De
Campus Martius
, in het Nederlands
Marsveld
, was oorspronkelijk een vlakte ten noorden van het
oude Rome
. Later werd het een belangrijke wijk (rione) en bouwden de Romeinen er vele tempels en openbare gebouwen.
Na de
Romeinse
tijd werd het de drukst bevolkte wijk van de stad.
Voor de stichting van
Rome
was het Marsveld een drassige vlakte, gelegen tussen de
Tiber
en de heuvels
Pincius
,
Quirinalis
en
Capitolinus
.
Volgens de overlevering behoorde de grond eerst toe aan de
Romeinse koningen
. De laatste koning,
Tarquinius Superbus
, had hier een graanveld. Na de verdrijving van de
koningen
en de stichting van de
Romeinse Republiek
werd het de eigendom van het volk, dat het toewijdde aan de oorlogsgod
Mars
.
In de eerste eeuwen van de Romeinse geschiedenis lag de Campus Martius nog buiten de
stadsmuur
en het
Pomerium
, de heilige grens van Rome, waarbinnen men geen wapens mocht dragen. Het gebied werd toen gebruikt als oefenterrein voor het Romeinse leger. Hier werden ook de
legioenen
gevormd en van hier uit begonnen ook de
triomftochten
.
De burgers van Rome hielden er koeien en schapen. In de
comitia centuriata
werd op het veld vergaderd en vond de verkiezingen van hoge magistraten plaats. De Campus Martius was ook een uitgelezen sportterrein voor de jeugd.
Toen de stedelijke agglomeratie zich in de volgende eeuwen uitbreidde, besloten de Romeinen het Marsveld te verkavelen en sindsdien werd hier meer en meer bijgebouwd. In
220 v.Chr.
liet de
censor
Gaius Flaminius
dwars door de vlakte de
Via Flaminia
aanleggen, en hij bouwde er het
Circus Flaminius
, een groot stadion voor publieke bijeenkomsten.
Het Marsveld was de plaats waar de van buitenlandse missies terugkerende legers bivakkeerden voordat zij in triomf de stad zelf in mochten binnentrekken. Ter ere van zijn overwinning liet een zegevierende generaal dan een tempel aan de god die hem bij hierbij had bijgestaan wijden. Vier van deze tempels uit de Republikeinse tijd zijn opgegraven aan de
Largo di Torre Argentina
.
Nadat er al diverse houten theaters waren geweest liet
consul
Pompeius Magnus
in
55 v.Chr.
op het Marsveld het
eerste stenen theater van Rome
bouwen. Tot die tijd werd een permanent theater als onzedelijk en ongewenst beschouwd door de magistraten, ondanks de grote populariteit van de voorstellingen. Om de senaat te omzeilen liet Pompeius in het theater een kleine tempel wijden aan
Venus
Victrix, en beschouwde de tribunes als trappen naar de tempel. Achter het theater liet Pompeius een groot complex bouwen, bestaande uit zuilengalerijen en een
Curia
waar de
senaat
soms vergaderde.
Dit is de plaats waar
Julius Caesar
op
15 maart
in
44 v.Chr.
op weg naar een vergadering werd vermoord.
Na de verovering van
Egypte
werd de Egyptische stijl en cultuur populair in Rome. Rond 43 v.Chr. verrees er zo een grote Egyptische tempel, die aan
Isis
en
Serapis
werd gewijd. De tempel had een binnenplein dat was versierd met palmbomen, papyrus en diverse
obelisken
en Egyptische beelden.
Princeps
Augustus
liet Rome in
7 v.Chr.
in
14 administratieve districten
(
regiones
) opdelen. De Campus Martius maakte vanaf toen officieel deel uit van de stad, en werd verdeeld in de regiones VII "Via Lata", ten oosten van de Via Flaminia, en IX "Circus Flaminius" tussen deze weg en de Tiber.
Vanaf Augustus lieten de
Romeinse keizers
vele openbare gebouwen en tempels op de Campus Martius bijbouwen. Iedere keizer beschouwde het als zijn erezaak op het gebied een eigen stempel te drukken. De Campus Martius werd langzaam volgebouwd met tempels, theaters en openbare gebouwen.
