Slag bij Vicus Helena
|
Datum
|
ca. 445?450
|
Plaats
|
Vicus Helena
,
Belgica Secunda
|
Resultaat
|
Romeinse overwinning
|
Strijdende partijen
|
|
Leiders
|
|
|
|
De
Slag bij Vicus Helena
was een veldslag tussen het
West-Romeinse
leger onder bevel van
magister militum
Aetius
en de
Salische Franken
, geleid door koning
Chlodio
. De slag werd gewonnen door de Romeinen. De slag wordt vermeld in een klein aantal laat-Romeinse en vroegmiddeleeuwse bronnen en zou in of rond het jaar 448 zich hebben afgespeeld bij de niet-geidentificeerde plaats
Vicus Helena
ergens in de
Civitas Atrebatium
in de provincie
Belgica Secunda
, tegenwoordig de
streek Artesie
(Frans:
Artois
).
[1]
De Franken waren
foederati
van de Romeinen, maar plunderden regelmatig steden en dorpen binnen het West-Romeinse Rijk en ergens tussen 445 en 450 veroverden Salische Franken onder leiding van Chlodio de steden
Turnacum
(heden
Doornik
) en
Cameracum
(heden
Kamerijk/Cambrai
), die vervolgens Frankische machtscentra werden.
[2]
De inname van
Cameracum
moet na 443 zijn gebeurd, want
Gregorius van Tours
vermeldt dat de
Bourgonden
zich al hadden gevestigd ten oosten van de rivier de
Rhone
.
[3]
Vervolgens breidden de Franken hun gebied verder uit tot de rivier de
Somme
.
[3]
Rond 448 werd de stad
Nemetocenna
(heden
Atrecht/Arras
) waarschijnlijk ook door de Franken geplunderd.
[1]
De Romeinse generaal
Majorianus
, die in 457 de West-Romeinse keizer zou worden, had naar verluidt in 448 een opstand van de
bagaudae
in
Armorica
onderdrukt en daarna
Turonum
(heden
Tours
) met succes hebben verdedigd tegen een belegering.
[3]
'Kort daarna', volgens
Sidonius Apollinaris
, werden de Franken onder aanvoering van 'Cloio' (Chlodio), die een
bruiloft
hielden in de buurt van
Vicus Helena
, door de Romeinen overvallen.
[3]
Aetius leidde de operatie terwijl Majorianus met de cavalerie vocht.
[4]
De Romeinen behaalden de overwinning.
[3]
Ondanks de overwinning bleef het gebied van het huidige
Belgie
en Noord-
Frankrijk
tot aan de
Somme
in bezit van Chlodio. Vermoedelijk lieten de Romeinen Chlodio deze gebieden behouden, in ruil voor een bondgenootschap.
De meeste informatie over Slag bij Vicus Helena die nog bewaard is gebleven komt uit de
Panegyricus
aan Majorianus
, geschreven ter verheerlijking van de militaire prestaties van Majorianus in 458 door
Sidonius Apollinaris
:
Cum bella timentes defendit Turonos, aberas. Post tempore parvo pugnastis pariter, Francus qua Cloio patentes Atrebatum terras pervaserat. Hic coeuntes claudebant angusta vias arcuque subactum vicum Helenam flumenque simul sub tramite longo artus suppositis trabibus transmiserat agger. Illic te posito pugnabat ponte sub ipso Maiorianus eques. Fors ripae colle propinquo Barbaricus resonabat hymen, Scythicisque choreis nubebat flavo similars nove nupta marito. Hos ergo, ut perhibent, stravit; crepitabat ad ictus cassis et oppositis hastarum verbera thorax arcebat squamis, donec conversa fugatus hostis terga dedit.
[5]
Toen [Majorianus] de inwoners van Tours, die de oorlog vreesden, verdedigde, was jij [=Aetius] afwezig. Kort daarna, herenigd, vochten jullie tegen Cloio de Frank, die de vlakten van de
Atrebates
had bezet. Hier kwamen verschillende wegen samen, versmald door een
pas
; daarna kon Vicus Helena ? dat een boog vormde ? worden aanschouwd en daarna kon men een rivier vinden die was overbrugd met een brug van
houten planken
. Jij [=Aetius] was erbij; Majorianus de ruiter vocht aan het hoofd van de brug. Hier hoorde men, weergalmend op de volgende heuvel, de liederen van een bruiloft gevierd door de barbaren die dansten op de wijze van de
Scythen
; twee echtelieden met blonde haren verenigden zich toen. Zoals wordt gemeld versloeg [Majorianus] de barbaren. Zijn helm klonk door de slagen en de speren werden teruggeworpen door zijn
malienkolder
, totdat de vijand eindelijk werd gebroken, uiteenviel en op de vlucht sloeg.
