Polarisatie
is het versterken van tegenstellingen tussen partijen of bevolkingsgroepen. Meestal wordt de term
pejoratief
gebruikt en verwijst het naar een problematische ontwikkeling in een politieke situatie of sociale groep. De term kan echter ook neutraal gebruikt worden om te verwijzen naar de toename en stabilisering van verschillen tussen twee politieke groepen.
Tijdens de verzuiling waren alle delen van de samenleving gesegregeerd op basis van politieke overtuiging.
De Standaard
werd enkel gelezen door de
conservatieve
flamingant
.
Meestal wordt polarisatie gebruikt om te verwijzen naar een toename van spanningen tussen sociale of politieke groepen. Men spreekt van polarisatie in de negatieve betekenis van het woord, wanneer verschillende
maatschappelijke breuklijnen
in toenemende mate samenvallen en diverse andere, voorheen neutrale thema's gaan kleuren.
In een niet-gepolariseerde samenleving krijg je voor verschillende politieke discussies steeds andere
politieke coalities
. Een groep met gelijkaardige
economische
doeleinden heeft dan bijvoorbeeld een andere mening over
sociale
of
religieuze
onderwerpen. In een gepolariseerde samenleving vallen al deze breuklijnen echter samen en vormen er twee of meerdere groepen, die steeds elkaars kant kiezen.
[1]
Een belangrijk kenmerk van polarisatie (in deze pejoratieve zin) is dat de middengroep die zich minder met een van de polen identificeert, druk ervaart om partij te kiezen. Neutraliteit is in zo'n situatie steeds minder een optie en wordt door de polen moreel veroordeeld als een vorm van lafheid of zelfs verraad. Vaak krimpt de middengroep ook in periodes van polarisatie.
Politici die dit samenvallen van breuklijnen in de hand werken worden ook wel eens 'polariserend' genoemd. Dergelijke politici hebben de neiging om politieke tegenstanders te
demoniseren
en politieke conflicten voor te stellen als een
nulsomspel
.
[2]
'Polariserend' wordt soms als
synoniem
gebruikt van
populisme
, maar er zijn ook verschillen tussen deze termen.
In de
politieke wetenschappen
wordt polarisatie ook gebruikt om te verwijzen naar een noodzakelijk proces in de vorming van politieke partijen. Politicoloog John F. Hoadley stelt dat een politieke groepering door vier fases moet gaan, voordat je van een volwaardige politieke partij kunt spreken:
[3]
- Fracties
- Polarisatie
- Expansie
- Institutionalisering
Fracties zijn informele en tijdelijke politieke coalities. Wanneer de leden van een politieke fractie, de gedeelde standpunten en doelen en het groepsgevoel een meer vaste vorm krijgen dan spreekt men van polarisatie. Polarisatie betekent hier dus het concreet vorm geven aan een duurzame en zelfbewuste politieke groepering.
[3]
Polarisatie tussen verschillende fracties of partijen kan gebeuren op basis van zeer verschillende eigenschappen en is niet per definitie negatief.
Er bestaat veel discussie tussen wetenschappers wat de exacte oorzaak is van de toename van polarisatie in samenlevingen. Toch zijn er bepaalde actoren die regelmatig worden aangehaald als belangrijke factoren in de polarisering van een samenleving.
Volgens onderzoekers zijn politieke partijen een van de belangrijkste actoren in de polarisatie van een maatschappij. In vroege
democratieen
waren veel politieke fracties of proto-partijen vriendengroepjes van politici uit dezelfde regio's of met gemeenschappelijke interesses. Door de uitbreiding van het
stemrecht
zijn deze partijen zich steeds meer beginnen profileren op basis van een bepaalde
ideologie
. Door een combinatie van een nood om zich inhoudelijk te profileren en een poging om een zo groot mogelijk deel van de samenleving aan te spreken zouden partijen zo polarisatie in de hand spelen.
