Stevie Wonder
(
Saginaw (Michigan)
,
13 mei
1950
), geboren als
Stevland Hardaway Judkins
of
Stevland Hardaway Morris
,
[4]
is een
Amerikaans
zanger
,
componist
en
multi-instrumentalist
. Op twaalfjarige leeftijd werd deze blinde
rhythm-and-blues
-,
soul
-,
pop
- en
funkartiest
door
Motown
geintroduceerd als de nieuwe
Ray Charles
. In het begin werd zijn carriere vrijwel geheel door de platenbazen bepaald, maar in de
jaren zeventig
verwierf hij met een nieuw platencontract
artistieke vrijheid
en nam hij een aantal muziekalbums op die door zowel het publiek als recensenten gunstig werden ontvangen. Hij oogstte succes met onder meer "
Higher Ground
" en "
I Just Called to Say I Love You
". Hij heeft meer dan honderd miljoen platen verkocht, won vijfentwintig
Grammy Awards
en werd in 1989 opgenomen in de
Rock and Roll Hall of Fame
.
[5]
[6]
Wonder werd twee maanden te vroeg geboren en bracht zijn eerste dagen door in een
couveuse
. Hij kreeg zuurstof omdat hij niet goed ademde door onrijpheid van zijn longen. Het teveel aan zuurstof dat hem in de couveuse werd toegediend, verstoorde echter de groei van de bloedvaten in zijn ogen, waardoor hij blind werd. Deze aandoening wordt
prematurenretinopathie
genoemd.
Wonder is het derde kind van Lula Mae Hardaway, die uiteindelijk zes kinderen kreeg. Zijn vader heette Calvin Judkins, maar op Wonders geboorteakte stond de naam Morris vermeld.
[7]
Door de jaren heen heeft Wonder gebruikgemaakt van verschillende namen: Morris, Judkins en Hardaway.
[noot 1]
Calvin Judkins was een
veteraan
van de Tweede Wereldoorlog.
[8]
Hij had een drankprobleem, sloeg zijn vrouw en zou haar gedwongen hebben tot
prostitutie
.
[9]
[10]
Hardaway scheidde in het voorjaar van 1953 van Judkins en verhuisde met de kinderen naar
Detroit
.
[11]
Op zevenjarige leeftijd speelde Wonder voor het eerst piano. Hij zong in een kerkkoor en leerde zichzelf
(chromatische) mondharmonica
,
[12]
drums en basgitaar spelen. Hij maakte vaak muziek met een jeugdvriendje, John Glover. Als "John and Steve" imiteerden ze zangers als
Jackie Wilson
en
Smokey Robinson
, die ze op de radio hoorden.
[2]
Wonder bespeelde daarbij de
bongo's
en Glover speelde
gitaar
. Een neef van Glover,
Ronnie White
, maakte met Robinson deel uit van
rhythm-and-bluesgroep
The Miracles
. Nadat hij Wonders vertolking van het Miracles-lied "Lonely Boy" had gehoord, regelde White een auditie bij Hitsville Records (later omgedoopt tot
Motown
).
Brian Holland
, destijds werkzaam bij dit platenlabel als scout, was onder de indruk en bracht Wonder in contact met oprichter
Berry Gordy
.
[2]
Op elfjarige leeftijd sloot Wonder, geholpen door zijn moeder, met Motown zijn eerste platencontract. Hij volgde lessen aan de Michigan School for the Blind en bracht veel van zijn vrije tijd door in de muziekstudio. In augustus 1962 werd het liedje "
I Call It Pretty Music, but the Old People Call It the Blues
" als eerste
single
van Wonder uitgegeven. Enkele maanden later verschenen ook "
Little Water Boy
" en "
Contract on Love
" in de winkel. Geen van de singles zorgde voor succes en zijn eerste twee albums,
The Jazz Soul of Little Stevie
(september 1962) en
Tribute to Uncle Ray
(oktober 1962), konden evenmin het grote publiek bekoren. In 1963 brak Wonder echter door met het liedje "
Fingertips
(Part 2)". Deze single, die tijdens een optreden in het Regal-theater in Chicago werd opgenomen, werd op 21 mei 1963 uitgebracht onder de naam Little Stevie Wonder.
