Spa
Stad in
Belgie
|
|
Het centrum van Spa
|
|
|
Geografie
|
Gewest
|
Wallonie
|
Provincie
|
Luik
|
Arrondissement
|
Verviers
|
Oppervlakte
? Onbebouwd
? Woongebied
? Andere
|
39,85
km²
(2021)
78,07%
6,82%
15,1%
|
Coordinaten
|
50° 29' NB, 5° 52' OL
|
Bevolking (bron:
Statbel
)
|
Inwoners
? Mannen
? Vrouwen
?
Bevolkingsdichtheid
|
9.890
(01/01/2023)
48,34%
51,66%
248,18 inw./km²
|
Leeftijdsopbouw
0-17 jaar
18-64 jaar
65 jaar en ouder
|
(01/01/2023)
16,67%
56,34%
26,99%
|
Buitenlanders
|
6,1%
(01/01/2022)
|
Politiek en bestuur
|
Burgemeester
|
Sophie Delettre
(
MR
)
|
Bestuur
|
MR
, SPA
|
Zetels
MR
Alternative-plus
Osons Spa
SPA
|
21
11
7
2
1
|
Economie
|
Gemiddeld
inkomen
|
18.829 euro/inw.
(2020)
|
Werkloosheidsgraad
|
14%
(jan. 2019)
|
Overige informatie
|
Postcode
4900
|
Deelgemeente
Spa
|
Zonenummer
|
087
|
NIS-code
|
63072
|
Politiezone
|
Des Fagnes
|
Hulpverleningszone
|
Vesdre - Hoegne & Plateau
|
Website
|
www.villedespa.be
|
Detailkaart
|
|
ligging binnen het arrondissement Verviers
in de provincie Luik
|
Foto's
|
|
De Thermen van Spa
|
|
Spa
(
Waals
:
Spa/Spa
) is een
stad
en
gemeente
in de
Belgische
provincie Luik
en het
arrondissement Verviers
, aan de rivier de Wayai. De gemeente telt ruim 9.800 inwoners. De thermen van Spa staan sinds 2021 op de
UNESCO
-
Werelderfgoedlijst
als onderdeel van de
Historische kuuroorden van Europa
.
Volgens een in toeristische milieus populaire en ook door het mineraalwaterbedrijf
Spadel
vaak gebruikte verklaring, zou het toponiem 'Spa' afgeleid zijn van het
Latijnse
sparsa
, voltooid deelwoord van
spargere
, wat 'opwellen' of 'spuiten' betekent, en zou Spa dus
opwellende bron
betekenen.
[1]
Waarschijnlijker dateert de naam uit de Romeinse periode, toen de
Romeinen
het
Spa
-
mineraalwater
allerlei geneeskundige krachten toedichtten en de plaats
Aquae Spadanae
werd genoemd.
[2]
[3]
Sinds de middeleeuwen werden allerlei ziekten die verondersteld werden het gevolg te zijn van
ijzertekort
in het bloed behandeld door het drinken van ijzerhoudend
bronwater
. Toen ijzermeester (
ijzerertssmelter
) Colijn De Wolf (Collin Le Loup) uit
Breda
hiervoor in 1326 een kuur bedacht, noemde hij zijn waterbron
Espa
, wat in het oud-
Waals
'fontein' betekent.
[4]
[5]
Toch bestaat er over de
etymologische
verklaring geen eensgezindheid en zou Spa ook afkomstig kunnen zijn van het oud-Waalse
sp?s
/
sp?s
, afgeleid van het Latijnse
sparsa
(de vrouwelijke uitgang van
sparsus
) wat "verstrooid, verspreid of versnipperd" betekent en zou verwijzen naar de verspreide ligging van de huizen in het dorp door de talrijke
thermale
bronnen.
[6]
Andere referenties verklaren Spa als een 'vrije ruimte', afgeleid van het Waalse
spa
en het Latijnse
spatia
, meervoud van
spatium
wat ruimte betekent.
[7]
In de middeleeuwen behoorde Spa tot het
markgraafschap Franchimont
, genoemd naar de
burcht
in het naburige
Theux
. Spa kreeg in 1594 stadsrechten.