Marcus Agrippa
bouwde het eerste
Pantheon
en liet tussen 25 en 19 v.Chr. de eerste openbare
thermen
van Rome openen. Om dit badhuis van water te voorzien liet hij het
Aqua Virgo
aquaduct
bouwen.
Augustus breidde de Campus Martius verder naar het noorden uit. Naast de Via Flaminia voltooide hij er de beroemde
Ara Pacis
, het
Vredesaltaar
, samen met een enorme
zonnewijzer
, het
Horologium
, van 110 bij 60 meter waarvoor een Egyptische
obelisk
als naald diende. Bij de oever van de Tiber liet hij een groot
mausoleum
bouwen, waar hij en zijn familieleden na hun dood zouden worden bijgezet. In korte tijd werden het
Theater van Marcellus
, het
Theater van Balbus
en het
Amfitheater van Statilius Taurus
geopend. Keizer
Nero
liet in
62
weer nieuwe thermen bouwen, vlak bij het Pantheon.
Na een grote brand die de hele wijk in
80 n.Chr.
in de as legde, begon een nieuwe periode van bouwactiviteit.
Domitianus
liet er een tempel voor
Minerva
oprichten Hij bouwde ook een groot
atletiekstadion
samen met een
odeum
.
Hadrianus
liet in
125
het Pantheon herbouwen in de grote ronde tempel, die in deze vorm nog steeds bestaat.
Antoninus Pius
liet in
145
de
Tempel voor de vergoddelijkte Hadrianus
voor zijn voorganger bouwen. Hij werd zelf geeerd met een grote erezuil door zijn opvolger
Marcus Aurelius
. De zoon van Aurelius,
Commodus
, liet op zijn beurt voor zijn vader ook weer een erezuil oprichten. Dit is de
Zuil van Marcus Aurelius
, die nog steeds bestaat. In de eerste helft van de
3e eeuw
liet
Alexander Severus
de thermen van Nero en het stadion van Domitianus nog restaureren. Hierna begon een lange periode van verval, bekend als de
Crisis van de derde eeuw
waarin niet of nauwelijks meer gebouwd werd.
Tussen
271
en
275
werd de
Aureliaanse stadsmuur
om Rome gebouwd. Hierdoor kwam de Campus Martius voor het eerst binnen de stadsgrenzen te liggen. De Via Flaminia was inmiddels de belangrijkste uitvalsweg naar het noorden geworden en verliet door de
Porta Flaminia
de stad. Deze poort markeerde toen de noordelijke grens van de Campus Martius en verdere uitbreiding van de stad bleef uit. Keizer
Theodosius de Grote
verklaarde in
380
het
christendom
tot
staatsgodsdienst
en vanaf die tijd werden de oude heidense tempels niet meer onderhouden. In hetzelfde jaar werd op het Marsveld door
paus Damasus I
de eerste christelijk kerk geopend, de
San Lorenzo
in Damaso.
Na de val van het
West-Romeinse Rijk
in
476
brak een periode van chaos aan. Diverse barbaarse stammen vielen Rome binnen en plunderden de stad. Zij sloopten ook de aquaducten zodat de Romeinen in de hoger gelegen delen van de stad zonder drinkwater kwamen te zitten. De stad raakte grotendeels ontvolkt en de resterende burgers trokken massaal naar de Campus Martius waar wel drinkwater uit de
Tiber
verkregen kon worden. Veel oude tempels en gebouwen werden afgebroken om ruimte te maken voor woningen, en als bouwmateriaal te dienen. De Campus Martius werd de drukst bevolkte wijk van de stad. In
609
schonk de
Byzantijnse
keizer
Phocas
, in naam nog steeds de heerser over de stad, het Pantheon aan de Paus. Deze liet de oude tempel ombouwen tot een kerk, waardoor dit bijzondere gebouw als enige Romeinse tempel in de wijk bewaard is gebleven. Rond de
11e eeuw
was er van een duidelijk stadsbestuur geen sprake meer. De rijke families bevochten elkaar om de macht. Zij lieten de resterende Romeinse ruines ombouwen tot grote forten en verscholen zich daarin. Op deze wijze bleven het Theater van Marcellus, het Mausoleum van Augustus en de Tempel van Hadrianus gedeeltelijk bewaard.