[noot 2]
In "Fingertips" nam Wonder de zangpartijen, bongo's en mondharmonica voor zijn rekening en het drumspel werd verzorgd door
Marvin Gaye
.
[11]
De single werd in de Verenigde Staten een nummer een-hit.
De mensen achter het Motownlabel vreesden dat het succes van "Fingertips" niet geevenaard zou worden. Bijna het gehele repertoire van Wonder werd in het begin van de jaren zestig bepaald door de managers en schrijvers van Motown, zoals Holland en
Clarence Paul
. Tussen september 1963 en augustus 1965 werden zeven singles uitgegeven. De succesvolste hiervan, "Hey Harmonica Man", behaalde de negenentwintigste plek in de Amerikaanse hitlijst.
[13]
De voor hem geschreven liedjes sloegen niet aan en tot overmaat van ramp kreeg Wonder de
baard in de keel
. Het probleem met zijn stem werd ondervangen doordat hij zijn nummers in
duet
ging zingen met Paul.
[14]
Sylvia Moy
hoorde Wonder een
riff
spelen en maakte daar in samenwerking met
Henry Cosby
het liedje "
Uptight (Everything's Alright)
" van.
[13]
In november 1965 werd dit lied als single uitgegeven en met een derde plaats in de Amerikaanse hitlijst betekende dit nummer een heropleving van Wonders succes. Met "
A Place in the Sun
" en een vertolking van het door
Bob Dylan
geschreven "
Blowin' in the Wind
" scoorde Stevie Wonder, sinds 1964 zonder de toevoeging "Little",
[15]
nog meer hits.
In de tweede helft van de jaren zestig schreef Wonder veel van zijn liedjes samen met Cosby en Moy. Hij nam zijn muzikale ideeen met een
bandrecorder
op, waarna Cosby er verder aan schaafde. Moy hielp met het schrijven van de liedteksten. Wonder vertelde in 1969 in een interview dat het schrijven van hele liedteksten niet aan hem besteed was:
I usually come up with the idea (...) and the music pattern. And I can't write any lyrics at all. That's just something I can't do. I might come up with a punchline, but as far as the lyrics, I forget that, immediately.
? Wonder over het schrijfproces met Henry Cosby en Sylvia Moy.
[16]
In 1970 werd het album
Signed, Sealed & Delivered
uitgegeven. Hierop speelden onder anderen ook
Syreeta Wright
, met wie hij later dat jaar trouwde, en
Lynda Laurence
. Tijdens de optredens ter promotie van het album liet hij zich begeleiden door The Third Generation, een achtergrondkoortje bestaande uit Laurence, haar zus
Sundray Tucker
en nicht
Terri Hendricks
.
[17]
[18]
Op de eenentwintigste verjaardag van Wonder liep het door zijn moeder ondertekende contract bij Motown af. Hij hernieuwde het contract aanvankelijk niet en inde een miljoen dollar bij het label. Met dit geld liet hij zijn eigen muziekstudio bouwen en hij schreef zich in bij de
University of Southern California
.
[19]
Een maand voor zijn verjaardag verscheen het album
Where I'm Coming From
. Wonder wilde meer
artistieke vrijheid
en die bereikte hij in maart 1972 met een nieuw contract bij Motown. Het label mocht zijn platen uitgeven, maar Wonder behield alle rechten op zijn muziek.
Where I'm Coming From
was al aanmerkelijk beinvloed door de onderhandelingen tussen Wonder en Motown. Het was het eerste album dat hij volledig zelf produceerde en ook uit de inhoud van de door Wonder gezongen teksten blijkt een grotere onafhankelijkheid. In het nummer "I Wanna Talk to You" zingt hij bijvoorbeeld over
racisme
, een onderwerp waarover bij Motown niet of nauwelijks werd gezongen. Ook Marvin Gaye, met wie hij in de beginjaren had opgetreden, ontworstelde zich indertijd, met het album
What's Going On
in 1971, aan het strikte beleid van de platenbazen.
