Station Den Haag HS
(
station Hollands Spoor
) is het oudste
station
van
Den Haag
. De naam van het station is ontleend aan de vroegere
Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij
(HIJSM). Het is het tweede hoofdstation van Den Haag en is in tegenstelling tot
station Den Haag Centraal
geen
kopstation
. Alle treinen naar en van Rotterdam en verder stoppen er.
Het station werd geopend in 1843 toen de
Oude Lijn
van de HIJSM vanuit
Amsterdam
van
Leiden
naar Den Haag werd doorgetrokken. In 1847 werd de lijn verlengd naar
Rotterdam
. Het station ligt in de
Stationsbuurt
, een wijk die zijn naam te danken heeft aan het station evenals het Stationsplein, dat dus niet bij het grotere
Den Haag Centraal
ligt. Met de term
Hollands Spoor
wordt dit station bedoeld, niet zozeer de spoorlijn of de voormalige spoorwegmaatschappij.
Het station werd buiten de bebouwde kom aangelegd. Daardoor kwam het station Hollands Spoor te liggen op het grondgebied van
Rijswijk
. In 1843 werd dit Haags grondgebied, omdat Rijswijk niet bij machte was de bewaking van het station te kunnen garanderen met de twee veldwachters die Rijswijk destijds had. Den Haag moet daarvoor wel ten eeuwigen tijde 400 gulden per jaar betalen. Inmiddels zijn dat euro's geworden, maar hetzelfde bedrag wordt nog steeds ieder jaar overgemaakt.
[2]
In 1870 opende een ander bedrijf, de
Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij
een station voor de verbinding van Den Haag naar
Gouda
en
Utrecht
. Dit Rhijnspoorstation kwam aan een andere zijde van het centrum te liggen.
Sindsdien bestaat de situatie dat Den Haag twee hoofdstations heeft: Hollands Spoor en
Rhijnspoor
(later Staatsspoor, sinds 1973
Den Haag Centraal
). De treinen van Amsterdam naar Rotterdam en verder, stoppen nog steeds op Den Haag HS en niet op Den Haag Centraal, omdat ze daar zouden moeten
kopmaken
. Dat deden alleen de
nachttreinen
. Deze stoppen sinds de
dienstregeling van 2009
weer op station Den Haag HS, in plaats van station Den Haag Centraal.
Het oorspronkelijke stationsgebouw uit 1843 werd in 1891 vervangen door een nieuw gebouw naar een ontwerp van architect
Dirk Margadant
in de
neorenaissance
stijl, dat nog steeds in gebruik is. Tevens kwam de spoorbaan op een verhoogd niveau te liggen.
Sinds 1893 heeft het station een
koninklijke wachtkamer
(met beeldhouwwerk van
Atelier Van den Bossche en Crevels
), die niet meer in gebruik is. Deze typisch 19e-eeuwse wachtkamer heeft een eigen luifel links van de hoofdingang. De koninklijke wachtruimte bestaat uit zeven vertrekken met een ruim trappenhuis en vestibule. Deze heeft een gefaseerde restauratie ondergaan van bijna tien jaar.
[3]
Daar de beide spoorwegbedrijven aartsvijanden van elkaar waren wilden zij absoluut niet samenwerken en dus ook geen treinen uitwisselen. Een verbindingsbaan tussen de twee lijnen was dan ook niet aan de orde. Maar in 1871 kwam die er toch, maar niet voor reizigers. Die moesten zich behelpen met een
omnibus
. Maar er waren ook maar weinig reizigers die van Delft of Leiden via Den Haag naar Gouda wilden. De NRS betaalde deze omnibus; de HIJSM weigerde mee te betalen. Ondanks het geruzie werd toen al gepleit voor een gezamenlijk station, maar het kwam er nooit.
Pas in 1896 gingen er reizigerstreinen rijden over de verbindingsbaan. Ook toen was het niet druk; in 1909 werd deze dienst gestaakt. Goederentreinen reden er nog tot in 1972. De oude baan, tussen de Eemstraat en de Zwetstraat, werd toen opgebroken en is nu een parkje.
In 1976 werd een nieuwe verbindingsbaan iets verderop in gebruik genomen; nu alleen nog voor reizigerstreinen.
[4]
[5]
Elektrische treinen
kwamen in Den Haag HS vanaf 1908, toen de
ZHESM
-dienst naar Rotterdam Hofplein van start ging. In 1927 werd de treindienst op de
Oude Lijn
naar Leiden en Rotterdam elektrisch.
