Salomo
of
Salomon
(
Hebreeuws
: ????????,
??lomoh
, "zijn vrede"
[1]
of "zijn vervanger";
[2]
Arabisch
: ??????,
Sulaym?n
;
Grieks
: Σολομ?ν,
Solom?n
) was volgens de
Hebreeuwse Bijbel
een zoon en opvolger van
koning David
en daarmee de derde en laatste koning van het
Verenigd Koninkrijk Israel
. Volgens de
Talmoed
was hij een van de 48
profeten
.
Salomo bouwde de
Tempel van Salomo
in
Jeruzalem
en hij was een zeer wijs, rijk en machtig koning, maar nadat hij zich met
afgoderij
afwendde van de
God
JHWH
eindigde zijn regering in conflicten, die direct na zijn dood leidden tot een scheuring van zijn rijk (
1 Koningen
11-12). Na zijn dood werd zijn rijk opgesplitst in het noordelijke
Koninkrijk Israel
en het zuidelijke
Koninkrijk Juda
, waarbij zijn
patrilineaire
nakomelingen over laatstgenoemde regeerden.
Salomo is het onderwerp van vele latere referenties en legendes, maar er is geen (
archeologisch
) bewijs voor het bestaan van Salomo of het Verenigd Koninkrijk Israel.
Over het vroege leven van Salomo wordt in de Hebreeuwse Bijbel enkel gezegd dat hij werd verwekt door David, toen deze
Batseba
troostte na het overlijden van hun zoon die uit hun overspel was geboren. Hier wordt Salomo
Jedidiah
(Hebreeuws: ???????????) genoemd, "Lieveling van de Heer", omdat JHWH hem liefhad (
2 Samuel
12:24,25).
Toen David op hoge leeftijd was gekomen, ging de kwestie over zijn troonsopvolging spelen. Salomo's halfbroer
Adonia
"liet ... zich erop voorstaan dat hij koning zou worden". Toen deze een groot feest aanrichtte, leidde dat tot het gerucht dat Adonia buiten medeweten van David tot koning was uitgeroepen. De profeet
Natan
vertelde dit aan Salomo's moeder Batseba, die hierop naar David ging en hem vroeg hoe het zat in relatie tot zijn belofte Salomo op de troon te zetten (een belofte die nergens anders wordt aangetroffen en waarover wordt aangenomen dat het een list was van Batseba). Hierna liet Natan zich aandienen en kaartte hetzelfde aan. Hierop vaardigde David instructies uit aan Natan en
Sadok
om Salomo te zalven tot koning (1 Koningen 1).
Na het overlijden van David installeerde Salomo zich officieel als koning (1 Koningen 2:10-12). Hoewel Adonia Salomo erkende als koning, vroeg hij kort na het overlijden van David of hij mocht trouwen met
Abisag
, die David in zijn laatste levensfase had verzorgd. Salomo zag hierin een bedreiging van zijn koningschap en gaf zijn generaal
Benaja
opdracht Adonia te executeren (1 Koningen 1:53, 2:13-25). Salomo verordende een bloedige zuivering van personen van wie Salomo dacht dat zij een bedreiging vormden voor zijn macht, zoals Davids legeraanvoerder
Joab
. David had Salomo op zijn sterfbed een soort dodenlijst gegeven, die Salomo getrouw afwerkte, ook al kon het jaren duren voordat de feitelijke executie plaatsvond.
Salomo koos voor een strategisch huwelijk met de dochter van de
farao
van
Egypte
(1 Koningen 3:1).
Toen Salomo in een droom van JHWH een wens mocht doen en mocht kiezen wat hij maar wilde, koos Salomo voor
wijsheid
. Omdat hij niet koos voor rijkdom, een lang leven of de dood van zijn vijanden, schonk JHWH hem niet alleen de gevraagde wijsheid, maar ook rijkdom en roem en een lang leven zolang hij zich hield aan de geboden van JHWH (1 Koningen 3:3-15). Het verhaal over deze wens wordt direct gevolgd door het beroemde verhaal van het
salomonsoordeel
.
