De
sojaboon
is een
peulvrucht
, afkomstig van de sojaplant (
Glycine max
), die als grondstof voor veel sojaproducten wordt gebruikt. Soja bevat 19% vet en 35% eiwit.
Sojaolie
is, na
palmolie
, de meest geconsumeerde
plantaardige olie
wereldwijd.
[1]
Gecultiveerde sojabonen zijn meestal geel, maar er bestaan ook zwarte, bruine en groene rassen.
[2]
De sojaboon komt oorspronkelijk uit het
Verre Oosten
.
[3]
Daar is de soort al duizenden jaren (de vroegste datering stamt het jaar 2838 voor Christus, volgens het boek van '
Ben cao gang mu
本草?目', geschreven in 1578 op basis van het boek
Shennong ben cao jing
van
Shennong
) een belangrijk bestanddeel van het voedselpakket en werd in het
Chinese keizerrijk
zelfs beschouwd als een van de vijf heilige gewassen, naast
rijst
,
tarwe
,
gerst
en
gierst
.
Soja bevat 19% vet en 35% eiwit. Belangrijke eiwitten in soja zijn lecithine, lectine en Bowman-Birk inhibitor.
Lecithine
is een stof die
cholesterol
in oplossing houdt (een zogenoemde
emulgator
). Hierdoor kan het hart- en vaatklachten verminderen. Soja bevat net als andere peulvruchten de giftige stof
lectine
. De consumptie van rauwe, kort geblancheerde of te kort gekookte, verse bonen als snack of bijgerecht kan daardoor leiden tot buikklachten, koorts en diarree en schade aanrichten aan de darmen en nieren.
[4]
Soja bevat ook
Bowman-Birk inhibitor
. Dit eiwit staat bekend om zijn positieve, anti-
carcinogene
en ontstekingsremmende werking.
Het proces van verwerking van de sojaboon begint met het verwijderen van de hullen (5% van het totale gewicht van de verse sojaboon) die gebruikt worden als ingredient in diervoeding. De gepelde bonen worden dan plat gewalst om de celwand te breken, de olie (ongeveer 19-20% van het gewicht van de sojaboon) wordt geextraheerd met behulp van organische oplosmiddelen (hexaan). Het sojaschroot dat achterblijft na het verwijderen van de organische oplosmiddelen wordt direct vermalen tot sojameel. Dat meel dient als eiwitrijke grondstof voor voornamelijk veevoeder, maar ook voor producten voor menselijke consumptie.
Zie
Sojaolie
voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
In
Oost-
en
Zuidoost-Azie
wordt de sojaboon grotendeels voor menselijke consumptie gebruikt, onder meer in de vorm van
tofoe
,
tempe
,
sojasaus
,
sojamelk
en
sojaolie
. In Japan is
kinako
(geroosterde sojameel) een erg geliefde topping over veel soorten
wagashi
(Japanse zoetwaren).
In de westelijke wereld wordt de boon hoofdzakelijk gebruikt voor de productie van plantaardige olie en veevoeder. De meeste soja, wordt gebruikt voor
veevoer
. Voor een kilo vlees (eiwit) is zo'n twee tot vijf kilo
krachtvoer
nodig. Dat voer bestaat voor 10 tot 20% uit speciaal daarvoor geproduceerd sojaschroot.
[5]
Nederland is na China de grootste importeur van soja ter wereld. Vanuit Nederland wordt een groot deel van de Noordwest-Europese
intensieve veehouderij
(kippen, varkens, kalveren) van veevoer voorzien.
Tot 1995 waren de
Verenigde Staten
de belangrijkste producent en exporteur van soja. Sinds 1995 breidt het soja-areaal in
Zuid-Amerika
zich sterk uit. Dit brengt ernstige sociale en milieuproblemen met zich mee, zoals
werkloosheid
, verminderde
voedselzekerheid
, onteigening van land, aantasting van
natuurreservaten
,
ontbossing
,
erosie
en
watervervuiling
door landbouwchemicalien.
