Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Voorbeeld van het Napolitaans sextakkoord
Het
Napolitaans sextakkoord
(ook wel
Napels sextakkoord
of kortweg
Napels
genoemd) is een
gealtereerd
akkoord
in de muziek dat bestaat uit de eerste
omkering
van het akkoord op de verlaagde tweede
trap
in
mineur
. Het is feitelijk het
subdominantakkoord
met in plaats van de kwint een kleine
sext
.
Het akkoord heet Napolitaans omdat het veelvuldig in de
Napolitaanse school
gebruikt werd. Deze school omvatte componisten als
Alessandro Scarlatti
,
Pergolesi
,
Paisiello
,
Cimarosa
en andere belangrijke 18e-eeuwse componisten van
Italiaanse
operamuziek
. Het akkoord komt veelvuldig voor in de harmoniek tegen het einde van de 17e eeuw, in bijvoorbeeld werken van
Carissimi
,
Corelli
en
Purcell
. Het was tevens een favoriet stijlkenmerk van de klassieken, zoals
Mozart
en in het bijzonder
Beethoven
, die het akkoord uitbreidde tot de grondligging en de tweede omkering (bijvoorbeeld in de openingsmaten van het
Strijkkwartet op. 95
, het tweede deel van de
Hammerklaviersonate
en vlak voor de reprise in de
Mondscheinsonate
. Ook Bach gebruikte het Napels Sextakkoord veelvuldig. Het meest monumentale Napels sextakkoord in de muziekgeschiedenis is te vinden aan het eind van de Passacaglia in c-Moll (BWV 582).
Het akkoord geeft een speciale kleur en sfeer aan de muziek en wordt vaak in
sonates
gebruikt in de doorwerking vlak voor de reprise plaatsvindt.
De notatie van het Napolitaans sextakkoord is ofwel ♭II
6
of N
6
.
Het heet een 'sext'-akkoord omdat het interval tussen de terts en de grondtoon een sext is. Bijvoorbeeld: in de toonsoort c-klein zou het Napolitaans sextakkoord bestaan uit de tonen D♭ (de grondtoon van het akkoord), F (de terts) en A♭ (de kwint) met de F in de bas wat het maakt tot ♭II
6
of N
6
in plaats van een gewoon ♭II. Het sext interval is dus tussen de F en de D♭.
In muziek van na de klassieke tijd wordt het Napolitaans sextakkoord ook in majeur gebruikt, waarbij dan behalve de 2e toonladdertoon ook de 6e verlaagd wordt. Het akkoord krijgt dan ook steeds meer de functie van
modulerend
akkoord, omdat deze verlaagde akkoorden een makkelijke manier zijn om de functie van het akkoord in een nieuwe tonale omgeving (toonsoort) te gebruiken. Zo kan in plaats van een niet-modulerende progressie C-Des
6
-G-C (waarin het Napolitaans sextakkoord wordt gebruikt), ook bijvoorbeeld een modulatie naar As-groot plaatsvinden door het verlaagde (Des-)akkoord als spil te gebruiken: C-F-G
7
-C-
Des
6
-As
6/4
-Es
7
-As.
Soms wordt ter verhoging van de 'spanning' van het Napolitaans sextakkoord ook nog een septime toegevoegd. Bijvoorbeeld in c-klein: het septimeakkoord wordt dan: f-as-ces-des (de eerste omkering van des-f-as-ces).