[4]
Los van deze structurele aspecten hebben veel politici er ook baat bij om polariserende uitspraken te doen. Uit onderzoek blijkt dat politici die populair zijn bij extreme flanken van hun stemmers makkelijker aan de macht blijven en zo de partijen
een steeds extremer standpunt innemen
.
[5]
Ook hebben gematigde partijleden minder de neiging om zich kandidaat te stellen in een verkiezing, waardoor de partijelite meestal een extremer standpunt heeft dan het gemiddeld partijlid.
[6]
In
meerpartijenstelsels
bestaat er wetenschappelijke discussie of er sprake is van een gepolariseerd pluralisme, waarin iedere partij een andere pool is, of een dichotoom pluralisme, waarin de verscheidene partijen zich verdelen over een
links-rechts as
. De Italiaanse politicoloog Giovanni Sartori beargumenteert dat aangezien in een meerpartijenstelsel iedere partij een burgerbeweging nodig heeft om aan de macht te blijven er hier sprake is van een hogere mate van polarisatie dan in een
een
- of
tweepartijenstelsel
.
[7]
Al sinds de opkomst van de
krantenindustrie
wordt gesteld dat de media een impact heeft op de polarisering van een land. Door de
privatisering
van de markt en de opkomst van het
internet
zijn deze effecten echter uitvergroot
[8]
. Onderzoek wijst uit dat aangezien
consumenten
tussen meer verschillende media kunnen kiezen, mensen zich verdelen over media die aansluiten bij hun politieke overtuiging.
[4]
Dit effect wordt uitvergroot door
sociale media
, waar
algoritmes
online '
bubbles
' creeren waarin consumenten vooral de mening van gelijkgezinden te zien krijgen. Dit kan een echokamer creeren en het verspreiden van
misinformatie
bevorderen.
[9]
Er is echter ook onderzoek dat aantoont dat gesegregeerde mediakanalen op basis van politieke overtuiging groter is bij klassieke media dan bij online mediaplatformen. Dit lijkt aan te tonen dat de impact van sociale media op polarisatie enigszins overschat wordt.
[10]
Verzuiling
was een vorm van diepe maatschappelijke polarisatie in
Nederland
en
Belgie
tijdens de 20ste eeuw. Tijdens de verzuiling waren alle aspecten van het
openbaar leven
gesegregeerd op basis van iemands politieke overtuigingen. Kranten,
verzekeringen
,
vakbonden
en zelfs
scholen
behoorden tot een specifieke ideologie. De consensus is dat de verzuiling in Belgie is afgenomen sinds de jaren tachtig en negentig.
[11]
In Nederland begon deze
ontzuiling
al vanaf de jaren zestig.
Chantal Mouffe ziet polarisatie als een eigenschap van een gezonde democratie.
Uit verschillende perspectieven is door de jaren heen kritiek geuit op het concept polarisatie. Sommigen stellen in vraag of er wel sprake is van een stijgende graad van polarisatie, terwijl anderen in vraag stellen of polarisatie uberhaupt wel een gevaar is voor de samenleving.
Volgens Belgische politicologe
Chantal Mouffe
en
Ernesto Laclau
is polarisatie een eigenschap van een gezonde
democratie
. Aangezien in een democratie het beleid de mening van het volk moet reflecteren beargumenteren zij dat een verdeelde bevolking met een duidelijke mening over het beleid juist een teken is dat de democratie werkt. In plaats van tegen polarisering te vechten stellen zij dat partijen de polarisering juist moeten omarmen en moeten proberen om de bevolking te geven waar zij om vragen.
[12]
Volgens de Amerikaanse journalist Ezra Klein heeft iedere democratie waarin politieke partijen een concrete ideologie belichamen te maken met polarisatie. Volgens hem is dit echter een noodzakelijk kwaad, aangezien ideologische partijen voordeliger zijn dan partijen die geen coherent denkkader of
partijprogramma
hebben.