[6]
Ook in Europa wordt soja geteeld, vooral in het
Donaubekken
en in
Oekraine
. In Nederland wordt geexperimenteerd met vroege rassen, zoals Adsoy. Het zaaizaad moet geinoculeerd worden met de
stikstofbindende
bacterie
Bradyrhizobium japonicum
, omdat deze in Nederland niet in de grond voorkomt. De gemiddelde opbrengst in Nederland is ongeveer 3000 kg per ha.
Sojaboonproductie en -areaal in de Europese Unie in 2020
[8]
|
Lidstaat
|
Productie (ton)
|
Oppervlakte (
ha
)
|
Opbrengst (t/ha)
|
Italie
|
965.440
|
256.130
|
3,77
|
Frankrijk
|
406.440
|
186.950
|
2,17
|
Roemenie
|
305.670
|
165.460
|
1,85
|
Kroatie
|
267.600
|
86.300
|
3,10
|
Oostenrijk
|
202.500
|
68.500
|
2,96
|
Hongarije
|
171.560
|
59.160
|
2,90
|
Slowakije
|
129.200
|
51.070
|
2,53
|
Duitsland
|
90.500
|
33.800
|
2,68
|
Tsjechie
|
33.020
|
14.150
|
2,33
|
Polen
|
16.230
|
7.870
|
2,06
|
Bulgarije
|
6.000
|
4.500
|
1,33
|
Slovenie
|
5.020
|
1.640
|
3,06
|
Spanje
|
4.520
|
1.450
|
3,12
|
Litouwen
|
2.560
|
2.070
|
1,24
|
Griekenland
|
1.610
|
800
|
2,01
|
Luxemburg
|
30
|
10
|
3,00
|
Europese Unie
|
2.607.900
|
939.860
|
2,77
|
Europese groothandelsprijzen schommelden in 2021 tussen 400 en 800 euro per ton.
[9]
Daarnaast is de sojaboon vaak in opspraak vanwege
genetische modificatie
. Om die reden gebruiken Europese fabrikanten nauwelijks meer sojaolie in voedingsmiddelen. Veevoer bevat echter wel hoge percentages genetisch gemodificeerde soja. Producten met het
EKO-keurmerk
voor menselijke consumptie bevatten geen genetische gemodificeerde soja. De niet-gemodificeerde sojabonen worden voor een groot deel geimporteerd uit
Brazilie
. Gemodificeerde soja komt voornamelijk uit
Argentinie
.
Onderzoek wijst uit dat genetisch gemodificeerde gewassen zorgen voor hogere opbrengsten dan conventionele gewassen.
[10]
[11]
Eerder had het blad
The Independent
geschreven dat uit onderzoek van de universiteiten van Nebraska en Kansas het omgekeerde zou blijken.
[12]
Barney Gordon, uitvoerder van dat onderzoek, reageerde dat die conclusie niet uit zijn onderzoek getrokken kon worden en noemde het artikel van
The Independent
"een goed voorbeeld van onverantwoorde journalistiek".
[13]
Monsanto zette de foute interpretatie van de onderzoeksgegevens vervolgens uiteen.
[14]
Sommige mensen kunnen
allergisch
reageren op de eiwitten in soja. Dit kan zich onder meer uiten in orale allergie (jeuk in de mond),
urticaria
(bulten), roodheid en/of jeuk van de huid, die optreedt binnen een uur na consumeren van de bonen. Zeer uitzonderlijk kan een gevaarlijker reactie optreden, namelijk een
anafylactische shock
, die onmiddellijke medische behandeling vereist.
Bij baby's kan soja-allergie zich uiten in de vorm van
eczeem
.
Vanwege de relatief hoge aanwezigheid van
isoflavonen
in soja is veel onderzoek gedaan naar mogelijke
hormoonverstorende effecten
. Omdat isoflavonen voorbij de
placenta
kunnen, heeft de Nederlandse Gezondheidsraad uit voorzorg voor zwangeren een bovengrens van 1 mg isoflavonen per kg lichaamsgewicht vastgesteld.
