Twintigduizend mijlen onder zee
(Franse titel
Vingt mille lieues sous les mers
) is een klassieke
sciencefiction
-
roman
van de Franse schrijver
Jules Verne
. De roman werd gepubliceerd in
1870
.
De lengtemaat die in de titel wordt genoemd, is de
leuga
, overeenstemmend met een
uur gaans
. Een metrieke
lieue
is vier kilometer.
De afgelegde afstand volgens het boek is inderdaad ongeveer 80 000 kilometer. De
lieue
die op zee wordt gebruikt, is echter drie
zeemijl
, ruim 5,5 km.
Leeswaarschuwing
: Onderstaande tekst bevat details over de inhoud of de afloop van het verhaal.
Het verhaal begint in
1866
. Een mysterieus
zeemonster
, volgens sommige ooggetuigen een grote
narwal
, terroriseert de schepen van verschillende landen. Na een aanval op een oceaanschip stelt de Amerikaanse regering een expeditie samen om dit monster op te sporen en te vernietigen. Een van de leden van de expeditie is de Franse professor en
marienebioloog
Pierre Aronnax. Hij is tevens de verteller van het verhaal. Andere leden van het team zijn Aronnax' onderdanige assistent Conseil (in sommige vertalingen Koenraad), die zijn meester in alles volgt, en de minder fijnbesnaarde Canadese
harpoenier
Ned Land.
De expeditie vertrekt van
Long Island (New York)
aan boord van het marineschip
Abraham Lincoln
. Na een lange zoektocht op de
Grote Oceaan
wordt het monster gevonden. Het komt tot een treffen tussen het monster en het schip, waarbij het schip zware schade oploopt. De drie
protagonisten
vallen overboord, en belanden op het monster. Dit monster blijkt tot hun verbazing geen beest te zijn, maar een metalen constructie: het is een
onderzeeboot
. De drie worden aan boord gehaald, en begroet door de kapitein van de boot,
Nemo
. Hij vertelt dat de duikboot de naam
Nautilus
draagt, en een creatie is van hemzelf.
Inktvissen vallen de
Nautilus
aan
Nemo wil de drie mannen niet laten gaan, want zijn geheim moet bewaard blijven. Overigens worden ze gastvrij behandeld. De rest van het boek beschrijft de reis van de
Nautilus
door de wereldzeeen. Nemo is een zeer geleerde en zeer rijke man. Hij lijkt te worden gedreven door zowel een honger naar wetenschappelijke kennis als door
wraak
op de beschaving. Hij heeft gezworen nooit meer een voet op het land te zetten en zijn schip wordt volledig voorzien door de voortbrengselen van de zee. Nemo heeft een aparte zaal met een gigantische eigen bibliotheek. De
Nautilus
zelf wordt geheel aangedreven door
elektriciteit
en is voorzien van apparatuur voor nauwkeurig onderzoek op de zeebodem.
Aronnax maakt het beste van zijn situatie en kan zelfs goed opschieten met Nemo, met wie hij een gemeenschappelijke obsessie voor zeeleven deelt. Conseil volgt zijn meester. Ned Land, de enige van de drie die absoluut niet blij is met hun lot, beschouwt Nemo als zijn vijand en probeert voortdurend pogingen te verzinnen om te ontsnappen. Ned Land blijft echter een eerlijk man en grijpt in als de kapitein door een zeemonster wordt aangevallen.
Met de bemanning buiten Nemo hebben de drie protagonisten vrijwel geen contact. Dit komt deels doordat ze een taal spreken die de drie niet kunnen verstaan, en deels doordat ze zich afstandelijk gedragen. Ook is het goed mogelijk dat de bemanning instructies heeft gekregen zich niet met de drie te bemoeien, hoewel het boek dit nergens expliciet vermeldt.
