Een
strijdlied
is een lied dat oproept tot strijd of strijdvaardigheid, vaak gebruikmakend van oorlogs- en martelaarspoezie, ook oorlogslied of verzetslied genoemd. De toonzetting maakt het geschikt voor samenzang of
mars
, ze hebben bijna altijd een tweedelige maat en twee regels die beide herhaald worden. Het toongeslacht is, zeker na 1700, majeur.
[1]
Het is bedoeld om de groepsidentiteit en ?samenhang te bevestigen, te verstevigen of af te zetten ten aanzien van andere groeperingen en komt als dusdanig voor in alle tijden en samenlevingen. Ook sommige
geuzenliederen
, spot- en
protestliederen
worden tot de strijdliederen gerekend.
In de populaire
protestcultuur
van de 20e eeuw zijn veel protestliedjes geschreven en ingezet. Naast
verzets-
en emancipatiebewegingen, gebruikten ook gevestigde regimes het strijdlied, om nationale samenhang te bevorderen. Veel
nationale hymnes
zijn ontstaan als strijdlied, zoals de
Marseillaise
, het
Wilhelmus
,
Il Canto degli Italiani
(ofwel Fratelli d'Italia), de
Brabanconne
en het Vietnamese
Ti?n Quan Ca
(Mars naar het Front), ook het
Horst Wessellied
, eerst het partijlied van de
NSDAP
, is onderdeel geweest van het Duitse volkslied in de periode 1933-1945.
Strijdliederen vinden we verder ook terug in de christelijke
psalmen
.
Religieuze
stromingen maakten en maken nog altijd gebruik van strijdliederen, wereldwijd.
In de
Griekse beschaving
werd er zeker muziek gemaakt, het woord muziek is afgeleid van de
Muzen
, en de
hymne
, in Griekse oorsprong vaak een verheven dichtvorm, is ook een strijdlied, zoals onze nationale hymnes, de volksliederen, en in bijvoorbeeld de
Battle Hymn of the Republic
. In de
Oudgriekse
hymne
Partheneion
, waarvan een deel van de tekst bewaard is gebleven, trekt een koor van tien meisjes ten strijde tegen de
Pleiaden
.
Aangezien pas in de 9e eeuw na Christus in het
Oost-Romeins Rijk
een notenschrift ontwikkeld werd, het
neumenschrift
, en na toevoeging van lijnen rond de 11e eeuw de
notenbalk
ontstond, is de muziek van voor die tijd niet eenduidig gedocumenteerd, en is er minder te zeggen over het muzikale karakter.
Uit de
Middeleeuwen
zijn gedichten en liederen bekend over de strijd tussen de christenen en de
Saracenen
of
Basken
op het
Iberisch Schiereiland
. Het
Roelantslied
hiervan is een ridderroman, die op muziek voorgedragen werd. Volgens
Willem van Malmesbury
werd het Roelantslied gezongen door de
Normandische
soldaten in de
Slag bij Hastings
.
De
Europese godsdienstoorlogen
waren een groot aantal oorlogen tussen de
Reformatie
en
Vrede van Westfalen
(1648), waarin de strijd tussen
protestantisme
en
katholicisme
centraal stond.
Maarten Luther
schreef een aantal strijdliederen als 'Nu drijven wy den Paus heraus / Uut Christus kerck en Godes huys', maar er waren ook anti-Luther liederen, zoals 'Nu waket op gy Christen alle / Hier ys geslapen vele tho lange'.
Geus (frans
gueux
voor bedelaar of schooier) was de scheldnaam, die een aantal edellieden onder leiding van
Hendrik van Brederode (1531-1568)
in 1566 kreeg bij de aanbieding van het
smeekschrift
aan
Margaretha van Parma
. De edellieden verzamelden zich onder de naam geuzen, en trokken in 1568 ten strijde tegen
Filips II van Spanje
. Hun strijdliederen werden
Geuzenliederen
genoemd. De bekendste tekstdichter en componist van geuzenliederen was
Adriaen Valerius
. Nog tijdens de
Tachtigjarige Oorlog
verscheen in 1626 zijn
Nederlandtsche gedenck-clanck
, een verzameling geuzenliederen, met melodische notatie, zoals het '
Wilhelmus
', '
Merck toch hoe sterck
' en '
Waer dat men sich al keerd of wend
'.