[15]
Effect op
schildklierhormonen
fT3 en fT4 is niet aanwezig.
[16]
Sojainname doet
TSH
licht stijgen, maar
klinische significantie
is onduidelijk.
[16]
(Incomplete) lijst van sojarassen in alfabetische volgorde
- Abelina
- Adsoy
- Alexa
- Amandine
- Amarok
- Edamamme
- Es Comandor
- Merlin
- Obelix
- Regin
- Summer Shell
- Viola
-
Sojabonen en peulen
-
Sojabonenmelk en bonen
-
Zwarte sojabonen
-
Sojabonen, meel en olie
-
Meel
-
Kinako
(geroosterde sojameel) als topping over
dango
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑
https://www.statista.com/statistics/263937/vegetable-oils-global-consumption/
- ↑
https://www.researchgate.net/figure/identification-of-G-a-Seed-coat-colors-of-various-soybean-subpopulations-G-soja_fig4_327846335
- ↑
Subba, J.R
(2008).
The Evolution of Man and the Modern Society in Mountainous Sikkim
. Gyan Publishing House, 107?108.
ISBN 978-81-212-1009-6
.
Gearchiveerd
op
16 juni 2020
.
- ↑
https://www.volkskrant.nl/de-gids/hoe-on-gezond-zijn-verse-sojabonen-~b1441ff5/
- ↑
Nieuwscheckers.nl,
Soja voor veevoer is geen restproduct
, 3 mei 2021
- ↑
Sojateelt: impact op bossen
. milieucentraal.nl.
Gearchiveerd
op
1 december 2018
. Geraadpleegd op 01-11-2018.
- ↑
Food and Agriculture Organization of The United Nations
- ↑
Europese Commissie,
DG AGRI - Oilseed and Protein crops Production
, geraadpleegd op 6 oktober 2021. Alleen lidstaten die productiecijfers rapporteren, zijn in de tabel opgenomen. Het
Verenigd Koninkrijk
was nog lid van de Europese Unie tot 31 januari 2020 maar rapporteerde geen sojaboonproductie.
- ↑
Europese Commissie,
Agri - Oilseeds Price
, geraadpleegd op 6 oktober 2021.
- ↑
(
en
)
Drake Bennett
,
How GMO Crops Can Be Good for the Environment
. Bloomberg Business, 18 november 2014.
- ↑
(
en
)
Janet E Carpenter
,
Peer-reviewed surveys indicate positive impact of commercialized GM crops
.
Nature Biotechnology
28, 319?321 (2010) doi:10.1038/nbt0410-319
- ↑
(
en
)
Geoffrey Lean
,
Exposed: the great GM crops myth
, The Independent, 20 april 2008
- ↑
(
en
)
Fact Sheet/Rebuttal statement, Dr. Barney Gordon,
Manganese Nutrition of Glyphosate-Resistant and Conventional Soybeans… Setting the Record Straight
. Fact Sheet/Rebuttal Statement, 28 april 2008
- ↑
(
en
)
Monsanto,
Do GM Crops Increase Yield?
. Monsanto, d.d., bekeken op 27 februari 2015
- ↑
Welzijn en Sport Ministerie van Volksgezondheid
,
Voedingsaanbevelingen voor zwangere vrouwen - Advies - Gezondheidsraad
.
www.gezondheidsraad.nl
(
22 juni 2021
).
Gearchiveerd
op
13 augustus 2021
. Geraadpleegd op
22 augustus 2021
.
- ↑
a
b
Otun, Jemiliat
, Sahebkar, Amirhossein, Ostlundh, Linda, Atkin, Stephen L., Sathyapalan, Thozhukat
(
8 maart 2019
).
Systematic Review and Meta-analysis on the Effect of Soy on Thyroid Function
.
Scientific Reports
9 (1): 3964.
ISSN
:
2045-2322
.
PMID
:
30850697
.
PMC
:
6408586
.
DOI
:
10.1038/s41598-019-40647-x
.
|