Volgens het verhaal over de
koningin van Seba
was de roem van zijn wijsheid zo wijdverbreid dat zij uit haar verre land naar Salomo afreisde om zijn wijsheid op de proef te stellen met raadsels (1 Koningen 10:1-13).
De Bijbelboeken
Prediker
,
Spreuken
- die tot de
wijsheidsliteratuur
worden gerekend - en
Hooglied
worden traditioneel toegeschreven aan Salomo. Tegenwoordig wordt aangenomen dat de boeken een latere (2e - 3e eeuw v.Chr.) compilatie zijn van verschillende geschriften die in omloop waren. Overigens kunnen onder deze bundels heel goed originele geschriften van Salomo zijn geweest maar werd zijn naam aan de hele compilatie gegeven. In de Joods-christelijke traditie zijn enkele
apocriefen
en
pseudepigrafen
uit later tijd op naam van Salomo gezet, namelijk:
De regeringsperiode van Salomo was de
Gouden Eeuw
van het oude Israel. Het rijk strekte zich uit van Egypte tot de
Eufraat
en van de zee tot diep in het huidige
Jordanie
. Gedurende zijn regering was er geen oorlogsvoering nodig en konden de bewoners zich wijden aan de winstgevende tussenhandel via de vele handelswegen die door Israel en Jeruzalem liepen. Salomo sloot een handelscontract met koning
Hiram I
van
Tyrus
, en bestelde bij hem materiaal en vaklui voor het opzetten van een vloot aan de Rietzee, waarop Hiram personeel plaatste met ervaring.
[3]
Bij
Eilat
(vroeger: Elot) was de
werf
van de schepen voor Salomo. In samenwerking met zijn bondgenoot Hiram van Tyrus breidde Salomo daarna ook de
scheepvaart
en
handel
op de
Middellandse Zee
en de
Rode Zee
uit. Volgens sommige
legendarische
verhalen gingen op deze reizen vele
Israelieten
mee als scheepsbemanning en als kooplieden die zich vaak ook vestigden op verre handelsposten zoals in
Tartessos
,
Libie
,
Etrurie
en
Ophir
(wat misschien het huidige
Jemen
was). Zo begon er al een soort vrijwillige
diaspora
500 jaar voor de latere val van Jeruzalem door de
Babyloniers
.
Salomo keerde zich van het traditionele nomadische bestaan af
[4]
en bouwde de Tempel van Salomo. Zijn vader David wilde hier al mee beginnen maar God zou hem dat niet hebben toegestaan bij monde van de profeet
Natan
(2 Samuel 7:5-7). Salomo kreeg wel toestemming voor de bouw. Het bouwwerk dat hij liet bouwen had bescheiden afmetingen van 30 x 10 x 15 m.
[5]
De tempel werd ingewijd met de bede: "Geef regen op het land, dat Gij Uw volk ten erfdeel geschonken hebt" (1 Koningen 8:36), een toespeling op de eigenschappen van
Baal
als regengod en god van de vruchtbaarheid.
[6]
Onder Salomo werd niet alleen in Jeruzalem gebouwd, maar werd bijvoorbeeld ook de stad
Megiddo
herbouwd en versterkt met solide muren en met een typisch nieuw drievoudig poortcomplex, dat overigens door archeologen gesitueerd wordt in de
11e eeuw v.Chr.
. In
Hazor
en in
Gezer
dateert uit dezelfde tijd een
kazematmuur
met telkens een gelijkaardig poortcomplex.