[20]
Het eerste album dat onder het tweede contract werd uitgegeven was
Music of My Mind
, in het voorjaar van 1972. De muziek voor deze plaat was al opgenomen tijdens de onderhandelingen. Wonder scheidde van Wright toen het album werd uitgegeven, maar schreef nog wel enkele liedjes van haar debuutalbum. Hij verzorgde in 1972 het voorprogramma van de
Rolling Stones
en bracht zo zijn muziek nog meer onder de aandacht van het blanke publiek.
[20]
Wonder werkte voor
Music of My Mind
voor het eerst samen met het Britse
elektronische-muziekduo
Malcolm Cecil
en
Robert Margouleff
, ook wel bekend als
Tonto's Expanding Head Band
.
[21]
Deze samenwerking had onder meer tot gevolg dat Wonder veel gebruik ging maken van
synthesizers
en de
talkbox
in zijn muziek introduceerde.
In het najaar van 1972 bracht Motown het album
Talking Book
uit. De tournee met de Stones had tot gevolg dat twee van de singles van dit album, het energieke
funknummer
"
Superstition
" en het liefdesliedje "
You Are the Sunshine of My Life
", een succes werden. Beide platen bereikten de hoogste positie in de Amerikaanse hitlijst.
[22]
Talking Book
is, meer dan de voorgaande albums, een uiting van Wonders persoonlijke gevoelens en opvattingen:
Here is my music. It is all I have to tell you how I feel. Know that your love keeps my love strong.
? Wonder in de
liner notes
van de heruitgave van
Talking Book
in 2000.
[23]
Talking Book
werd begin augustus 1973 gevolgd door
Innervisions
, een
conceptalbum
waarmee Wonder zijn visies op de maatschappij naar buiten bracht.
[20]
Met het lied "Too High" waarschuwt hij voor de gevaren van drugs en in "Living for the City" beschrijft hij hoe moeilijk het leven van een zwarte man in
New York
was.
[24]
Wonder werkte vaak tot diep in de nacht aan het schrijven en opnemen van de muziek.
[25]
Bij de
Grammy Awards
in 1974 viel Wonder vier keer in de prijzen.
Innervisions
werd daarbij geprezen als het beste muziekalbum van 1973.
[20]
Drie dagen na de uitgave van
Innervisions
belandde Wonder in een
coma
ten gevolge van een auto-ongeluk. Op 6 augustus 1973 was hij met zijn neef John Wesley Harris onderweg naar een benefietconcert in
North Carolina
. Harris, die achter het stuur zat, verloor zijn concentratie en reed in op een
semi-dieplader
. Wonder raakte bewusteloos en Harris besloot hem met een andere auto naar een ziekenhuis in
Winston-Salem
te brengen. Toen Wonder na vier dagen bijkwam, kon hij tijdelijk niet meer
ruiken
en
proeven
.
[26]
Op 25 maart 1974 gaf Wonder zijn eerste concert sinds het ongeluk in de
Madison Square Garden
. Drie dagen later speelde hij met onder anderen
John Lennon
en
Paul McCartney
. De opnamen van deze
jamsessie
werden uitgebracht als
bootleg
met de titel
A Toot and a Snore in '74
.
[27]
Op 25 september 1974 trad Wonder samen met
Elton John
op in de
Boston Garden
. John en hij speelden hier een
medley
van "Superstition" en "
Honky Tonk Women
".
[28]
Selectie van leden van
The Third Generation
(1969-1973) en
Wonderlove
|
Minnie Riperton
,
[29]
Jim Gilstrap
,
[30]
Susaye Greene
,
[31]
Lynda Laurence
,
Lani Groves
,
Deniece Williams
,
[32]
Angela Winbush
,
Gloria Barley
,
[32]
Shirley Brewer
,
[32]
Syreeta Wright
,
Pam Grier
,
[33]
Scherrie Payne
.
[34]
Sundray Tucker
[34]
|
In het begin van de jaren zeventig doopte hij zijn achtergrondkoortje om tot Wonderlove, een naam die hij soms ook gebruikte voor zijn solowerk buiten Motown. Het label
Epic Records
gaf in 1974 het album
Perfect Angel
van
Minnie Riperton
uit. Wonder verzorgde hiervoor de arrangementen, speelde mee op enkele liedjes en werd onder de naam El Toro Negro als drummer vermeld.