Spa was tot ongeveer 1980 het belangrijkste toeristische centrum van de Ardennen. De vermeende geneeskrachtige werking van het ijzer- en koolzuurhoudend water van de
thermen van Spa
was al in de 16e eeuw bekend. In 1764 werd de eerste badinrichting gebouwd en kreeg de stad bekendheid als kuuroord. In 1774 werd er het tweede
casino
van Europa geopend. In de 19e eeuw werd Spa zo bekend dat in het Engels "spa" een soortnaam voor kuuroord werd. De welgestelde bourgeoisie liet er kasteeltjes bouwen. Talrijke gekroonde hoofden, componisten en schrijvers verbleven in Spa.
[8]
Het
Concours de Beaute
dat op 19 september 1888 in het Casino werd gehouden, was de eerste
schoonheidswedstrijd
ter wereld.
Koningin Maria-Hendrika
woonde van 1893 tot haar dood in 1902 in de Villa Royale; daar ontvluchtte ze de problemen van
Laken
.
Van maart tot november 1918, tijdens de
Eerste Wereldoorlog
, vestigden de Duitsers in Spa het hoofdkwartier van hun
militaire opperbevel
.
[9]
Hier, in
Hotel Britannique
, planden de strategen het laatste offensief op het westfront,
Operatie Michael
. Keizer
Wilhelm II van Duitsland
ontvluchtte in oktober 1918 Duitsland, dat op het punt stond de oorlog te verliezen, voor de toenemend anti-monarchale stemming die zich in zijn land verspreidde. Hij nam zijn intrek in
Kasteel La Fraineuse
, dicht bij het militaire hoofdkwartier. Toen hij op 9 november vernam dat de troepen niet langer voor hem wilden vechten, trad hij af als
Duits keizer
. Hij wilde aanblijven als
koning van Pruisen
, maar de
novemberrevolutie
bracht de monarchie ten val en de
rijkskanselier
zette hem af als staatshoofd. Aangezien de Britten en Fransen kenbaar hadden gemaakt dat ze de ex-keizer als
oorlogsmisdadiger
wilden vervolgen, ging Wilhelm de volgende dag vanuit Spa rechtstreeks naar de Nederlandse grensplaats
Eijsden
, waar hij
asiel
aanvroeg.
[10]
De Nederlandse regering stond dit toe en hij bleef voor de rest van zijn leven in Nederlandse 'ballingschap'.
In juli 1920 hielden de geallieerden in het kasteel La Fraineuse te Spa de
naar de stad genoemde conferentie
, als vervolg op de
conferentie van Versailles
. Ze ging voornamelijk over
herstelbetalingen
, ontwapening, bevoorrading en grenzen.
- Het
Voormalig badhuis van Spa
, een monumentaal Neorenaissancegebouw uit
1868
en lange tijd het belangrijkste kuuroord van de stad.
- Het gemeentemuseum van Spa (Musee de la Ville d'eaux) bevindt zich in de oude koninklijke villa van koningin
Marie Henriette van Oostenrijk
. In de bijbehorende stallen is het museum van het paard.
- De
Leopold II Galerie
uit 1878 is een indrukwekkend geheel, dat bestaat uit twee paviljoenen (het Marie-Henriettepaviljoen en het paviljoen de Petits Jeux), die met elkaar zijn verbonden door een overdekte wandelgang. Het gebouw van
William Hansen
is een typisch voorbeeld van de 19e-eeuwse monumentale metalen constructies, met gietijzeren
zuilen
en
kapitelen
. Het geheel bevindt zich in het Parc de Sept Heures, dat zijn naam dankt aan het uur waarop de kuurgasten het park bezochten om te wandelen.
- De
Peter-de-Grote-bron
bevindt zich in een monument in de vorm van een achthoekig prieel uit 1880. Het gebouw, waar sinds 2012 de dienst voor toerisme huist, is het werk van stedenbouwkundige Victor Besme. Het water met uitgesproken ijzerachtige smaak kan direct vanuit de bron worden geproefd. In de grote zaal van het monument getuigt het fresco 'het Gouden Boek' van het roemrijke verleden van Spa.