De Nautilus begint aan een reis van 80 000 kilometer: van de oceaan nabij Japan via Polynesie naar de
Torresstraat
, de Indische Oceaan, de Rode Zee, de Middellandse Zee,
[1]
de Atlantische Oceaan, de Zuidelijke IJszee, de Golfstroom en uiteindelijk de Noorse kust. Op hun reis belandt de groep op veel exotische locaties. Ze gaan op een onderzeese jacht bij het eiland
Crespo
en worden bijna door de inheemse bevolking van
Nieuw-Guinea
gedood. Ze bezoeken de parelbank van
Ceylon
en begraven een bemanningslid in een koraalrif. Ze zien de
koralen
van de
Rode Zee
, bezoeken de
Zuidpool
[2]
en het legendarische
Atlantis
. Nemo toont nog meer van zijn uitvindingen, waaronder
duikpakken
waarmee de bemanning de zeebodem kan verkennen, en speciale geweren met elektrische kogels. Gaandeweg blijkt ook dat de reis niet zonder gevaar is, bijvoorbeeld wanneer alle ingezetenen onder Zuidpoolijs bekneld raken en bijna stikken door zuurstofgebrek, en later wanneer de
Nautilus
wordt aangevallen door
inktvissen
. Tijdens de reis overlijden enkele bemanningsleden. Een raakt bij een aanval op een schip dodelijk gewond aan zijn hoofd, de tweede wordt tijdens het gevecht met de inktvissen door een reuzeninktvis gegrepen.
Uiteindelijk wordt de
Nautilus
opgespoord en aangevallen door een marineschip. Ondanks aandringen van Aronnax om deze boot te sparen, zet Nemo de aanval in en keldert het schip. Nemo wordt hierna verteerd door schuldgevoel en de waakzaamheid van hem en de bemanning verslapt. Kort hierop belandt de
Nautilus
in de
Moskstraumen
-draaikolk voor de kust van
Noorwegen
. Bij toeval proberen de gevangenen net op dit moment te ontsnappen. Aronnax raakt buiten westen en komt bij in een vissershut op de
Lofoten
. Het lot van Nemo en zijn bemanning wordt niet onthuld.
De bemanning van de
Nautilus
woont een onderzeese begrafenis bij
De naam van de kapitein is een subtiele verwijzing naar
Homerus
' de
Odyssee
. In de Odyssee ontmoet
Odysseus
, ook een kapitein, de
cycloop
Polyphemos
. Wanneer deze Odysseus naar zijn naam vraagt, antwoordt Odysseus met "ουτι?", wat te vertalen is met "niemand". In de
Latijnse
vertaling van de Odyssee wordt deze schuilnaam vertaald als "Nemo".
Commandant
Matthew Fontaine Maury
, een bekende oceanograaf, wordt in Vernes boek meerdere keren genoemd.
Het boek bevat ook referenties aan drie bekende Fransen:
Jean-Francois de La Perouse
,
Jules Dumont d'Urville
en
Ferdinand de Lesseps
. In zijn boek laat Verne de
Nautilus
plaatsen bezoeken die deze mannen ook bezocht hebben.
Verne nam de naam
Nautilus
over van de
oudste succesvolle duikboot
, gebouwd in 1800 door
Robert Fulton
.
De duikboot uit Vernes verhaal voorspelde vrij nauwkeurig de rol die duikboten later zouden gaan spelen, zoals hun mogelijkheden als militaire wapens en het gevaar dat ze voor normale schepen vormen.
Ook significant in het verhaal is de harde, en voor die tijd revolutionaire, politieke kijk die Kapitein Nemo heeft op de wereld. In het vervolgboek,
Het geheimzinnige eiland
, wordt onthuld dat Nemo een bestaan op zee ging leiden als gevolg van de
Muiterij van Sepoy
, waarbij veel van zijn familieleden omkwamen.
In het Suske en Wiske album "
Het Minimierennest
" komen kapitein Nemo en de duikboot ook voor.
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑
Er wordt niet gerept over het Suezkanaal, hoewel dat net gereed was toen de roman gepubliceerd werd. Misschien is de roman al eerder geschreven. Nemo vaart via een natuurlijke tunnel, die hij heeft ontdekt.
- ↑
Antarctica was in de tijd van Verne nog niet goed bekend.