Pablo Neruda
(
Parral
,
12 juli
1904
?
Santiago
,
23 september
1973
) was een
Chileens
dichter
en
Nobelprijswinnaar
.
Neruda werd geboren als Ricardo Eliecer Neftali Reyes Basoalto. Omdat zijn vader niet wilde dat hij schrijver zou worden, schreef hij onder de schuilnaam Pablo Neruda, naar de
Tsjechische
dichter
Jan Neruda
(1834-1891) die hij bewonderde. Pablo Neruda werd later zijn officiele naam.
Neruda is geboren in
Parral
, een stad ongeveer 300 kilometer ten zuiden van
Santiago
, waar zijn vader bij de spoorwegen werkte. Zijn moeder overleed kort na zijn geboorte. Niet lang daarna verhuisden Neruda en zijn vader naar
Temuco
, waar zijn vader trouwde met
Dona
Trinidad Candia Malverde.
Op zijn dertiende stuurde Neruda een aantal van zijn gedichten naar de lokale krant,
La Manana
. Zijn eerste gedicht heette
Entusiasmo y perseverancia
('Enthousiasme en volharding'). In 1920 stuurde hij meer gedichten naar het literaire blad
Selva Austral
, onder het pseudoniem 'Pablo Neruda'.
Zijn eerste gedichtenbundel,
La Cancion de la fiesta
('Het lied van het feest'), werd gepubliceerd in 1920. In 1923 bracht hij
Crepusculario
uit, en in 1924 publiceerde hij
Veinte poemas de amor y una cancion desesperada
('Twintig gedichten over liefde en een lied over wanhoop'), een van zijn bekendste werken.
Professioneel werd Neruda
diplomaat
. In 1929 was hij in functie in
Ceylon
. Nadien werd hij aangesteld als Chileens
consul
in
Spanje
,
Madrid
. Hij trouwde op 6 december 1930 met de
Indisch-Nederlandse
Maria Antonia Hagenaar
en ze kregen in 1934 een dochter, Malva Marina. Zij leed aan
hydrocefalie
(waterhoofd), een storing in de afvoer van het hersenvocht. Bij het uitbreken van de
Spaanse burgeroorlog
in 1936 vluchtte het echtpaar naar
Monaco
en gingen ze uit elkaar. Pablo Neruda hertrouwde nog twee keer, maar Malva Marina bleef zijn enig kind. Malva Marina Reijes overleed op 2 maart 1943 in Gouda. Zij ligt begraven op de
Oude Begraafplaats
in Gouda.
Een bekend werk van Neruda is
Canto General
(1950), dat ook in het Nederlands is vertaald.
Canto General
is een uitgebreid werk over
Noord-
en
Latijns-Amerika
. Hij schreef dit als banneling, terwijl hij zich verborgen hield in 1948 en 1949, toen hij vervolgd werd door de regering van
Gabriel Gonzalez Videla
(1948-1952), die de
Communistische Partij
, waarvoor Neruda als
senator
gekozen was, had verboden.
Neruda kreeg in 1945 de
Premio Nacional de Literatura de Chile
. In 1971 werd hij onderscheiden met de
Nobelprijs voor Literatuur
.
Neruda, die al langer in een ziekenhuis werd behandeld voor
prostaatkanker
, overleed daar aan een hartaanval in 1973. Hij overleed twaalf dagen na de gewelddadige dood van zijn vriend
Salvador Allende
, de democratisch verkozen president van Chili. In de nasleep van de bloedige militaire coup had de dichter besloten om in ballingschap te gaan en het nieuwe regime vanuit het buitenland te bekritiseren.
[1]
Daags voor zijn vertrek werd hij in een ambulance naar het ziekenhuis gevoerd, waar hij overleed. De nationale begrafenis van de dichter, een openbare manifestatie die verboden was door de nieuwe militaire machthebbers van generaal
Pinochet
, groeide door de plotselinge verschijning van duizenden in de Chileense straten uit tot de eerste publieke protestmanifestatie tegen de nieuwe militaire dictatuur.
Na zijn dood werden Neruda's huizen in Santiago (La Chascona),
Valparaiso
(La Sebastiana) en
Isla Negra
opengesteld voor bezoekers. Zijn kunstwerken en bezittingen zijn er tentoongesteld.
