De
mensapen
(
Hominoidea
) zijn in sommige
taxonomische
indelingen een
superfamilie
binnen de orde
primaten
(Primaten). Deze superfamilie omvat de
gibbons
en de mensachtigen, waaronder de
mensen
. In de meer gebruikelijke indelingen vormen deze samen met de
apen van de Oude Wereld
de
parvorde
smalneusapen
(Catarrhini).
Wanneer de Hominoidea als superfamilie gezien worden, worden de Catarrhini als een
parvorde
beschouwd.
De mensapen worden tegenwoordig ingedeeld in twee
families
:
In vroegere definities werd de mensaap omschreven als een staartloze (en daarom bijzonder menselijke) primaat, maar naarmate de
taxonomische
kennis vorderde, werd het duidelijk dat staartloosheid een eigenschap was die bij een aantal verschillende en niet-verwante
soorten
voorkwam, zoals de
berberaap
.
De familie die alle grote mensapen omvat, stond in het verleden bekend als de
Pongidae
, waaruit mensen (en fossiele hominiden) werden weggelaten. Op gronden van verwantschap is er echter geen argument om dit te doen. De chimpansees, de gorilla's, de mensen en de orang-oetans zijn ieder dichter aan elkaar verwant dan om het even welk van deze vier groepen aan gibbons en siamangs zijn. Desondanks wordt de term "hominide" nog onterecht gebruikt in de specifieke betekenis van uitgestorven primaten die dichter bij de mensen staan dan bij de andere mensapen (bijvoorbeeld
Australopithecus
). Het is nu gebruikelijker om de
onderfamilie
Homininae
te gebruiken om de hominiden, in deze smalle betekenis, van de bestaande niet-menselijke leden van de familie der Hominidae te scheiden.
Huidig bewijsmateriaal impliceert dat de mensen een gemeenschappelijke, uitgestorven voorvader met de chimpansee-bonobolijn delen, waar wij meer recentelijk van afgescheiden zijn dan de gorillalijn. Alle levende leden van de Hylobatidae en Hominidae zijn staartloos, en de mensen kunnen daarom nauwkeurig als tweevoetige apen worden omschreven. Nochtans zijn er ook primaten in andere families die staartloos zijn.
Zowel de grote mensapen als de kleinere mensapen vallen binnen de
klade
Catarrhini
("smalneusapen"), die ook de
apen van de Oude Wereld
omvat. Binnen deze groep kunnen beide families van mensapen van deze
apen
worden onderscheiden aan de hand van het aantal bobbeltjes op hun
kiezen
(de mensapen hebben er vijf - het "Y-5"-kiespatroon, de
Oude Wereldapen
hebben er slechts vier in een "bilophodont"-patroon). Mensapen hebben mobielere schouderverbindingen en armen en een minder beweegbare ruggengraat in vergelijking met de apen van de Oude Wereld. Dit zijn allemaal anatomische aanpassingen aan verticaal hangen en slingeren. De splitsing van de Catarrhini in apen en mensapen voltrok zich waarschijnlijk in het
Mioceen
met de ontwikkeling van de eerste mensaap
Pierolapithecus
.
Behalve gorilla's en mensen zijn alle mensapen behendige bomenklimmers. Ze worden het best beschreven als
omnivoor
, want hun dieet bestaat uit fruit, graszaden, en in de meeste gevallen kleine hoeveelheden vlees (hetzij gejaagd of
geaasd), aangevuld met overig voedsel dat gemakkelijk wordt verteerd. Ze zijn inheems in
Afrika
en
Azie
.
De meeste mensaapsoorten zijn zeldzaam of staan op de
Rode Lijst van de IUCN
als
bedreigde soort
. De belangrijkste bedreiging voor de meeste mensaapsoorten is verlies van leefomgeving in het tropisch regenwoud, hoewel sommige populaties eerder in gevaar worden gebracht door de jacht op
woudvlees
(
bushmeat
).
De
intelligentie
en de menselijke verschijning van mensapen zijn de oorzaak van legenden die hun menselijke kwaliteiten toeschrijven; er wordt bijvoorbeeld soms gezegd dat mensapen kunnen spreken maar dit uit luiheid weigeren. Er wordt ook weleens gezegd dat zij het resultaat van een vloek zijn - een
joodse
folklore
claimt dat een van de drie rassen die de
Toren van Babel
bouwden als straf aap werd, terwijl
moslim
folklore vertelt dat joden die in (
Elath
) woonden, aap werden als straf voor het vissen op de
sabbat
. De
christelijke
folklore beweert weer dat de apen als een symbool van verlangen door
Satan
zijn gecreeerd als antwoord op het scheppen van de mensen door
God
. Het is niet duidelijk of een van deze verwijzingen specifiek op de mensapen slaat, aangezien ze alle uit een tijd dateren waarin het moderne onderscheid tussen apen en mensapen nog niet werd gemaakt.
- Superfamilie:
Hominoidea
(Mensapen)
(25 soorten)