De
Savoyaarden
zijn een
Arpitaanse
groep uit het
westelijk alpengebied
, die vanaf het jaar
1003
het territorium
Savoye
bewonen. De Savoyaarden zijn de historische bewoners van het
Graafschap Savoye
(
1003
-
1416
), het
Hertogdom Savoye
(
1416
-
1860
) en de huidige bewoners van de
Franse
departementen
Savoie
en
Haute-Savoie
(sinds
1860
). Er zijn ongeveer 1 miljoen Savoyaarden, maar de
savoyaardse taal
wordt door minder dan 20.000 mensen beheerst.
Volgens het Nederlandstalig woordenboek heeft het woord
"Savoyaard"
twee betekenissen
[1]
:
- Bewoner van iemand uit Savoye;
- Eertijds jongen uit die streek die rondtrok als schoorsteenveger of geld verdiende door te bedelen met een
marmot
.
De term Savoyaard is eigenlijk een scheldnaam. Het oorspronkelijke woord is
Savoisien
. Merk op dat in het Frans de woorden op -ard, net als in alle andere Nederlandse woorden die eindigend op -aard een negatieve betekenis hebben, bijvoorbeeld: grijsaard, bastaard of gierigaard. De inwoners van Savoye hebben dit als geuzennaam overgenomen, behalve de mensen die het idee van een onafhankelijke staat Savoye steunen en benadrukken dat de term een scheldnaam van buitenaf is en door hen enkele malen als beledigend kan worden ervaren.
[2]
Er wordt over het algemeen aangenomen dat de autochtone Savoyaarden afstammelingen zijn van de
Arpetaarse
en
Keltische
stammen, en later ook de
Romeinen
,
Germanen
(
Franken
en de
Bourgondiers
). De Savoyaardse geschiedenis zoals wij die kennen gaat terug tot elf eeuwen na Christus. Kronieken vermelden dat
Humbert Withand
, die als eerste leider van de Savoyaarden wordt gezien, in
1027
het land Savoye stichtte.
De voormalige Franse president
Nicolas Sarkozy
is via grootmoeders kant, deels een Savoyaard.
[3]
Het Savoyaardse volk was zeer bedreven in het vegen van
schoorstenen
. De Savoyaarden stonden in de 18e, 19e eeuw en begin 20e eeuw erom bekend hun dorpen 's winters te verlaten om als gastarbeider in welvarende gebieden te gaan werken als
schoorsteenveger
.
In een streek met strenge winters, maar met grote gezinnen zijn de ouders blij als hun kinderen ook wat geld kunnen binnenbrengen. Dit deden de kinderen vaak in dienst treden als schoorsteenvegertje. Ervaren oudere schoorsteenvegers rekruteerden uit zeer jonge kinderen vanaf 6 jaar, een ploeg van drie tot zes gezonde jongens, hoewel er soms ook vermomde meisjes meegingen. Het werkterrein lag vooral in de grote Franse steden, maar ook in andere landen als bijvoorbeeld
Belgie
,
Duitsland
of
Nederland
. De samengestelde ploeg bleef de hele winter weg, om in mei terug te keren, zodat de kinderen ’s zomers de overige familieleden mee konden helpen op de velden. Het schoorsteenvegertje wordt tegenwoordig gepromoot als embleem van de natuurlijke regio
Savoie-Mont Blanc
, maar achter dat guitige schoorsteenvegertje schuilt een minder vrolijke realiteit.
Van begin 19de eeuw tot rond
1914
[4]
is het begrip
"savoyaer"
in de
Oost-Vlaamse dialecten
een
synoniem
voor
"schoorsteenveger"
, omdat veel schoorsteenvegers uit Savoye kwamen.
[5]
Al in de
19e eeuw
zijn er Savoyaarden naar
Zuid-Amerika
verhuisd. Vooral na de omstreden annexatie aan Frankrijk in
1860
zijn veel Savoyaarden naar
Argentinie
en
Uruguay
geemigreerd. Er ontstonden complete plaatsen volledig bestaande uit Savoyaarden die zowel
Spaans
als
Arpitaans
naast elkaar spraken.
[6]
Bekende Savoyaarden of personen van Savoyaardse afkomst:
- Desire Dalloz
, jurist
- Francesco Denanto
, schilder
- Adrien Alexis Fodere
, bisschop
- Sebastien Frey
, voetbalkeeper
- Diego Fuser
, voetballer
- Dolly Golden
, pornoster
- Rene Girard
, hoogleraar
- Jean-Baptiste Grange
, alpineskier
- Vanessa Gusmeroli
, waterskiester
- Gregory Lemarchal
, zanger
- Christophe Lemaitre
, atleet
- Joseph de Maistre
, politicus, schrijver en filosoof
- Xavier de Maistre
, militair, kunstschilder en schrijver
- Arturo Merzario
, Formule-1 coureur
- Gerard Mestrallet
, zakenman
- Beatrice Mouthon
, triatlete
- Joseph Opinel
, uitvinder Opinel
- Carlos Pellegrini
, voormalig Argentijns president
- Luigi Pelloux
, politicus
- Roger Piantoni
, voetballer
- Yannick Ponsero
, kunstschaatser
- Jean-Pierre Vidal
, skier
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑
[1]
Savooiaard Nederlands woordenboek - Woorden.org, (geraadpleegd op 27 april 2011).
- ↑
[2]
Les Passages de Rosa - Savoyard ou Savoisien? (geraadpleegd op 3 mei 2011).
- ↑
[3]
Presidential-One - Nicolas Sarkozy: Origine familiale.
- ↑
Het Stille Pand: SAVOOIAARD
, geraadpleegd op 4 december 2011.
- ↑
[4]
Fredericq familie geschiedenis.
- ↑
Bron: Just Songeon et le patois Savoyard - pag. 13. - Annemasse; uitgebracht in mei 1980.
|
Europese etniciteiten en nationaliteiten