Uit 1871 dateert '
In naam van Oranje
', een lied ter herdenking van de
Inname van Den Briel
in 1572. Het lied werd gezongen als studentenlied.
In 1792 schreef een Franse kapitein tijdens de
Franse Revolutie
zijn
Chant de guerre pour l'Armee du Rhin
(oorlogslied voor het Rijnleger). Franse troepen uit
Marseille
zongen het lied bij hun intocht in
Parijs
, waarna het in 1795 onder de naam
Marseillaise
het volkslied werd van de
Eerste Franse Republiek
. Onder de regering van
Napoleon Bonaparte
werd het lied verboden, maar in 1878 werd de Marseillaise opnieuw het Franse volkslied.
Het onofficiele volkslied van de revolutionairen werd echter
Ca Ira
, een al in 1790 geschreven tekst gebaseerd op een destijds populaire melodie.
Strijdliederen zijn ook liederen van de
anarchistische
,
communistische
of
socialistische
arbeidersbeweging. Vooral in de eerste helft van de
twintigste eeuw
vervulden zij een belangrijke functie bij het opluisteren van
demonstraties
en
massamanifestaties
. Een standaard, die overal ter wereld wordt gezongen, is de
Internationale
. De tekst van het lied was al geschreven tijdens de
Commune van Parijs (1871)
, maar werd opnieuw op muziek gezet door
Pierre De Geyter
. Het lied werd voor het eerst gezongen tijdens een feest van een vakbond in
Rijsel
, en wordt bijvoorbeeld op bijeenkomsten van de
PVDA
nog steeds gezongen.
Directe aanleiding tot de Belgische opstand tegen
Koning Willem I
was de opvoering van de opera
De Stomme van Portici
, waarin het strijdlied 'Amour sacre de la patrie' door de Franstaligen overgenomen werd. De eropvolgende rellen zouden leiden tot de
Belgische
afscheiding van Nederland.
[noot 1]
Na de Belgische afscheiding van Nederland verfranste het land, waartegen de
Vlaamse Beweging
zich ging verzetten. Tot in de
jaren 60
van de van de 20e eeuw speelden strijdliederen een belangrijke en zichtbare rol in die beweging, o.a. door het invoeren van een eigen Vlaams volkslied, '
De Vlaamse Leeuw
'. Veel Vlaamse toondichters componeerden strijdliederen die via scholen, jeugd- en culturele bewegingen en zangmanifestaties doordrongen tot in alle lagen van de bevolking. Naast kleinkunst en andere volksliederen programmeert het
Vlaams Nationaal Zangfeest
nog elk jaar een aantal Vlaamse strijdliederen voor de samenzang. "Ten kamp voor God" is onderdeel van de tekst van het strijdlied van de
KSA
(
Kerels der Noordzee
). Veel strijdliederen van de Vlaamse
jeugdbewegingen
en van de Vlaamse Beweging hadden ook katholieke strijdpunten in hun teksten.
- De
SNCC
Freedom Singers ondersteunden in de jaren 1960 muzikaal de protestdemonstraties voor de Amerikaanse burgerrechtenbeweging.
- Marc Ribot
verzamelde een aantal strijdliederen op zijn album
Songs Of Resistance 1942-2018
.
[4]
- Supporters van sportverenigingen uiten hun clubaanhang door het zingen van clubliederen, doorgaans zijn dit strijdliederen. In het algemeen maken veel verenigingen, zoals studentenverenigingen, gebruik van een strijdlied om de samenhorigheid te bevorderen.
- Canto General
, een boek van
Pablo Neruda
, kent een aantal strijdliederen, op muziek gezet door
Mikis Theodorakis
Bronnen, noten en/of referenties
Bronnen
Referenties
Noten
- ↑
De opera werd opgevoerd ter gelegenheid van de 58e verjaardag van Willem I
|