Het
Odenwald
is een
Duits
middelgebergte
, gelegen op de grens tussen de
deelstaten
Hessen
,
Beieren
en
Baden-Wurttemberg
. Het is een grotendeels bebost gebied.
Het Odenwald grenst in het westen aan de
Boven-Rijnse Laagvlakte
, het
landschap
op de overgang wordt de
Bergstraße
genoemd. In het oosten wordt het Odenwald begrensd door de
Main
en het
Bauland
, in het noorden door een zijtak van de Boven-Rijnse Laagvlakte bij
Darmstadt
en in het zuiden door de
Kraichgau
. Het gebied ten zuiden van de
Neckar
wordt wel het
Kleine Odenwald
(
Duits
:
Kleiner Odenwald
) genoemd.
Het noorden en westen van het Odenwald vallen onder Hessen, het zuiden onder
Baden
. Een klein deel in het noordoosten valt onder het Beierse
Neder-Franken
.
Het Odenwald is net als andere middengebergtes van Duitsland een plek waar door
tektonische opheffing
oude (
Paleozoische
)
sokkel
-
gesteenten
aan het oppervlak liggen. Deze gesteenten zijn
gedeformeerd
tijdens de
Hercynische gebergtevorming
rond 330 miljoen jaar geleden. De oorzaak van het vormen van het Hercynische gebergte, dat dwars door
Europa
liep, was de
botsing
van de
oercontinenten
Gondwana
en
Laurazie
.
In het
Trias
(rond 200 miljoen jaar geleden) daalde de bodem weer en werd het zogenaamde
Germaanse bekken
gevormd, waar zich dikke lagen rode
zandsteen
afzetten (
Buntsandstein
). De daling zette door tot een ondiepe binnenzee ontstaan was, waar eerst
kalksteen
(
Muschelkalk
) afgezet werd, daarna lagen uit de
Keupertijd
. Deze gesteenten vormen de ondergrond van het
Zuid-Duitse Schichtstufenland
.
Nadat rond 180 miljoen jaar geleden de
aardkorst
weer omhoog begon te bewegen werden al deze gesteenten weer gedeeltelijk tot op de Hercynische sokkel weg
geerodeerd
. In het westen
dagzomen
daarom op veel plaatsen deze oudere gesteenten, in het westen liggen vaak nog de rode zandsteenlagen eroverheen. Nog westelijker, in het Bauland, zijn ook de kalksteenlagen uit het Muschelkalk nog te vinden.
Rond 60 tot 50 miljoen jaar geleden begon in het westen de
Boven-Rijnslenk
te ontstaan, een grote
slenk
in de aardkorst. Tegelijkertijd vond langs deze slenk en zijn zijstructuren een fase van
vulkanisme
plaats. In het Odenwald zijn bijvoorbeeld de
Otzberg
en de
Katzenbuckel
nog restanten van oude
vulkanen
. De
riviertjes
Gersprenz
en
Weschnitz
stromen langs
geologische breukzones
. Bij het vormen van de Rijngraben werd het Odenwald juist omhoog bewogen.
De Rijnslenk is een deel van een grote zwaktezone in de
Europese plaat
, die van het
Rhonedal
tot aan de
Noordzee
loopt. De bodem in de Rijnslenk daalt nog steeds met een
millimeter
per jaar, de slenk is inmiddels 2,5
km
diep, maar bijna geheel opgevuld met in de loop van miljoenen jaren aangevoerd
sediment
.
- Ongeveer 2500 v.Chr.: Sporen van de eerste
bandkeramische
nederzettingen in de dalen van de Gersprenz en Neckar, aan de rand van het Odenwald.
- Ongeveer 400 v.Chr.:
Kelten
(
Galliers
) bewonen bijna heel
Zuid-Duitsland
. Het Odenwald wordt door
oerbos
bedekt en is tot aan de randen onbewoond gebied. Rond deze tijd worden de Kelten door
Germaanse
stammen naar het westen, tot over de
Rijn
, verdreven.
- Rond 100: de
Romeinse
keizer
Traianus
(keizer van 98 - 117) laat de grens van het Romeinse gebied ten oosten van de Rijn versterken door de zogenaamde
Neckar-Odenwald-limes
aan te leggen. Delen van het Odenwald komen daarmee binnen de Romeinse grenzen te liggen, in de
provincie
Germania Superior
.
- Rond 159: de
limes
wordt ongeveer 30 km naar het oosten verlegd, de nieuwe grens wordt de
Rhaetische limes
genoemd en beschermt de provincies Germania Superior en
Rhaetia
.
- 260: geleidelijke afname van de Romeinse macht. De
Alamannen
ondernamen vanaf 210 regelmatig plundertochten op Romeins gebied, om uiteindelijk het gebied tussen Rijn en Neckar geheel in te nemen. In de
4e eeuw
kwamen uit het noorden de
Franken
.
- 5e eeuw
: de Frankische koning
Clovis
deelt het land in in
gouwen
.
- 7e
en
8e eeuw
: De bevolking van het gebied wordt geleidelijk bekeerd tot het
christendom
, vooral door
Ierse
en
Schotse
monniken
zoals
Pirminius
en
Bonifatius
. In tegenstelling tot het Bauland, met zijn vruchtbare bodem, was in deze tijd het Odenwald nog vrijwel onbewoond.
- 9e eeuw
: rond deze tijd wordt ook het Odenwald gekoloniseerd.