De zogenaamde ‘Stallen van Salomo’ in
Megiddo
waren volgens archeologen geen paardenstallen, maar waarschijnlijk vooral voorraadmagazijnen. Ze dateren uit latere tijd en zouden rond
850 v.Chr.
door
Achab
gebouwd zijn en niet door Salomo. Ook het watertoevoersysteem met diepe grote schacht en trappen, evenals datzelfde in Hazor zou door dezelfde koning zijn gebouwd, aldus
Yadin
.
[7]
Hazor is volgens archeologen wel herbouwd in de tijd van Salomo (
11e eeuw v.Chr.
) Stratum X toont een versterkte stad met kazematmuur (dubbele muur met kamers), met ook een typische Salomo poort. Tussendoor zijn er lagen die sporen van nomadisch verblijf aangeven. Ook Megiddo blijkt herbouwd in de tijd van Salomo en versterkt met solide muren en een drievoudig poortcomplex.
[8]
De keerzijde van de glorie die Salomo zijn land bracht waren de zware
belastingen
die hij hief om zijn vele bouwprojecten en zijn extravagante levensstijl te bekostigen. Zo wordt beschreven dat Salomo er een uitgebreide
harem
op nahield: 700 vrouwen en 300 bijvrouwen (1 Koningen 11:3). Mogelijk paste dit in een algemeen systeem in het Midden-Oosten destijds met het politiek oogmerk om opperste regeringsrecht over veroverde gebieden veilig te stellen door erfprinsessen te trouwen.
Na Salomo's terugkeer tot het
polytheisme
doken diverse vijanden op, uit zijn eigen volk en uit omringende volken (1 Koningen 11:14-40). De laatste jaren van Salomo's regering werden gekenmerkt door deze conflicten. Na 40 jaar regeren stierf Salomo en werd opgevolgd door zijn zoon
Rechabeam
(1 Koningen 11:42,43).
Na zijn dood eindigde de gouden eeuw voor Israel en brak vrijwel onmiddellijk een
burgeroorlog
uit. De noorderlingen (eigenlijke
Israelieten
) vroegen Rechabeam vergeefs belastingverlaging. Zij scheidden zich daarop af, wat uitdraaide op de splitsing van het eerste rijk in het
koninkrijk Juda
en
Israel
. Tijdens de onrust en instabiliteit die daarop volgde, begonnen ook weer de overvallen en invasies van de buurlanden, die al in de tijd van de
Rechters
gebruikelijk waren. Ten slotte maakten de
Assyriers
en
Babyloniers
een eind aan Israel en Juda als zelfstandige naties.
In de
archeologie
van Israel zijn tot nu toe geen sporen van Salomo's regering gevonden. In feite is er over de periode tussen de
16e
en de
8e eeuw v.Chr.
, ondanks vele opgravingen en onderzoekingen, maar heel weinig gevonden. Recente opgravingen werpen volgens sommige onderzoekers nieuw licht op de consensus hierover, maar dit zijn (nog) minderheidsstandpunten.
[9]
[10]
[11]
[12]
De bevolking van de landstreek
Judea
bestond waarschijnlijk slechts uit enkele duizenden nomadische herders. Steden zijn niet gevonden, wel een twintigtal dorpen. Of er in de tijd van Salomo (dat zou dus de
10e eeuw v.Chr.
zijn) een staat in
Palestina
bestond is omstreden; er zijn zelfs geen potscherven uit deze tijd bekend. Het zou kunnen zijn dat dit te wijten is aan de vele verwoestingen en daarop volgende wederopbouw (waarbij uit praktische overwegingen oud bouwmateriaal hergebruikt werd) die bijna alle plaatsen en steden in Israel hebben ondergaan in de 3.000 jaar sinds Salomo.
Op geen enkele plaats in
Palestina
is archeologisch materiaal gevonden dat zou wijzen op de Bijbelse 'rijkdom van Salomo's hof'.
In de
Koran
is hij een
profeet
, bekend als
Suleyman
. In de Koran was het een vrouw van Salomo die een standbeeld van haar vader aanbad, niet Salomo zelf.