[5]
[3]
Enige contextuele informatie wordt geleverd door
Gregorius van Tours
in zijn
Historia Francorum
(boek 2, hoofdstuk 9).
[3]
Eeuwenlang hebben geleerden tevergeefs geprobeerd om de locatie van
Vicus Helena
te achterhalen, noch hebben ze een precieze datum voor de veldslag kunnen bepalen. In
Decline and Fall
Deel VI
(1789) verklaarde
Edward Gibbon
dat 'zowel de naam als de plaats door moderne geografen is ontdekt als
Lens
'.
[6]
In een artikel in de
Magasin encyclopedique
in 1797 beweerde Guilmot het te hebben gevonden als het dorp
Evin
op de weg tussen Doornik en Arras.
[7]
Alexandre-Joseph-Hidulphe Vincent publiceerde een essay in 1840 waarin hij betoogde dat noch Lens noch
Hesdin
(twee populaire kandidaten in zijn tijd) plausibel was, maar dat
Allaines
bij de Mont Saint-Quentin en het stadje
Peronne
het verloren
Vicus Helena
moest zijn.
[8]
Hubert le Bourdelles (1984) suggereerde de
Sint-Amandsabdij
, die oorspronkelijk
Elnon(e)
genoemd werd.
[9]
Tony Jaques (2007) koos voor
Helesmes
in het jaar 431.
[10]
De Boone (1954) verbond Sidonius' verwijzing naar een bevroren
Loire
met de uitzonderlijk strenge winter van 442?3 genoemd in de
Annalen
van
Marcellinus Comes
, maar Lanting & van der Plicht (2010) verwierpen dit omdat Marcellinus geen strenge winter in Gallie vermeldde en zich hoofdzakelijk richtte op het
Oost-Romeinse Rijk
; in plaats daarvan richtten zij zich op de militaire carriere van Majorianus (Sidonius noemde hem in 458 nog steeds een
iuvenis
oftewel 'jonge man', terwijl hij de actieve militaire dienst reeds voor 454 had verlaten, hetgeen wijst op een geboorte rond 420), concluderende dat 445?450 de meest waarschijnlijke periode voor het gevecht was.
[2]
Dierkens & Perin (2003) merkten op dat Majorianus vlak voor de Slag bij Vicus Helena de bagaudae had verslagen en Tours bevrijd; ze dateerden de laatste twee gebeurtenissen (en daarmee Vicus Helena ook) in 448 en steunden de Helesmes-hypothese.
[3]
Alexander O'Hara (2018) suggereerde 'rondom 448' op 'een ongeidentificeerde plaats in Artesie' en stelde dat de veldslag verband zou kunnen houden met de verwoesting van Arras rond dezelfde tijd, hoewel het onbekend is of Arras door Hunnen of Franken werd geplunderd.
[1]
Bronnen, noten en/of referenties
Primaire bronnen
Literatuur
- Edward James,
De Franken
(1988)
Referenties
- ↑
a
b
c
O'Hara, Alexander
(2018).
Jonas of Bobbio and the Legacy of Columbanus: Sanctity and Community in the Seventh Century
. Oxford University Press, Oxford, p. 42.
ISBN 9780190858025
. Geraadpleegd op
1 september 2020
.
- ↑
a
b
c
d
Lanting, J. N.
, van der Plicht, J.
(2010).
Palaeohistoria 51/52 (2009/2010)
. Groningen Institute of Archaeology, Groningen, "De 14C-chronologie van de Nederlandse Pre- en Protohistorie VI: Romeinse tijd en Merovische periode, deel A: historische bronnen en chronologische thema's", 45?46.
ISBN 9789077922736
. Geraadpleegd op
1 september 2020
.
- ↑
a
b
c
d
e
f
g
h
Dierkens, Alain
, Perin, Patrick
(2003).
Essays on the Early Franks
. Barkhuis, Eelde, "The 5th-century advance of the Franks in Belgica II: history and archaeology", p. 170.
ISBN 9789080739031
. Geraadpleegd op
7 september 2020
.