- De
Waux-hall
, een casino uit 1770
- De
Protestantse kerk
, een neogotisch gebouw uit 1876
- De neoromaanse
Sint-Remacluskerk
, herbouwd in 1885
- De
Cascade monumentale
, een constructie uit 1862 met beeldhouwwerk van
Jacques Jaquet
en
Thomas Vincotte
waarop platen met 170 bezoekers zijn aangebracht
- Museum van het Bos en van het Water
In de gemeente
Stavelot
, nabij Spa, ligt het
autoracecircuit
Spa-Francorchamps
waar onder andere
Formule 1
-wedstrijden worden gehouden. In die gemeente bevindt zich ook het museum van het circuit.
De plaats Spa is in de loop der tijd
geoniem
geworden aan elke plaats met een natuurlijke waterbron waarvan wordt geloofd dat deze een speciale genezende werking heeft. Als een generieke term wordt het woord 'spa' ook gebruikt voor
resort hotels
en
kuuroorden
vaak gelegen in de buurt van een mineraalwaterbron of
heetwaterbron
? die
whirlpools
of andersoortige warmwaterhydromassagefacilliteiten aanbieden. Bijvoorbeeld op
cruiseschepen
worden de sauna en whirlpools e.d. aangeduid als 'spa'.
"Spa bruis" lijkt op weg een soortnaam te worden. Het bedrijf
Spa Monopole
is sinds
1921
de exclusieve producent van dit
bronwater
, dat echter niet uit dezelfde bronnen komt als het ijzerhoudend water. Spa Monopole is onderdeel van de
Spadel
-groep die ook de bronnen van de Waalse plaatsen
Spontin
en
Chevron
controleert.
Creppe
,
Niveze
(gedeeltelijk) en
Winamplache
(gedeeltelijk)
Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.
- Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari - 1992 tot heden
|
Jaar
|
Aantal
[11]
|
1992
|
10.270
|
1993
|
10.383
|
1994
|
10.432
|
1995
|
10.444
|
1996
|
10.365
|
1997
|
10.384
|
1998
|
10.367
|
1999
|
10.312
|
2000
|
10.333
|
2001
|
10.362
|
2002
|
10.394
|
2003
|
10.516
|
2004
|
10.491
|
2005
|
10.568
|
2006
|
10.543
|
2007
|
10.472
|
2008
|
10.551
|
2009
|
10.553
|
2010
|
10.563
|
2011
|
10.529
|
2012
|
10.579
|
2013
|
10.487
|
2014
|
10.451
|
2015
|
10.489
|
2016
|
10.415
|
2017
|
10.345
|
2018
|
10.378
|
2019
|
10.229
|
2020
|
10.149
|
2021
|
10.122
|
2022
|
10.002
|
2023
|
9.890
|
2024
|
|
2025
|
|
2026
|
|
2027
|
|
2028
|
|
2029
|
|
2030
|
|
Samenstelling gemeenteraad 2013-2018
De 21 zetels zijn als volgt verdeeld:
Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976
[
bewerken
|
brontekst bewerken
]
Partij
|
10-10-1976
[12]
|
10-10-1982
|
9-10-1988
|
9-10-1994
|
8-10-2000
|
8-10-2006
[13]
|
14-10-2012
[14]
|
14-10-2018
|
Stemmen / Zetels
|
%
|
21
|
%
|
21
|
%
|
21
|
%
|
21
|
%
|
21
|
%
|
21
|
%
|
21
|
%
|
21
|
PS
1
/ SPA
2
|
33,05
1
|
8
|
22,86
1
|
5
|
23,27
1
|
5
|
17,65
1
|
4
|
24,01
1
|
5
|
20,43
1
|
4
|
17,56
2
|
3
|
10,35
2
|
1
|
PSC
1
/ ICS
2
/ SPA000
3
/ cdH-OC
4
/ Osons Spa
5
|
28,83
1
|
6
|
24,33
1
|
6
|
17,17
2
|
3
|
12,11
3
|
2
|
15,25
1
|
3
|
12,69
4
|
2
|
18,7
5
|
4
|
12,18
5
|
2
|
ECOLO
|
-
|
|
4,33
|
0
|
-
|
|
5,75
|
0
|
8,89
|
1
|
9,2
|
1
|
8,55
|
1
|
-
|
|
PRL
1
/
MR
2
|
22,83
1
|
5
|
32,59
1
|
8
|
44,13
1
|
11
|
52,29
1
|
14
|
51,85
1
|
12
|
53,53
2
|
14
|
55,19
2
|
13
|
43,79
2
|
11
|
RW
|
7,43
|
1
|
5,63
|
0
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
SPA
1
/ GR SPA
2
|
7,86
1
|
1
|
10,26
1
|
2
|
10,67
2
|
2
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
REN SPA
|
-
|
|
-
|
|
4,76
|
0
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
ESPACE
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
7,66
|
1
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
FN
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
4,54
|
0
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
Transparence
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
4,15
|
0
|
-
|
|
-
|
|
Alternative-plus
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
30,38
|
7
|
LHS
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
1,87
|
0
|
WI
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
1,42
|
0
|
Totaal stemmen
|
6523
|
6622
|
6744
|
6914
|
6807
|
7165
|
6762
|
6670
|
Opkomst %
|
|
|
89,6
|
88,91
|
85,87
|
87,12
|
80,69
|
81,79
|
Blanco en ongeldig %
|
4,06
|
5,53
|
5,95
|
4,69
|
6,93
|
5,78
|
5,92
|
7,18
|
De stad beschikt over twee treinstations langs
Spoorlijn 44
:
Station Spa
en
station Spa-Geronstere
. Er is maar 1 verbinding, de
L-trein
Spa-Geronstere
-
Verviers-Centraal
-
Welkenraedt
, die beide stations verbindt.