Allah
strafte Salomo hiervoor, waarna hij berouw had (Koran,
soera
38). In de
Arabische
en
Perzische
literatuur zijn nog vele verhalen overgeleverd over de wijsheid, rijkdom en magische krachten die Suleiman bezeten zou hebben, zoals het kunnen praten met dieren (Ook genoemd in de Koran, soera 27:16).
In het
christendom
wordt de regering van Salomo en de voorspoed die er toen was wel gezien als een voorafschaduwing van de regering van de
messias
tijdens het
Duizendjarig vrederijk
.
De oudste afbeelding van Salomo bevindt zich in het "
Huis van de Geneesheer
" in
Pompei
. Het fresco is overgebracht naar het Nationale Historische Museum in Napels. Het is een Romeins
fresco
waarop het bekende oordeel van Salomo staat afgebeeld: Salomo zittend op zijn troon, en twee vrouwen met een baby, waarvan ze allebei beweren de moeder te zijn. De baby is op een hakblok gezet en een soldaat wacht op het bevel van Salomo om het kind in tweeen te hakken. Door te dreigen het kind in tweeen te delen zou Salomo hebben gepoogd in te spelen op het moedergevoel en zo de echte moeder te identificeren. Er staat ook een menigte afgebeeld die zich verwondert over Salomo's wijsheid. Twee figuren zijn gedetailleerder afgebeeld dan de rest van de groep, volgens Theodore Feder (auteur van
Great Treasures of Pompeii and Herculaneum
) beelden deze twee figuren
Socrates
en
Aristoteles
af. Het fresco stamt waarschijnlijk uit de periode vlak voor de vernietiging van Pompei in
79
.
[13]
In
Iran
zijn verschillende bouwwerken die naar Salomo verwijzen. Bekend is het
werelderfgoed
Takht-e Soleyman
of
Troon van Salomo
.
In
Kirgizie
is een berg die de 'Troon van Salomo' genoemd wordt, de
Soelajman-Too
. Ook deze berg staat op de
werelderfgoedlijst
.
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑
Artikel ????????, in: Gesenius, 18e druk, 2013, pag. 1370
- ↑
Artikel
Salomo
, in: WiBiLex, geraadpleegd: 22 februari 2022
- ↑
Magnussen, M.
,
Graven in Bijbelse Bodem - Archeologie van de landen van de Bijbel
, pp. 144-145
- ↑
Michael Kerrigan e.a.
,
Midden-Oosterse Mythen, De eerste Heldendichten
, p. 104
- ↑
(
en
)
Seven Wonders of the Ancient World
, beschrijving bij
Livius.org
.
- ↑
Midden-Oosterse Mythen, p. 104
- ↑
Magnussen, M.
,
Graven in Bijbelse Bodem - Archeologie van de landen van de Bijbel
, p. 165
- ↑
Magnussen, M.
,
Graven in Bijbelse Bodem - Archeologie van de landen van de Bijbel
, pp. 86, 153
- ↑
Bewijs voor Salomo ? 3000 jaar geleden
. Geraadpleegd op
29 juli 2023
.
- ↑
David en Salomo keren terug in de geschiedenis
.
Trouw
(
12 april 2003
). Geraadpleegd op
29 juli 2023
.
- ↑
Kraaijvanger, Tim
,
Archeologen vinden beelden in tempel uit de tijd van koning Salomo
.
Scientias.nl
(
28 december 2012
). Geraadpleegd op
29 juli 2023
.
- ↑
Stocksmeier, Sonja
,
Het gevecht om de tiende eeuw
.
Logos Instituut
(
20 juni 2017
). Geraadpleegd op
29 juli 2023
.
- ↑
Biblical Archeology Review, Solomon, Socrates and Aristotle In Earliest Biblical Painting, Greek Philosophers Admire King’s Wisdom, Theodore Feder
|
Personen in het leven van
David
Koningen van Israel en Juda