In 1907 kwam aan de noordzijde een uitbreiding tot stand voor de treinen van de in 1908 geopende
Hofpleinlijn
naar
Rotterdam Hofplein
en
Scheveningen
: twee kopsporen (spoor 7 en 8) en een overkapping met toegang vanaf de straat. In 1975 werd het eindpunt van deze lijn verplaatst naar het nieuwe Centraal Station. Spoor 8 werd al voor 1975 opgebroken, spoor 7 daarna. Midden jaren negentig werd tijdens de renovatie van het station ook de perronoverkapping boven de voormalige
ZHESM
-sporen gesloopt.
In de nacht van 14 op 15 oktober 1989, kort na een restauratie, werd door een inbreker
brand
gesticht in de stationsrestauratie. De brand verwoestte het perrongebouw en een deel van de perronkap.
[6]
De perronkap werd later in historische staat hersteld, maar het perrongebouw alleen uitwendig. De oude stationsrestauratie die er in zat kwam niet terug. Het interieur werd ingericht tot een moderne wachtkamer.
In 2010 vond een grondige renovatie van het monumentale perrongebouw plaats.
Op het Stationsplein aan de voorzijde is een tramstation en aan de achterzijde in de Waldorpstraat liggen de bushaltes.
Van oudsher is het station een tramknooppunt. De HIJSM wilde een eigen spoorverbinding met Scheveningen. In 1886 werd een
stoomtramlijn
geopend, de latere tramlijn 11. Deze stoomtram, en ook de latere lijn 11, had tot 1965 een eigen overdekt kopeindpunt naast het station. Tegenwoordig is daar een fietsenstalling. Deze stoomtram, en later elektrische tram, had tot 1985 een aansluiting op de treinsporen voor het goederenverkeer nabij de Wouwermanstraat.
Op het Stationsplein voor het station hebben sinds 1877 vele stadstramlijnen gereden. Nadat in 1864 de eerste paardentram in Nederland tussen het centrum en Scheveningen was gaan rijden, bereikte lijn A in 1877 als eerste het Stationsplein, en lijn B in 1880. In 1905-1906 werden dit de elektrische lijnen 1 en 2. Later gevolgd door andere lijnen.
[7]
Tussen 1925 en 1932 lagen er zes sporen naast elkaar. Tussen 1932 en 1976 waren het er vier.
In de loop der jaren passeerden hier: lijn 1 (1e) (tot 1927), 1 (2e) (sinds 2001), 2 (1e) (tot 1937), 4 (1919-1959), 4A (1947-1959), 6 (1906-1911), 8 (1926-2003), 9 (sinds 1920), 10 (3e) (1996-2013), 11 (sinds 1965), 12 (sinds 1911), 15 (2002-2003), 16 (sinds 1959), 17 (1e) (1924-1926), 17 (2e) (1927-1928), 17 (3e) (1959-1965) en 17 (5e) (sinds 1999).
[8]
Op 13 juli 1996 is de tramtunnel onder de treinsporen ten westen van het station geopend waardoor nu veel tramlijnen rechtstreeks het station kunnen bedienen.
[9]
Een van de tramsporen naast de Parallelweg is verplaatst naar een viaduct naast de spoorweg. De trams naar HS die niet van de tramtunnel komen gaan nu kruisingsvrij over de sporen van en naar de tramtunnel heen. Op het Stationsplein werden in verband met de tramtunnel de tramperrons heringericht. De twee halteperrons richting tunnel (lijn 1, 16 en 17) en Vrederust (lijn 9) lagen aan de oostkant van de hoofdingang terwijl de twee halteperrons in de stadsrichting aan de westkant van de hoofdingang gelegen waren.
Sinds 2018 zijn er twee eilandperrons. Aan de oostzijde voor de richting centrum ligt het perron voor de richting centrum, aan de westkant ligt het perron voor de richtingen tramtunnel en Vrederust.
[10]
De volgende tramlijnen hebben hier een halte: 1, 9, 11, 12, 16 en 17.
De tramlijnen 11 en 12 hebben een eigen keerlus met een wacht- en vertrekhalte op het Rijswijkseplein en een halte
Station Hollands Spoor
op het Stationsplein voor het station.
De gemeente heeft een herinrichtingsplan
[11]
goedgekeurd voor een "tophalte" op het Stationsplein. De Parallelweg heeft eenrichtingverkeer gekregen, en werd in 2019 afgesloten met
pollers
.
[12]
De enig overgebleven buslijn, buslijn 18 (nu 22) die nog bij het Stationsplein kwam (ooit kwamen er wel 12 buslijnen,
[13]
) is verplaatst naar de achterkant van het station, bij buslijn 26, aan de Waldorpstraat. De wijk aan de stadskant van het station is de laatste tijd verloederd en de gemeente wil de hele wijk een opfrisbeurt geven. De onaantrekkelijke looproute naar de binnenstad is reeds verbeterd.