[35]
Riperton sloot zich in 1973 bij Wonderlove aan en was op haar beurt te horen op het in juli 1974 uitgegeven album
Fulfillingness' First Finale
.
[29]
De liedjes "
You Haven't Done Nothin'
" en "
Boogie on Reggae Woman
" werden hiervan als single uitgegeven. In diezelfde periode schreef en produceerde hij grotendeels het album
Stevie Wonder Presents: Syreeta
van zijn ex-vrouw Syreeta Wright.
Op 15 augustus 1975 verlengde Wonder zijn contract met Motown. De nieuwe overeenkomst leverde hem volledige artistieke vrijheid en dertien miljoen dollar op.
[36]
[37]
Wonder werkte in totaal twee jaar lang aan het schrijven en opnemen van het album
Songs in the Key of Life
, dat vaak gezien wordt als het laatste album uit zijn klassieke periode en als zijn
magnum opus
.
[38]
Hij schreef in het najaar van 1975 ongeveer tweehonderd liedjes, waardoor de uitgave van
Songs in the Key of Life
telkens moest worden uitgesteld.
[36]
There were times when he'd stay in the studio 48 hours straight. You couldn't even get the cat to stop and eat!
Bij de uitreiking van de Grammy Awards in 1975 bedankte
Paul Simon
, die dat jaar de prijs voor het beste album won met
Still Crazy After All These Years
, Wonder voor het feit dat hij dat jaar geen album had gemaakt.
[39]
Op
Songs in the Key of Life
staat "Contusion" (Engels voor
kneuzing
), het enige liedje waarin Wonder verwijst naar het auto-ongeluk.
[40]
Het stond dertien weken op de nummer een-positie in de Amerikaanse albumlijst
[37]
en in 1976 werd ook dit album bekroond met een Grammy Award.
[38]
In de periode van 1976 tot 1979 nam Wonder niets op en werd enkel het verzamelalbum
Looking Back
uitgegeven. Hij bracht in 1977 een bezoek aan
Fela Kuti
in Nigeria om met hem te spelen in zijn thuisstudio, de
Kalakuta Republic
.
[41]
In 1979 werd
Journey Through The Secret Life of Plants
uitgebracht, met filmmuziek voor
The Secret Life of Plants
. Deze door
Walon Green
geregisseerde natuurdocumentaire toonde met behulp van
time-lapse-fotografie
de groei en ontwikkeling van planten. Wonder schreef hiervoor grotendeels instrumentale
newagemuziek
aan de hand van gedetailleerde beschrijvingen door producent Michael Braun en geluidstechnicus Gary Olazabal.
De muziek op zijn twintigste studioalbum,
Hotter than July
(1980), kende invloeden uit de
reggae
en
rap
. Met een tweede plaats in de Britse hitlijst was dit zijn succesvolste album in het Verenigd Koninkrijk. Verder kwam er in 1982 een medley uit van
Stars on 45
met hits uit zijn repertoire,
Stars on Stevie
, die in allerlei landen in de hitparades terechtkwam. Hoewel hij wel veel bleef optreden, nam hij in deze periode een stuk minder op dan in het vorige decennium. In de eerste helft van de jaren tachtig gaf Tamla/Motown een reeks singles uit van Wonder, waaronder "
Master Blaster (Jammin')
", "
That Girl
", "
Ebony & Ivory
" (met
Paul McCartney
) en "
I Just Called to Say I Love You
". In 1982 werd de compilatie
Stevie Wonder's Original Musiquarium I
uitgegeven. Het liedje "I Just Called to Say I Love You", dat deel uitmaakte van de soundtrack van "
The Woman in Red
", leverde Wonder in 1985 een
Oscar
en Grammy Award op. De clip werd opgenomen tijdens een concert in Ahoy Rotterdam. In dat jaar werkte hij mee aan "We Are the World" van
USA for Africa
.
Wonder werkte bijna vijf jaar aan het album
In Square Circle
(1985). Het liedje "
Part-Time Lover
" werd hiervan als single uitgebracht en bereikte de eerste plaats in de Amerikaanse hitlijst.
