Een
rokkostuum
is een formele kledij voor heren. Een rokkostuum wordt gedragen op formele of ceremoniele gelegenheden. Het equivalent voor overdag is het
jacquet
. Het is gebruikelijk om op de uitnodiging waar een heer in rok wordt verwacht de woorden "cravate blanche/white tie" of "decorations" te vermelden. Dames verschijnen dan in het "lang". Het rokkostuum is het chicste wat een man kan dragen. Men dient dan onder geen enkele voorwaarde een zwarte strik te dragen, omdat die bij dergelijke gelegenheden door het bedienend personeel gedragen zal worden. Een
butler
zal dan ook een zwart vest dragen.
Het rokkostuum bestaat uit een jas die twee scherpe punten en lange panden bezit die tot aan de knieholten reiken, een gesteven
overhemd
met een afneembare opstaande kraag, ook wel een 'vadermoordenaar' genoemd en enkele gesteven manchetten (met manchetknopen), een wit vest (rokwit) (dat absoluut
niet
onder de voorpanden van de pandjesjas uit hoort te komen), een witte (zelfgestrikte) vlinderdas (die ook gesteven is) en een zwarte pantalon met dubbele bies aan de zijkanten, daarnaast dienen de pijpen niet omgeslagen te zijn.
De gebruikelijke accessoires zijn parelmoeren 'studs' of ingelegde knoopjes voor het vest en het overhemd, een wit satijnen
pochet
, witte
boutonniere,
zwarte lakschoenen (oxfords), 'opera pumps' (indien men de opera bezoekt) of 'court shoes' (bij formele gelegenheden aan het hof), een paar witte katoenen handschoenen, een witte zijden
sjaal
, zwarte hoge hoed met zwarte hoedband, galastok, tevens een mantel of avondoverjas (met zijden revers). Bij een rok draagt men
nooit
een zichtbaar
polshorloge
, maar eventueel een
zakhorloge
. De regel is dat 'gezelligheid geen tijd kent.'
Het rokkostuum is in beginsel voor de avond bedoeld (rok wordt in beginsel niet voor half zes 's middags gedragen) en wordt overdag en buitenshuis dan ook weinig gedragen. Het rokkostuum wordt in Nederland veelal gedragen door de
promovendus
en zijn
paranimfen
bij
promoties
, op
bals
en als wedstrijdkleding bij
ballroomdansen
, bij de plechtigheden van de
vrijmetselarij
, en door artiesten zoals goochelaars, dirigenten en musici, en voorts door de
bodes
- ook de vrouwelijke - van de Tweede Kamer.
In het laatste kwart van de 20e eeuw werd het rokkostuum verdrongen door een huisjasje: de
smoking
- op uitnodigingen als "black tie" aangeduid. Aan het
Nederlandse hof
worden nog rokkostuums gedragen bij diners en bals. Daarbij worden ook ridderorden en onderscheidingen gedragen. Tot 1999 werden deze niet op een smoking gedragen, maar het protocol is gewijzigd.
[1]
Ook bij de bals en diners van studentenverenigingen waaronder de
studentencorpora
en hun sport- en subverenigingen. Bovendien draagt men op bals van de adel uiteraard een rokkostuum. Wanneer er geen lid van een koninklijke familie aanwezig is, draagt men zijn
grootlint
onder het vest.
Onderscheidingen als
miniaturen
worden gedragen aan kleine linten of een kettinkje op de linkerrevers van het rokjasje. Een
commandeurskruis
hangt aan een lint twee vingers onder de knoop van de das en worden er maximaal vier
sterren
of
plaques
op het jasje gedragen.
Rokkostuums worden voorts standaard gedragen door mannelijke leden van een
symfonieorkest
bij avondconcerten en trouwpartijen.
Het vest bij een rokkostuum heet "rokwit". Deze mag onder geen enkele voorwaarde onder de pandjesjas vallen. Officieel dient men een zwart vest te dragen als men een rok overdag draagt (slechts bij zeer spaarzame gelegenheden is dit toegestaan). Zo droeg bij de begrafenis van zijn echtgenote prins
Reinier
van Monaco een zwart vest. Als regel wordt 's avonds een wit vest gedragen.
De vlinderdas dient altijd zelf gestrikt te zijn en het liefst gesteven.
- Een broche met
miniaturen
wordt op de linkerrevers gedragen.
- Men draagt de miniaturen soms aan een ketting op de revers. Deze heer draagt ook een Duits officierskruis, een "
Steckkreuz
".
- Een commandeur, hier in het
Legioen van Eer
, draagt een versiersel aan een lint onder de das. In Engeland is het gebruikelijk om de onderscheiding "twee vingers onder de knoop" te dragen.
- Deze
Grootofficier
in de
Orde van Oranje-Nassau
draagt een kruis om de hals en de daarbij behorende
Plaque
op de linkerzijde van de jas.
- Een Grootofficier in de Orde van het Legioen van Eer draagt een plaque op de rechterkant van de jas.
- Men draagt in de regel niet meer dan een kruis om de hals, een
grootlint
, vier
sterren
of plaques en miniaturen. Wanneer er geen staatshoofden of leden van regerende vorstenhuizen aanwezig zijn wordt het lint onder het vest gedragen.
- Dit Grootkruis in het Legioen van Eer draagt zijn lint boven het vest. Het kleine kruis is dat van de
Orde van Malta
- Ridders in de
Orde van de Kousenband
, de
Orde van de Distel
en de
Hoge Orde van de Zwarte Adelaar
dragen hun grootlint over de linkerschouder. Men vindt het gemakkelijker om het lint in te korten en op het vest te spelden of te knopen.
- Een
keten
van een orde wordt meestal boven de pandjesjas gedragen.
- In
Zuid-Amerika
is een zwart vest onder een pandjesjas niet ongewoon.
- Het
Japanse hof
is erg vormelijk en men draagt daar vaak rokkostuums.
- Bij studenten wordt het rokkostuum vaak gedragen bij het afstuderen.