Aan de zuidkant van het station zijn er ruimtelijke ontwikkelingen:
De Haagse Hogeschool
,
MegaStores
, kantoorgebouwen, diverse horecagelegenheden met terras en een aantrekkelijk ingericht plein met waterpartijen. Bij het vroegere postsorteercentrum (dat zijn eigen sporen en laadperron had) is een sport- en winkelcentrum gekomen. Deze nieuwe wijk is vanaf de Waldorpstraat verbonden met het Stationsplein via een voetgangers- en fietserstunnel onder de treinsporen, die rechtstreeks toegang gaf via trappen naar de treinperrons. De oorspronkelijke voetgangerstunnel vanaf de hoofdingang naar de treinperrons is doorgetrokken naar de Waldorpstraat, waar eveneens een stationsentree is. De verlenging van de tunnel is in 2017 geplaatst
[14]
[15]
en op 28 september 2020 geopend.
[16]
Er waren en zijn bezwaren tegen het feit dat daarbij de toegangen tot de perrons vanaf de eerder bestaande tunnel zijn gesloten (om het publiek langs winkels te geleiden, en mogelijk om geen extra OV-chipkaartpoortjes te hoeven plaatsen, en er ook geen OV-chipkaartpaaltjes te hoeven laten staan).
[17]
[18]
[19]
De trappen naar de fietstunnel zijn enkel te gebruiken als nooduitgang.
[20]
Het station wordt in de
dienstregeling 2024
door de volgende treinseries bediend:
Sinds 11 december 2011 dient men voor reizen naar onder andere Den Haag Mariahoeve op
station Den Haag Laan van NOI
over te stappen.
Aan de voorzijde van het station zijn perrons A/B en C/D eilandperrons waarbij bij haltes B en D aan de linkerzijde van de trams wordt in- en uitgestapt (tweerichtingstrams).
De volgende tram- en buslijnen van
HTM
(en
EBS
(lijn 826)) stoppen op station Hollands Spoor:
Perron
|
Lijn
|
Bestemming
|
Via
|
Opmerkingen
|
Voorzijde van het station (Stationsplein)
|
A
|
1
|
Delft
Tanthof
|
Laakkwartier
,
Rijswijk
,
Hoornbrug
,
Broekpolder
,
Spoorzone Delft
,
Delft Station
,
De Hoven Passage
|
|
11
|
Scheveningen Haven
|
Schilderswijk
,
Haagse Markt
,
Transvaalkwartier
,
Regentessekwartier
,
Statenkwartier
|
|
12
|
Den Haag
Duindorp
|
Schilderswijk
,
Haagse Markt
,
Transvaalkwartier
,
Valkenboskwartier
,
Bomenbuurt
,
Segbroek
,
Vogelwijk
|
|
B
|
9
|
Vrederust
|
Zuiderpark
,
Moerwijk
,
Winkelcentrum Leyweg
,
Morgenstond
|
|
16
|
Wateringen
|
Laakkwartier
,
Spoorwijk
,
Station Moerwijk
,
Moerwijk
,
Winkelcentrum Leyweg
,
Morgenstond
, Hoge Veld,
Wateringse Veld
|
|
17
|
Wateringen
|
Laakkwartier
,
Spoorwijk
,
Plaspoelpolder
,
Rijswijk Station
,
Bogaard stadscentrum
, Eikelenburg,
Wateringse Veld
|
|
C
|
1
|
Scheveningen Noord
|
Bierkade
,
Centrum
,
Kneuterdijk
,
Plein 1813
,
Javastraat
,
Vredespaleis
,
World Forum
,
Statenkwartier
,
Kurhaus
|
|
11
|
Rijswijkseplein
|
|
|
12
|
Rijswijkseplein
|
|
|
D
|
9
|
Scheveningen Noord
|
Bierkade
,
Kalvermarkt
-
Stadhuis
,
Centraal Station
,
Malieveld
,
Koninginnegracht
,
Madurodam
,
Westbroekpark
,
Circustheater
,
Kurhaus
|
|
16
|
Station Den Haag Centraal
|
Bierkade
,
Kalvermarkt
-
Stadhuis
|
|
17
|
Den Haag
Statenkwartier
|
Rijswijkseplein
,
Centraal Station
,
Korte Voorhout
,
Buitenhof
,
Centrum
,
Zeeheldenkwartier
,
Kunstmuseum
|
|
Achterzijde van het station (Waldorpstraat)
|
|
22
|
Rijswijk
De Schilp
|
Megastores
,
Laakkwartier
,
Rijswijk Station
,
Bogaard stadscentrum
,
Steenvoorde
|
|
26
|
Den Haag
Kijkduin
|
Megastores
,
Laakkwartier
,
Station Moerwijk
,
Zuiderpark
,
Leyenburg
,
Loosduinen
,
Ockenburgh
|
|
29
|
Station Rijswijk
|
Megastores
,
Laakkwartier
|
Rijdt alleen in de middagspits.