[42]
In hetzelfde jaar werkte hij samen met
Dionne Warwick
aan een vertolking van het
Burt Bacharach
-nummer "
That's What Friends Are For
", die eveneens een
Amerikaanse nummer een-hit
werd. Daarnaast nam Wonder aan het eind van de jaren tachtig de singles "
Get It
" (met
Michael Jackson
) en "
My Love
" (met
Julio Iglesias
) op. In 1989 werd Wonder opgenomen in de
Rock and Roll Hall of Fame
.
[5]
Wonder nam met
Whitney Houston
het liedje "We Didn't Know" op. Het staat op Houstons album
I'm Your Baby Tonight
en in 1992 werd het ook als single uitgegeven. Wonder en Houston traden in The Arsenio Hall Show op met "We Didn't Know" en "Superstition". Het album
Conversation Peace
uit 1995 was in commercieel opzicht teleurstellend, maar leverde Wonder wel twee Grammy Awards op voor de single "
For Your Love
".
[42]
In het kader van de door
American Express
gesponsorde
Charge Against Hunger/Natural Wonder Tour
trad hij in elf Amerikaanse steden op.
[43]
Een cover van Wonders compositie "Pastime Paradise" (van het album
Songs in the Key of Life
) door rapper
Coolio
, getiteld "
Gangsta's Paradise
", werd in het najaar van 1995 een nummer een-hit in vijftien landen, waaronder Nederland, Belgie en het Verenigd Koninkrijk. Een jaar later zong Wonder samen met
urbanpopartiest
Babyface
over
huiselijk geweld
op de single "
How Come, How Long
". Hierop volgde een periode van bijna tien jaar waarin hij niets opnam en ook niet meer optrad.
In 2005 keerde hij terug met het album
A Time to Love
, waarop hij onder meer met
Prince
en Paul McCartney speelt. Op 2 juli 2005 trad hij op
Live 8
op met de liedjes "Higher Ground" en "Master Blaster (Jammin')". In 2007 toerde hij voor het eerst weer rond, en wel met de tournee
A Wonder Summer's Night
.
[44]
Na Jacksons overlijden bracht Wonder bij
diens rouwdienst
op 7 juli 2009 de liedjes "Never Dreamed You'd Leave in Summer" en "They Won't Go When I Go" ten gehore.
[45]
Op 29 oktober 2009 trad hij met onder anderen
Sting
(als bassist),
Jeff Beck
en
John Legend
op ter gelegenheid van het vijfentwintigjarig bestaan van de Rock and Roll Hall of Fame.
[46]
In oktober 2011 werd bekend dat muziek van Wonder te spelen zal zijn in het derde deel van het videospel
Rock Band
.
[47]
Wonder nam voor het in november 2013 uitgegeven album
Loved Me Back to Life
van
Celine Dion
met haar opnieuw het liedje "Overjoyed" op. In januari 2014 trad Wonder met
Daft Punk
,
Pharrell Williams
en
Nile Rodgers
op tijdens de uitreiking van de
56e Grammy Awards
.
[48]
Naast zijn muzikale loopbaan is Wonder een fervent activist. In de jaren zeventig gaf hij in zijn muziek voor het eerst uiting aan zijn morele en politieke standpunten. De liedjes "Living for the City" (van
Innervisions
) en "Black Man" (van
Songs in the Key of Life
) schetsen bijvoorbeeld een maatschappij waarin gekleurde mensen minder rechten krijgen. In de jaren tachtig liet hij zich nog meer kennen als
politiek activist
. Op 14 februari 1985 nam Wonder deel aan een protest tegen
apartheid
, waarbij hij gearresteerd werd,
[5]
de single "
Happy Birthday
" hoorde bij een campagne voor de verwezenlijking van de
Martin Luther Kingdag
en hij was betrokken bij de
Rainbow Coalition
van
Jesse Jackson
. Zijn Oscar voor "I Just Called to Say I Love You" in 1985 droeg Wonder op aan
Nelson Mandela
, waardoor zijn muziek tijdelijk niet meer op Zuid-Afrikaanse radiostations gedraaid werd.