De stad beschikt over een privaat vliegveld:
Aerodrome de Spa-La Sauveniere
- Mathieu-Antoine Xhrouet
(1672-1747), tekenaar en politicus
- Renier Roidkin
(1684-1741), kunstschilder
- Remacle Leloup
(1694-1746), tekenaar
- William Cavendish
(1720-1764), Brits eerste minister
- Albert Renard
(1877-1961), politicus
- Maurice Henrijean
(1903-1940), atleet
- Rene Defossez
(1905-1988), componist, muziekpedagoog en dirigent
- Jean-Pierre Talbot
(1943), leraar en acteur
- Alda Greoli
(1962), politica
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑
Geschiedenis van de Thermen van Spa, Thermes de Spa 2022
- ↑
(
en
)
Journal of the History of Medicine and Allied Sciences, George Rosen, Yale University Dept. of the History of Science and Medicine, Project Muse, H. Schuman, 1954
- ↑
Van Tubergen, A.
, Van Der Linden, S.
(2002).
A brief history of spa therapy
.
Annals of the Rheumatic Diseases
61
(3): 273?275.
PMID
11830439
.
PMC
1754027
.
DOI
:
10.1136/ard.61.3.273
.
Gearchiveerd van origineel
op 8 February 2006.
- ↑
Medical Hydrology, Sidney Licht, Sidney Herman Licht, Herman L. Kamenetz, E. Licht, 1963
Google Books
- ↑
Sa, Etymologiebank.nl
- ↑
Louis Deroy
et
Marianne Mulon
,
Dictionnaire des noms de lieux
,
Le Robert
, 1994
ISBN 285036195X
, p. 455
- ↑
Dictionnaire des noms de lieux en Wallonie et a Bruxelles, Jean-Jacques Jespers, 2005, ed. Racine, pp. 556/650.
- ↑
Henry Lohner:
Nur wer tot ist, geht kein Risiko mehr ein: Geschichte der Spielbanken und Roulettesysteme des 20. Jahrhunderts;
Norderstedt 2012;
ISBN 978-3844809770
; Kap.:
Casino Spa,
S. 23-5
- ↑
Irene Strenge,
Spa im Ersten Weltkrieg (1914-1918): Lazarett und Großes Hauptquartier. Deutsche Besatzungspolitik in Belgien
, 2007,
ISBN 382603693X
- ↑
Menno Wielinga,
Keizer Wilhelm II vlucht naar Nederland
, 2004
- ↑
https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fstatbel.fgov.be%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Ffiles%2Fdocuments%2Fbevolking%2F5.1%2520Structuur%2520van%2520de%2520bevolking%2FBevolking_per_gemeente.xlsx&wdOrigin=BROWSELINK
- ↑
Verkiezingsdatabase
.
fgov.be
.
Gearchiveerd
op
5 oktober 2021
.
- ↑
Elections 2006 - Elections communales de la Region Wallonne
.
wallonie.be
.
Gearchiveerd
op
9 januari 2018
.
- ↑
Gegevens 2012: elections2012.wallonie.be
|