De
renaissance
en
barok
betekende een periode van grote bloei voor Rome. De pausen lieten de beroemdste
architecten
en kunstenaars van die tijd naar Rome komen, om de stad een nieuw aanzien te geven. Wegen en pleinen werden opnieuw aangelegd en monumentale kerken gebouwd. De Campus Martius, inmiddels op zijn Italiaans Campo Marzio genaamd, was het echte centrum van de stad geworden. Deze periode van bouwlust betekende het einde van veel van de laatste Romeinse ruines in de wijk. Het stadion van Domitianus was langzaam geevolueerd tot het grote
Piazza Navona
waar
Bernini
zijn beroemde
Vierstromenfontein
liet bouwen voor de kerk
Sant'Agnese in Agone
van
Borromini
.
De
Piazza del Popolo
werd ontworpen, waarbij ook de oude Porta Flaminia werd vervangen door de nieuwe
Porta del Popolo
naar een ontwerp van
Michelangelo
.
Bekende kerken uit deze tijd zijn de
Il Gesu
en de
Sant`Ignazio
.
De Via Flaminia werd binnen de stadsmuren omgedoopt in
Via del Corso
en hier werden eeuwenlang paardenraces gehouden rond het
carnaval
. Om redenen van hygiene werden diverse oude Romeinse aquaducten hersteld, zodat de fonteinen weer schoon drinkwater konden geven. Zo wordt de beroemde
Trevifontein
nog steeds gevoed door de oude
Aqua Virgo
.
Toen de bevolking in deze jaren weer toenam, werd Rome weer een grote metropool met inwoners van allerlei nationaliteiten. Deze waren niet allemaal even geliefd, en in
1555
liet
Paus Paulus IV
een stuk van het zuidelijke deel van de Campo Marzio inrichten als
getto
voor de
joden
. Er werd een grote muur om heen gebouwd en de poorten gingen 's avonds op slot, zodat er niemand meer in of uit kon. Dit was vooral lastig als de
Tiber
weer eens overstroomde, want deze kon dan wel enkele meters boven het straatniveau reiken.
Na de periode van de Renaissance en Barok veranderde er niet veel meer in de wijk. De bevolking nam langzaam af en er werden geen grote bouwprojecten meer ondernomen. Dit veranderde weer toen na
de Italiaanse eenwording
in
1870
Rome de hoofdstad van
Italie
werd. Er kwamen weer vele mensen in de wijk wonen waarvoor nieuwe huizen gebouwd werden. Er werden hoge muren aan de Tiberoevers gebouwd om te voorkomen dat deze nog kon overstromen. Dit is tot op heden effectief gebleken, maar hiervoor moest wel de oude schilderachtige Ripettahaven en vele gebouwen op de oevers worden afgebroken.
Benito Mussolini
kwam met zijn
fascistische
partij in
1922
aan de macht en wilde het grote Romeinse Rijk doen herleven. Hij liet oude monumenten zoals de tempels van de
Area Sacra del Largo Argentina
, het Mausoleum van Augustus en de
Ara Pacis
weer opgraven en restaureren.
De Campo Marzio is nu met zijn vele pleinen, monumenten, kerken, winkels en uitgaansgelegenheden de meest toeristische wijk van de stad.
- In de huidige
rioni
(wijk) indeling van Rome, is de naam van rione IV;
Campo Marzio
. Deze wijk beslaat echter maar een klein deel van de oorspronkelijke Campus Martius. De ander rioni op het Marsveld zijn; II Trevi, III Colonna, V Ponte, VI Parione, VII Regola, VIII Sant'Eustachio en IX Pigna.
- In navolging van Rome kregen later ook andere steden hun Marsveld zoals het
Champ-de-Mars
in Parijs, waar later de
Eiffeltoren
is gebouwd.
Plan van het centrale
Marsveld
|
Insulae
uit de
Hadriaanse
tijd
Kazerne van de
Ie cohorte
van de
Vigiles
Porticus en tempel
van
Bonus Eventus
|