[37]
[50]
Wonder heeft zich onder meer verzet tegen
racisme
,
[44]
alcoholmisbruik
en
rijden onder invloed
(het nummer
Don't Drive Drunk
van het album The Woman in Red). Hij protesteerde op 6 juni 1982 met Bob Dylan en
Jackson Browne
tegen
kernenergie
en
geweld
op Peace Sunday in
Pasadena (Californie)
. Hij zamelt geld in voor verstandelijk gehandicapte en blinde kinderen via zijn Wonder Foundation,
[51]
en zette zich in voor de bewustwording van (de gevaren van)
aids
.
[37]
Zo nam hij in de jaren tachtig met
Gladys Knight
,
Dionne Warwick
en
Elton John
een cover op van
That's What Friends Are For
voor amfAR, een Amerikaanse non-profitorgansiatie die onderzoek doet naar aids. In 2014 kreeg hij de
Presidential Medal of Freedom
.
Op 14 september 1970 trouwde Wonder met
Syreeta Wright
. De twee werkten op muzikaal vlak samen, ook na hun scheiding in 1972. Wright overleed op 6 juli 2004.
[52]
In de jaren zeventig had hij een relatie met Yolanda Simmons. De geboorte van hun eerste kind, Aisha Zakia (
Swahili
voor 'kracht' en 'intelligentie'), in april 1975 inspireerde hem tot het schrijven van
"
Isn't She Lovely?
"
.
[53]
[54]
In dit liedje is Aisha te horen.
[55]
Dertig jaar later, op het album
A Time to Love
, zingt Aisha Morris op enkele liedjes mee. Op 16 april 1977 werd hun tweede kind geboren.
[54]
Wonder woonde van 1996 tot 2000 samen met kledingassistente Angela McAfee en trouwde in 2001 met modeontwerpster Karen Millard, die werkzaam is onder de naam Kai Milla. Haar zoon uit een vorig huwelijk werd vervolgens door Wonder geadopteerd.
[56]
Wonder en Millard kregen samen twee kinderen.
[52]
In 2012 vroeg Wonder een echtscheiding aan.
[57]
In de zomer van 2017 trouwde Stevie Wonder met de 25 jaar jongere Tomeeka Robyn Bracy met wie hij in december 2014 dochter Nia kreeg.
[58]
In september 2019 onderging Wonder een
niertransplantatie
.
- Perone, James E.
(2006).
The sound of Stevie Wonder: his words and music
. Greenwood Publishing Group.
ISBN 9780275987237
.
- Ribowsky, Mark
(2010).
Signed, Sealed, and Delivered: The Soulful Journey of Stevie Wonder
. John Wiley and Sons.
ISBN 9780470481509
.
- Swenson, John
(1986).
Stevie Wonder
. Perennial Library.
ISBN 9780060970673
.
Gearchiveerd
op
5 mei 2021
.
- Werner, Craig
(2004).
Higher Ground: Stevie Wonder, Aretha Franklin, Curtis Mayfield, and the Rise and Fall of American Soul
. Crown Publishers.
- Williams, Tenley
,
James S. Brady
(2001).
Stevie Wonder - Overcoming adversity
. Infobase Publishing.
ISBN 9780791059036
.
- ↑
In Lula Mae's
biografie
, getiteld
Blind Faith: The Miraculous Journey of Lula Hardaway, Stevie Wonder's Mother
, wordt "Stevland Judkins" als geboortenaam genoemd. Deze naam werd ook door Wonder gebruikt toen hij zijn handtekening onder de 'liner notes' van het album
Songs in the Key of Live
(1976) zette. In een latere uitgave van Lula Mae's biografie menen de schrijvers, Dennis Love en Stacy Brown, dat Wonder geboren werd als "Stev
e
land Judkins". In het begin van de jaren zestig tekende Wonder een contract bij
Motown Records
. Hij gebruikte daarvoor een oude familienaam, "Stevie Morris". Zie hierover Ribowsky 2010, p. 11.
- ↑
Over de herkomst van de naam "(Little) Stevie Wonder" doen ruwweg twee verschillende verhalen de ronde.