De herkomst van de naam Odenwald is onduidelijk, er zijn verschillende theorieen:
- De naam zou komen van
Odins
woud
. Het probleem is dat deze Germaanse godheid in
Zuid-Duitsland
Wotan
genoemd werd. Desondanks ligt er 80 km ten westen van het Odenwald, in het
Nordpfalzer Bergland
, een plaatsje
Odenbach
dat in de
middeleeuwen
nog
Odinbach
heette.
- Een andere mogelijkheid is dat het een afleiding is van de Romeinse regio
Civitas Auderiensium
, die onder andere het noorden van het Odenwald bestreek, en naar een hypothetische stam (Auderiensii) genoemd kan zijn.
- Het kan een afleiding zijn van de naam van de
Euterbach
. De vraag is dan waar de naam van dit riviertje vandaan komt.
- Het kan komen van het woord
ode
, dat zoiets als
leeg, onbewoond gebied
kan betekenen.
- Het kan afkomstig zijn van
odem
, oftewel
adem
, wat
wind
betekenen kan. Vroeger werden winden wel als de adem van goden gezien.
In het
Nibelungenlied
wordt de
drakendoder
Siegfried
tijdens een jachtpartij in het Odenwald door
Hagen van Tronje
vermoord. Omdat de sage geen precieze locatie vermeldt, zijn er diverse plaatsen, vooral in het Hessische gedeelte van het Odenwald, die zich de
Mordstatte Siegfrieds
noemen.
Melibokus
Erbach
Buchen
- Katzenbuckel
(626 m; uitzichttoren), Neckar-Odenwald-Kreis, Baden-Wurttemberg
- Neunkircher Hohe
(605 m), Kreis Bergstraße, Hessen
- Hardberg
(593 m), Kreis Bergstraße, Hessen
- Stiefelhohe
(589 m), Grens Hessen/Baden-Wurttemberg
- Tromm
(577 m; uitzichttoren), Kreis Bergstraße, Hessen
- Krehberg
(576 m), Kreis Bergstraße, Hessen
- Konigstuhl
(567,8 m;
sterrenwacht
,
kabeltreintje
), Stadt Heidelberg, Baden-Wurttemberg
- Kinzert
(553 m), Neckar-Odenwald-Kreis, Baden-Wurttemberg
- Weißer Stein
(550 m; uitzichttoren), Rhein-Neckar-Kreis, Baden-Wurttemberg
- Hohe Warte
(548 m), Rhein-Neckar-Kreis, Baden-Wurttemberg
- Spessartskopf
(547 m), Kreis Bergstraße, Hessen
- Falkenberg
(546 m), Odenwaldkreis, Hessen
- Walzknopf
(538 m), Kreis Bergstraße, Hessen
- Wagenberg
(535 m), Kreis Bergstraße, Hessen
- Eichelberg
(526 m; uitzichttoren), Rhein-Neckar-Kreis, Baden-Wurttemberg
- Krahberg
(520 m), Odenwaldkreis, Hessen
- Melibokus
(517,40 m), Kreis Bergstraße, Hessen
- Morsberg
(517 m), Odenwaldkreis, Hessen
- Felsberg
(514 m; met een helling bezaaid met stenen), Kreis Bergstraße, Hessen
- Daumberg
(461,7 m), Gorxheimertal - Trosel, Kreis Bergstraße, Hessen
- Heiligenberg
(445 m), Stadt Heidelberg, Baden-Wurttemberg
- Otzberg
(367 m; met
Veste Otzberg
), Kreis Darmstadt-Dieburg, Hessen
- Auerberg
(339,70 m; met
Schloss Auerbach
), Kreis Bergstraße, Hessen
- Breuberg
(306 m; mit
Burg Breuberg
), Odenwaldkreis, Hessen
De langste van de rivieren die in het Odenwald ontspringen zijn:
- Steinach
, zijrivier van de Neckar
- Weschnitz
, zijrivier van de Rijn
- Mumling
, zijrivier van de Main
- Gersprenz
, zijrivier van de Main
- Elz
(ook wel
Elzbach
), zijrivier van de Neckar
- Modau
, zijrivier van de Rijn
- Mud
(ook wel
Mudau
), zijrivier van de Main
- Ulfenbach
, zijrivier van de Neckar
- Finkenbach
, zijrivier van de Neckar
Enkele meertjes zijn:
Landkreisen (met kreissteden) in het Odenwald zijn:
Darmstadt
en
Heidelberg
zijn vrije steden.
Merkwaardige helling bezaaid met grote keien in het
Lautertal
.
Toerisme in het Odenwald beperkt zich voornamelijk tot
wandelen
. Het wandelwegennet door het Odenwald heeft in totaal zo'n 10.000 km lengte. Door het grote aantal goede wegen is het ook een geliefd toevluchtoord van
motorfietsers
.
In het Odenwald zelf zijn vaak bezochte plekken (meestal als dagje uit):
- Onder de 514 meter hoge
Felsberg
en ten noorden van
Lautertal
-Reichenbach bevindt zich een bizarre helling bezaaid met grote stenen.
- In
Buchen
werd in 1971 een van de belangrijkste
druipsteengrotten
van Duitsland ontdekt. De grot is voor bezoekers toegankelijk.
- Op de
Katzenbuckel
is een wandeling (
Kristall-Lehrpfad
) aangelegd met informatieborden over de vulkanische ontwikkeling van het gebied.
- In het Mumlingtal is bij een oude groeve een
klimwand
aangelegd.