑
(
en
)
Ongoing EPPO investigation into the acquisition of COVID-19 vaccines in the EU
, European Public Prosecutor's Office, 14 oktober 2022
- ↑
New York Times sues EU over von der Leyen’s Pfizer texts