Berry Gordy
schreef in 1995 in zijn autobiografie, getiteld
To Be Loved: The Music, the Magic, the Memories of Motown
, dat hij bij het horen van Wonders muziek uitriep "boy, that kid's a wonder" en dat sindsdien de naam Wonder gebruikt wordt. Zie hierover Williams 2001, p. 24. Een meer populaire verklaring is dat
Clarence Paul
, die in de jaren daarna veel met hem zou samenwerken, op de artiestennaam Wonder kwam en had gezegd: "[w]e can't keep introducing him as 'The Eighth Wonder of the World" (Nederlands: 'we kunnen hem niet blijven introduceren als het achtste wereldwonder').
- ↑
Werner 2004, p. 9.
- ↑
a
b
c
d
Williams 2001, p. 24.
- ↑
Werner 2004, p. 46.
- ↑
Encyclopaedia Britannica: "Stevie Wonder"
- ↑
a
b
c
History of Rock
.
Stevie Wonder
. Geraadpleegd op 1 juni 2011.
- ↑
The Independent
(18 juli 2011).
"Rock in Rio adds extra day, Stevie Wonder to headline"
. Geraadpleegd op 8 oktober 2011.
- ↑
Hulsman, Bernard (29 mei 2010).
"Het recht op alle vrouwen ter wereld"
.
NRC
. Geraadpleegd op 7 februari 2011.
- ↑
Jet
(23 december 1976).
"Stevie Wonder's father, 72, dies in veterans hospital"
. Geraadpleegd op 9 februari 2011.
- ↑
The New York Times
(9 juni 2006).
"Lula Mae Hardaway, 76, Stevie Wonder's mother, dies"
. Geraadpleegd op 9 februari 2011.
- ↑
Werner 2004, p. 40.
- ↑
a
b
The Independent
(12 juli 2008).
"Stevie Wonder: blind faith"
. Geraadpleegd op 7 februari 2011.
- ↑
Perone 2006, p. 3.
- ↑
a
b
Perone 2006, p. 5.
- ↑
Swenson 1986, p. 39.
- ↑
Gulla, Bob
(2008).
Icons of R&B and Soul: Smokey Robinson and the Miracles; The Temptations; The Supremes; Stevie Wonder
. Greenwood Publishing Group, pp. 315..
ISBN 9780313340468
.
- ↑
"The Soul Reformation: Phase three, soul music at the summit"
, aflevering 50 van
John Gilliland's Pop Chronicles
, op de website van UNT Digital Library.
- ↑
Driving Wheel
.
Biografie van Lynda Laurence
. Geraadpleegd op 1 juni 2011.
- ↑
Davis, Sharon.
"Lynda Laurence: supremely blessed"
.
Blues and Soul
. Geraadpleegd op 1 juni 2011.
- ↑
Perone 2006, p. 25.
- ↑
a
b
c
d
Huey, Steve.
Biografie van Stevie Wonder
.
Allmusic
. Geraadpleegd op 10 februari 2011.
- ↑
History of Rock
.
Biografie van Stevie Wonder
. Geraadpleegd op 10 februari 2011.
- ↑
Rolling Stone
.
Biografie van Stevie Wonder
. Geraadpleegd op 10 februari 2011.
- ↑
Perone 2006, p. 38-39.
- ↑
Perone 2006, p. 49.
- ↑
Werner 2004, p. 192.
- ↑
Sullivan, James (29 augustus 2008).
"Twisted tales: Stevie Wonder loses two more senses in severe car crash"
.
Spinner
. Geraadpleegd op 10 februari 2011.
- ↑
Uncut
(november 2011; take 147). "The 50 Greatest Bootlegs", p. 47. Uitg.: IPC Media.
- ↑
Werner 2004, p. 198.
- ↑
a
b
Minnie Riperton
op
soulwalking.co.uk
. Geraadpleegd op 1 juni 2011.
- ↑
Jim Gilstrap
op
discomuseum.net
. Geraadpleegd op 1 juni 2011.
- ↑
Davis, Sharon.
"Susaye Greene: the last supreme"
.
Blues and Soul
. Geraadpleegd op 1 juni 2011.
- ↑
a
b
c
Suosalo, Hekki.
Deniece Williams
.
Soul Express
. Geraadpleegd op 1 juni 2011.
- ↑
Ryder, Caroline.
"Pam Grier"
.
Swindle Magazine
. Geraadpleegd op 1 juni 2011.
