Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Talliet gedragen tijdens het ochtendgebed
In het
jodendom
is een
talliet
(
Hebreeuws
: ????,
Sefardische
uitspr.) of
talles
(Nederlands-
Jiddisch
/
Asjkenazische
uitspr.) een rechthoekig omzoomd gebedskleed met aan de vier hoeken draadjes,
tsietsiet
geheten, dat door mannen gedragen wordt tijdens het ochtendgebed. Bij sommige liberaal-joodse gemeenten dragen ook vrouwen een talliet. De Nederlandse term voor tsietsiet is "gedenkkwasten". De alternatieve benaming "schouwdraden" is daarnaast geopperd, aangezien ze zijn bedoeld om ernaar te kijken
[1]
Er bestaan twee versies van de talliet:
- De
talliet gadol
(zie afbeelding bovenaan). In de meeste
Asjkenazische
gemeenschappen dragen alleen mannen na het huwelijk een talliet tijdens de ochtenddienst; in
Sefardische
en in sommige Asjkenazische gemeenschappen, waaronder de Nederlandse en Duitse die de zogenaamde
Jekkische
gewoonte volgen, dragen jongens een talliet vanaf hun
bar mitswa
, hun dertiende verjaardag. Hij wordt omgeslagen alvorens de
tefilin
(gebedsriemen) omgedaan worden, behalve op
Jom Kipoer
: dan wordt hij de hele dag door gedragen, zelfs bij de avonddienst
Kol Nidre
(gebedsriemen worden op deze dag niet gedragen; ook niet op de andere hoofdfeestdagen en op
sjabbat
). Een talliet wordt gewoonlijk gemaakt van witte
wol
,
katoen
of
zijde
en heeft vaak blauwe of zwarte strepen op de uiteinden en een sierstrook aan een zijde, die indiceert welke kant de buiten- en bovenkant is die in de nek wordt gelegd. De vier hoeken van het kleed zijn bij de Joden van Portugese afkomst met fraai borduurwerk versierd.
- De
talliet kattan
(zie afbeelding links), vaak simpelweg
tsietsiet
genoemd: een soortgelijk rechthoekig kledingstuk met een gat in het midden (waardoor het hoofd komt), en draadjes (tsietsiet) aan de vier hoeken. Dit kledingstuk wordt in alle gemeenschappen door orthodox-joodse jongens (meestal al vanaf het derde jaar) en mannen
onder de kleding
gedragen, meestal onder een overhemd. Vaak laat men de draden buiten de broek hangen. Door het kledingstuk te dragen vervult men de
Tora
-verplichting dat, wanneer men een kledingstuk draagt met vier hoeken, er aan alle vier de hoeken schouwdraden, de tsietsiet, behoren te hangen. Opdat men de draden zal aanschouwen, bestaat het gebruik de draden niet onder de kleding te laten maar van onder het overhemd te laten komen.
Talliet kattan met tsietsiet onder de kleding
Tsietsiet met de knopen en windingen zichtbaar
De symboliek van de tailliet is vooral gericht op de tsietsiet. In het Bijbelboek
Numeri
15:37-41 staat de opdracht om franjedraden te bevestigen aan kleding. Er bestaat een numerieke symboliek voor de tsietsiet: De letters van het woord tsietsiet geven de getalswaarde 600 aan. De franjekwasten bestaan uit 8 draden waarin 5 knopen zijn gemaakt. Samen maakt dit 613, het totaal aantal ge- en verboden (
mitswot
) uit de Tora. Tussen de vijf knopen zijn met een van de acht draden, die langer is dan de andere, 39 windingen aangebracht, die herinneren aan de 39 soorten werkzaamheden die tijdens de
sjabbat
niet mogen worden uitgevoerd. Deze windingen zijn als volgt tussen de 5 knopen verdeeld: 7, 8, 11 en 13. Deze cijfers maken samen het woord "Hasjeem Echad", hetgeen "God is een" betekent. Doordat de tsietsiet zichtbaar blijven worden orthodoxe joden continu herinnerd aan deze geboden.
Hoewel in Numeri 15:37 is voorgeschreven dat er ook een draad van blauwe of purperen wol moest zijn, wordt deze kleur niet aangebracht, omdat het procede hoe deze kleur te maken verloren is gegaan.
[1]
De kleur zou afkomstig zijn van het bloed van een zeedier met de naam
chilazon
of
hillazon
. Rond het jaar 1000 zou dit dier zo zeldzaam geworden zijn dat het slechts eens in de 70 jaar boven water kwam, waarna de kleurstof helemaal niet beschikbaar meer was. Mogelijk was het dier ook niet meer beschikbaar voor joden in de
diaspora
.
[2]
Rabbi
Gershon Henoch Leiner
(1839?1891) was van mening dat de
zeekat
bedoeld zou zijn, waarna hij verf begon te produceren uit dit zeedier. Tegenwoordig denkt men dat de zeeslak
Murex trunculus
mogelijk de geheimzinnige
chilazon
is geweest, en wordt uit het slijm daarvan een op indigo lijkende verf gemaakt.
[3]
Bronnen, noten en/of referenties
|