De nabestaanden hebben steeds betwijfeld dat Neruda door een natuurlijke oorzaak was gestorven. Zijn toenmalige chauffeur Manuel Araya verklaarde in 2011 dat Neruda door een dodelijke injectie om het leven is gebracht. Onderzoeksrechter Mario Carrera had voldoende aanwijzingen om het stoffelijk overschot op 8 april 2013 te laten opgraven om mogelijks de doodsoorzaak opnieuw vast te stellen. Laboratoria van wereldfaam in India, Zwitserland, Duitsland en de VS hebben aangeboden om mee te werken.
[2]
[3]
Uit het onderzoek is gebleken dat Neruda niet vergiftigd is. In de lichaamsweefsels werden geen chemische substanties aangetroffen die niet te maken hebben met zijn behandeling tegen prostaatkanker.
[4]
In een ministerieel document van maart 2015 werd het echter "duidelijk mogelijk en hoogstwaarschijnlijk" genoemd dat de dood van Neruda het resultaat was van een interventie door derden.
[5]
In november van dat jaar gaf de onderzoeksrechter opdracht om nieuwe testen uit te voeren naar substanties die niet eerder waren gezocht. Gerechtelijke experts concludeerden in 2023 dat hij op het ogenblik van overlijden een lichaamsvreemde en potentieel toxische bacterie in zijn lijf had, maar ze konden niet uitsluiten dat die afkomstig was van gecontamineerd voedsel.
[6]
Gelijkaardige bacterien werden in de jaren na Neruda's dood gebruikt voor politieke moorden door het Pinochetregime.
In 1974 werden de memoires van Neruda gepubliceerd. Daarin beschreef hij hoe hij in 1929, tijdens zijn diplomatieke periode in Ceylon, een
Tamil-vrouw
, die dagelijks kwam poetsen bij hem, bij de polsen nam, naar zijn bed trok en haar verkrachtte. Pas in de jaren 2010 trok deze passage de aandacht en kwam Neruda onder vuur te liggen omwille van de verkrachting.
[7]
In 2018 keurde de Cultuurcommissie van het Chileense parlement een voorstel goed om de luchthaven in de hoofdstad Santiago naar Neruda te vernoemen. Dit lokte hevige discussies uit omwille van de verkrachtingszaak die het blazoen van Neruda besmeurde.
[8]
- 1950 -
Canto General
Ned. vert. 1984 door Mark Braet, Willy Spillebeen en Bart Vonck, Rainbow Pocketboek 30,
ISBN 90-6766-030-2
- 1974 -
Ik beken ik heb geleefd - herinneringen
verzorgd door Matilde Neruda en Miguel Otero Silva, Ned. vert. van
Robert Lemm
, Eerste druk: in 1975 in twee delen bij Uitgeverij De Arbeiderspers; Tweede druk: Uitg. Prometheus, 2002 (
ISBN 90-446-0154-7
)
- 1959 -
Honderd liefdessonnetten
bevat ook de oorspronkelijke Spaanstalige gedichten; Ned. Vert. van Catharina Blaauwendraad, 2003, Uitg. Prometheus (
ISBN 90-446-0299-3
)
- 1989 -
Ode aan de typografie
Ned. vert. 1989 door
Cees Nooteboom
, 'Oda a la tipografia' uit de bundel
Nuevas Odas Elementales
(1954). Amsterdam: Uitgeverij De Arbeiderspers B.V.
ISBN 90-295-3253-X
(Herdruk 2006: Moergestel: Van Kempen)
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑
Chile admits Pablo Neruda might have been murdered by Pinochet regime
,
The Guardian
, 6 november 2015.
Gearchiveerd
op 7 september 2023.
- ↑
Chileense dichter Neruda opgegraven
, NU.nl, 9 februari 2013
- ↑
Het Nieuwsblad
, 9 april 2013, blz. 20
- ↑
Pablo Neruda niet vergiftigd, maar aan kanker overleden
,
Het Laatste Nieuws
, 8 november 2013
- ↑
Sustancias no determinadas que le habrian producido la muerte
,
El Pais
, 5 november 2015
- ↑
Was Pablo Neruda Murdered?
,
The New York Times
, 15 februari 2023.
Gearchiveerd
op 23 september 2023.
- ↑
Portrait of Nobel Literary Prize Winner Pablo Neruda Sparks Debate About Rape Culture in Chile
, Global Voices, 5 oktober 2015.
Gearchiveerd
op 8 februari 2023.
- ↑
Pablo Neruda: dichter en verkrachter
,
De Standaard
, 24 november 2018, p. 32.
Gearchiveerd
op 2 maart 2024.
|