- ↑
a
b
Lindblad, Peter (6 april 2010).
"Lynda Laurence"
.
Goldmine Magazine
. Geraadpleegd op 1 juni 2011.
- ↑
Discogs
.
"Minnie Riperton - Perfect Angel (Vinyl, LP, Album)"
. Geraadpleegd op 1 juli 2011.
- ↑
a
b
c
Lewis, John
(2007).
1001 Albums You Must Hear Before You Die
. Quintet Publishing Limited, pp. 372..
- ↑
a
b
c
d
George-Warren, Holly; Patricia Romanowski
(2001).
The Rolling Stone Encyclopedia of Rock & Roll
. Rolling Stone Press, pp. 1079-1081..
- ↑
a
b
Buskin, Richard (december 2007).
"Classic tracks: Stevie Wonder 'Pastime Paradise'"
.
Sound on Sound
. Geraadpleegd op 10 april 2011.
- ↑
Gill, Andy (7 mei 2005).
"Stevie Wonder: The vision of a genius"
.
The Independent
. Geraadpleegd op 10 april 2011.
- ↑
Gulla, Bob
(2008).
Icons of R&B and Soul
. ABC-CLIO, pp. 320..
- ↑
Hutcheon, David (mei 2011). "A Change is Gonna Come".
Mojo
, p. 48-53.
- ↑
a
b
Huey, Steve.
Biografie van Stevie Wonder
.
Allmusic
. Geraadpleegd op 8 oktober 2011.
- ↑
Peters, Mitchell (2 augustus 2007).
"Wonder Embarking On Rare Tour In Late Summer"
.
Billboard
. Geraadpleegd op 29 december 2011.
- ↑
a
b
Brown, Jeremy K. (2010).
Black Americans of Achievement ? Stevie Wonder: Musician
, p. 90
. Uitg.: Infobase Publishing,
ISBN 9781604136852
.
- ↑
Aswad, Jem (7 juli 2009).
"Stevie Wonder Gives Heartfelt Performance At Michael Jackson Memorial"
.
MTV
. Geraadpleegd op 23 februari 2010.
- ↑
Lustig, Jay (31 oktober 2009).
"Jagger, Springsteen, Black Eyed Peas jam with U2 at rock hall concert"
.
NJ.com
. Geraadpleegd op 8 oktober 2011.
- ↑
De Matos, Xav (6 oktober 2011).
"Rock Band DLC to welcome Stevie Wonder and Coldplay"
.
ShackNews
. Geraadpleegd op 8 oktober 2011.
- ↑
Coleman, Miriam (5 januari 2014).
"Daft Punk to Perform With Stevie Wonder at the Grammys"
.
Rolling Stone
. Geraadpleegd op 26 januari 2014.
- ↑
The Telegraph
(26 februari 2009).
"Barack Obama honours Stevie Wonder"
. Geraadpleegd op 8 oktober 2011.
- ↑
The New York Times
(27 maart 1985).
"Stevie Wonder Music Banned in South Africa"
. Geraadpleegd op 21 augustus 2012.
- ↑
Schwab, Nikki en Katy Adams (25 augustus 2011).
"Stevie Wonder 'sees' the MLK Jr. Memorial"
.
The Washington Examiner
. Geraadpleegd op 8 oktober 2011.
- ↑
a
b
Stevie Wonder
in de Notable Names Database (NNDB). Geraadpleegd op 21 november 2011.
- ↑
Ribowsky 2010, p. 257.
- ↑
a
b
Jet
(12 mei 1977), vol. 57, nr. 8.
"Isn't He Lovely"
. Uitg.: Johnson Publishing Company, ISSN 0021-5996.
- ↑
Spinner
(12 april 2010).
"Ooo, Baby Baby: Top Songs Inspired by Children"
. Geraadpleegd op 22 november 2011.
- ↑
Ribowsky 2010, p. 301.
- ↑
De Telegraaf
(3 augustus 2012),
"Stevie Wonder wil scheiden"
. Geraadpleegd op 3 augustus 2012.
- ↑
Stevie Wonder voor derde keer getrouwd
.
www.nu.nl
.
Gearchiveerd
op
20 juli 2017
. Geraadpleegd op
21 juli 2017
.