|
827
|
Honselersdijk
|
|
Rijdt alleen in de ochtendspits (een rit)
|
|
22
|
Den Haag
Duindorp
|
Centraal Station
,
Centrum
,
Kneuterdijk
,
Plein 1813
,
Javastraat
,
Madurodam
,
Kurhaus
,
Scheveningen
|
|
26
|
Station Voorburg
|
Binckhorst
|
Rijdt in de avond en het weekend tot Station Hollands Spoor.
|
29
|
Den Haag
Oude Waalsdorperweg
|
Centraal Station
,
Malieveld
,
Benoordenhout
,
HMC Bronovo
,
Waalsdorperweg
|
Rijdt alleen in de ochtendpits.
|
Halte Waldorpstraat/Station HS aan de Rijswijkseweg
|
|
15
|
Station Den Haag Centraal
|
Bierkade
,
Centrum
,
Buitenhof
,
Korte Voorhout
|
|
Nootdorp
|
Laakkwartier
,
Rijswijk
,
Hoornbrug
, P+R Hoornwijck,
Ypenburg
|
|
Halte Rijswijkseplein/Station HS aan de Rijswijkseweg
|
|
N5
|
Ypenburg
/
Nootdorp
/
Delft
|
Rijswijk
,
Ypenburg
,
Nootdorp
,
Pijnacker
,
Delfgauw
,
Delft Station
|
Nachtbus, rijdt op vrijdag- en zaterdagnacht.
|
Het aantal door NS vervoerde reizigers (per gemiddelde werkdag) ontwikkelde zich sedert 2019 als volgt:
Jaar
|
Aantal reizigers
|
2019
|
40.894
|
2020
|
18.530
|
2021
|
20.287
|
2022
|
29.974
|
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑
Bron:
NS Dashboard, Reizigersgedrag 2022 Zwolle
, Aantal instappers, uitstappers en overstappers van NS-trein op NS-trein (per gemiddelde werkdag). NB: dit cijfer betreft de reizigers van NS, dus exclusief reizigers van NS International: van deze vervoerder is geen cijfer bekend.
- ↑
https://web.archive.org/web/20221024152432/https://www.rijswijk.nl/inwoners/leven/geschiedenis/annexaties
.
- ↑
Koninklijk Paviljoen (Station HS) in Den Haag
, www.rijksmonumenten.nl
- ↑
https://home.kpn.nl/f2hrajhamoen482/g_Gouda-DenHaagboog.htm
.
- ↑
Haagse stratengids 1957 en 1966/67, A.W. Segboer uitgevers maatschappij, Spui 231, Den Haag.
- ↑
Brand in Den Haag HS
op website Nico Spilt
- ↑
Trams en tramlijnen deel 24, De Haagse Paardetrams (zonder n), R.F. de Bock en R.G. Klomp, Wyt uitgevers, 1975.
- ↑
Railatlas tramlijnen Den Haag en omstreken vanaf 1864, J. Blok & D.v.d. Spek, uitgeverij de Alk, 2009.
- ↑
Railatlas tramlijnen Den Haag en omstreken vanaf 1864, J. Blok/D.v.d. Spek, uitgeverij de Alk, 2009,
ISBN 978 90 6013 309 5
- ↑
Nieuwe tramhaltes bij station Hollands Spoor officieel geopend
, www.omroepwest.nl; 26 januari 2018
- ↑
website gemeente
- ↑
https://dagblad070.nl/politiek/pollers-tegen-sluipverkeer-hoefkade-en-paralellweg
[dode link]
.
- ↑
HTM-lijnennetkaart 1981-1982.
- ↑
https://www.prorail.nl/nieuws/nieuwe-tunnel-voor-station-den-haag-hollands-spoor
- ↑
https://www.prorail.nl/nieuws/station-hollands-spoor-heeft-een-nieuwe-tunnel
- ↑
Verbouwing station Hollands Spoor
- ↑
https://www.omroepwest.nl/nieuws/3975348/Niet-meer-via-fietstunnel-perron-Hollands-Spoor-op-ondanks-protest-bewoners
- ↑
https://www.omroepwest.nl/nieuws/4062031/Houd-perrons-Hollands-Spoor-ook-bereikbaar-via-fietstunnel
- ↑
https://www.omroepwest.nl/nieuws/4174774/Wethouder-Mulder-Heropenen-toegangen-perrons-Hollands-Spoor-kost-miljoenen
- ↑
File:Noodtrappen DEn Haag HS 2024.jpg
|