[1]
Diverse onderzoekers beweren dat er weinig bewijs is voor de claim dat er een toenemende mate van polarisering zou zijn. In een reeks bekende
debatten
met James Davidson Hunter, de Amerikaanse politicoloog die de
cultuurstrijd
als term heeft gepopulariseerd, beargumenteert Alan Wolfe dat veel onderzoek onterecht focust op een kleine hoeveelheid beladen politieke conflicten. De gemiddelde Amerikaan gaat wat betreft het overgrote deel van de politieke discussies akkoord met andere Amerikanen. Enkel wat betreft bepaalde beladen actuele onderwerpen is er een groot verschil tussen de groepen.
[13]
Net zoals in andere domeinen van de politicologie focust veel onderzoek op polarisatie in westerse democratieen en wordt er weinig of relatief bevooroordeeld onderzoek gedaan naar polarisatie in andere landen. Onderzoeken in een kleine hoeveelheid landen worden dan geextrapoleerd naar algemene stellingen over de aard van politiek, zonder dat er verder onderzoek wordt gedaan naar de situatie in andere landen.
[14]
Referenties
- ↑
a
b
Ezra Klein
(2020).
Why we're polarized
, New York.
ISBN 978-1-4767-0032-8
.
- ↑
D'Hauwer, Sien
, [
https://scriptiebank.be/sites/default/files/thesis/2020-09/SienD_hauwer-KMCOMMNM10112-882445-1597156897-Masterproef_DhauwerSien.pdf
ZO IS HET ALTIJD “DE SCHULD VAN DE
SOSSEN”: Een kwantitatieve inhoudsanalyse van de polariserende reacties onder online gepubliceerde nieuwsartikels van Het Laatste Nieuws.]. UGent.
- ↑
a
b
John F. Hoadley
(1986).
Origins of American political parties, 1789-1803
. University Press of Kentucky, Lexington, Ky..
ISBN 978-0-8131-6353-6
.
- ↑
a
b
Thomas E. Mann
,
Norman J. Ornstein
(2012).
It's even worse than it looks : how the American constitutional system collided with the new politics of extremism
. Basic Books, New York.
ISBN 978-0-465-03133-7
.
- ↑
(
en
)
Hirano, Shigeo Jr.
,
"Distributive Politics with Primaries"
. Yale University. Gearchiveerd op
31 mei 2014
. Geraadpleegd op
11 april 2021
.
- ↑
(
en
)
Thomsen, D. M.
,
Ideological Moderates Won’t Run: How Party Fit Matters for Partisan Polarization in Congress
. The Journal of Politics.
- ↑
Giovanni Sartori
,
European Consortium for Political Research
(2005).
Parties and party systems : a framework for analysis
. ECPR, Colchester.
ISBN 0-9547966-1-6
.
- ↑
(
en
)
Willems, Jurgen
, Meyfroodt, Kenn
(
30 januari 2024
).
Debate: Reporting pre-election polls: it is less about average Jane and Joe, and more about polarized Karen and Kevin
.
Public Money & Management
: 1?2.
ISSN
:
0954-0962
.
DOI
:
10.1080/09540962.2024.2306912
.
- ↑
Eli Pariser
(2011).
The filter bubble : what the Internet is hiding from you
. Penguin Press, New York.
ISBN 978-1-59420-300-8
.
- ↑
(
en
)
Shapiro, J.
,
Ideological Segregation Online and Offline
. The Quarterly Journal of Economics.
- ↑
De verzuiling voorbij : godsdienst, stand en natie in de lange negentiende eeuw
. Het Spinhuis, Amsterdam (2000).
ISBN 90-5589-182-7
.
- ↑
Ernesto Laclau
,
Chantal Mouffe
(1985).
Hegemony and socialist strategy : towards a radical democratic politics
. Verso, London.
ISBN 0-86091-067-9
.
- ↑
James Davison Hunter
,
Alan Wolfe
(2006).
Is there a culture war? : a dialogue on values and American public life
. Pew Research Center, Washington, D.C..
ISBN 0-8157-9518-1
.
- ↑
(
en
)
Holton, R.
,
Globalization's Cultural Consequences
. The American Academy of Political Science.
|