- ↑
Chronica Gallica Anno 452
, 133 (s.a. 438); Sid. Apol. carm. 5.210-218. Geciteerd in Jones, p. 27. Jan Willem Drijvers,
Helena Augusta
, BRILL,
ISBN 90-04-09435-0
, p. 12.
- ↑
a
b
(
fr
)
Sidonius Apollinaris (met Franse vertaling van J. F. Gregoire en F. L. Collombet
(1836).
Oeuvres de C. Sollius Apollinaris Sidonius
. Rusand, Lyon/Parijs, 73?74. Geraadpleegd op
8 september 2020
.
- ↑
Edward Gibbon
,
Edward Gibbon, The History of the Decline and Fall of the Roman Empire, vol. 6
. Online Library of Liberty (1906). Geraadpleegd op
8 september 2020
.
- ↑
(
fr
)
Millin de Grandmaison, Aubin-Louis (red.)
(september 1797).
Decouverte du Vicus Helena
.
Magasin encyclopedique
3
(9): 162?175 (
Maison de Cluny
). Geraadpleegd op
7 september 2020
.
- ↑
(
fr
)
Vincent, Alexandre-Joseph-Hidulphe
(1840).
Dissertation sur la position geographique du Vicus Helena
. Imprimerie de L. Danel, Lille.
- ↑
(
fr
)
le Bourdelles, Hubert
(1984).
Le probleme linguistique dans l'affaire du Vicus Helena
.
Revue du Nord
260
: 351?359. Geraadpleegd op
1 september 2020
.
- ↑
Jaques, Tony
(2007).
Dictionary of Battles and Sieges: F-O
. Greenwood Publishing Group.
ISBN 0313335389
.
|
Romeinse oorlogen
Oorlogen van de Romeinse Republiek
·
Romeins-Etruskische Oorlogen
·
Romeins-Aequische Oorlogen
·
Latijnse Oorlog
·
Romeins-Hernicische Oorlogen
·
Romeins-Volscische Oorlogen
·
Samnitische oorlogen
(
Eerste
,
Tweede
,
Derde
)
·
Pyrrhische Oorlog
·
Punische oorlogen
(
Eerste
,
Tweede
,
Derde
)
·
Illyrische Oorlogen
(
Eerste
,
Tweede
,
Derde
)
·
Macedonische Oorlogen
(
Eerste
,
Tweede
,
Derde
,
Vierde
)
·
Romeins-Seleucidische Oorlog
·
Aetolische Oorlog
·
Galatische Oorlog
·
Romeinse Verovering van Hispania
(
Eerste Celtiberische Oorlog
,
Lusitanische Oorlog
,
Numantische Oorlog
,
Sertorische Oorlog
,
Cantabrische Oorlogen
)
·
Achaeische Oorlog
·
Oorlog tegen Jugurtha
·
Cimbrische Oorlog
·
Servilische Oorlogen
(
Eerste
,
Tweede
,
Derde
)
·
Bondgenotenoorlog
·
Sulla's Burgeroorlogen
(
Eerste
,
Tweede
)
·
Mithridatische oorlogen
(
Eerste
,
Tweede
,
Derde
)
·
Gallische Oorlog
·
Romeinse expedities naar Britannia
·
Burgeroorlog tussen Pompeius en Caesar
·
Einde van de Republiek
(
Slag bij Mutina
,
Burgeroorlog tegen Brutus en Cassius
,
Siciliaanse Opstand
,
Perusiaanse Oorlog
,
Burgeroorlog tussen Antonius en Octavianus
)
Oorlogen van het Romeinse Keizerrijk
·
Germaanse Oorlogen
(
Teutoburgerwoud
,
Marcomannenoorlog
,
Alemannische Oorlogen
,
Gotische Oorlog
,
Visigotische Oorlogen
)
·
Romeinse verovering van Britannia
·
Boudicca
·
Armenische Oorlog
·
Vierkeizerjaar
·
Joodse Oorlog
·
Romeins-Parthische Oorlog
·
Romeins-Perzische oorlogen
·
Burgeroorlogen van de derde eeuw
.
Gotische oorlog (376-382)
.
Gotische opstand van Alarik I
.
Gildonische opstand
.
Gotische oorlog (402-403)
.
Pictische oorlog van Stilicho
.
Oorlog van Heraclianus
.
Oorlog van Radegaisus
.
Rijnoversteek
.
Romeinse Burgeroorlog 427-429
·
Val van het West-Romeinse Rijk