Maltees
(
Malti
) is de
taal
die op
Malta
wordt gesproken. Maltees is de enige
Semitische
taal die in het
Latijns alfabet
geschreven wordt. Naast de standaardletters in het Latijns alfabet, bevat het Maltese alfabet extra
diakritische tekens
.
Het Maltees is ontstaan uit het
Arabisch
nadat de Arabieren Malta in 870 veroverden. Malta heeft na de Arabische overheersing nog vele andere veroveraars gekend. De talen van deze veroveraars hebben allemaal invloed gehad op het Maltees, waardoor het Maltees ook veel
Italiaanse
,
Siciliaanse
en
Engelse
leenwoorden kent.
Het Maltees wordt in artikel 5 van de Maltese grondwet
[1]
aangewezen als de nationale taal van Malta. Daarnaast is ook het
Engels
een officiele taal in Malta. Het Maltees is sinds 1 mei 2004 een van de officiele werktalen binnen de
Europese Unie
.
"De Nationale Raad voor de Maltese Taal" (Maltees:
Il-Kunsill Nazzjonali tal-Ilsien Malti
) is het instituut dat van overheidswege verantwoordelijk is gesteld voor de spelling en promotie van het Maltees (vergelijkbaar met de
Nederlandse taalunie
). Dit gebeurde door middel van de Maltese taalwet
[2]
(hoofdstuk 470 van de Maltese wet), die werd aangenomen in 2005.
De oorsprong van de Maltese taal gaat waarschijnlijk terug op de komst, in de vroege
elfde eeuw
, van kolonisten uit het naburige
Sicilie
, waar
Siculo-Arabisch
gesproken werd sinds de
Fatimiden
het eiland aan het eind van de
negende eeuw
veroverd hadden.
[3]
Deze bewering wordt gesterkt door genetisch onderzoek, dat aantoont dat de huidige Maltezers een gelijkaardig genetisch profiel hebben aan dat van Siciliers en Calabriers, met slechts een geringe inbreng uit Noord-Afrika en de Levant.
[4]
[5]
De
Normandische verovering
van 1090, gevolgd door de verdrijving van de moslims (volledig tegen 1249), leidde ertoe dat de volkstaal van Malta definitief geisoleerd geraakte van zijn Arabische bron en dat ze zich zo tot een afzonderlijke taal kon ontwikkelen.
[3]
In tegenstelling tot wat gebeurde in Sicilie (waar het
Siculo-Arabisch
uitstierf), bleef de Arabische volkstaal zich op Malta naast het
Siciliaans
en
Italiaans
ontwikkelen, tot het in 1934 de officiele landstaal werd (naast het Engels).
[3]
Het Maltese alfabet bestaat uit 30 letters: 24 medeklinkers en 6 klinkers. De medeklinker "għ" en de klinker "ie" worden met twee tekens geschreven, maar als een letter beschouwd.
Hoofdletters
|
A
|
B
|
?
|
D
|
E
|
F
|
?
|
G
|
Għ
|
H
|
Ħ
|
I
|
IE
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Z
|
?
|
Kleine letters
|
a
|
b
|
?
|
d
|
e
|
f
|
?
|
g
|
għ
|
h
|
ħ
|
i
|
ie
|
j
|
k
|
l
|
m
|
n
|
o
|
p
|
q
|
r
|
s
|
t
|
u
|
v
|
w
|
x
|
z
|
?
|
Naam
|
a
|
be
|
?e
|
de
|
e
|
effe
|
?e
|
ge
|
ajn
|
akka
|
ħe
|
i
|
ie
|
je
|
ke
|
elle
|
emme
|
enne
|
o
|
pe
|
qe
|
erre
|
esse
|
te
|
u
|
ve
|
we
|
exxe
|
ze
|
?e
|
Uitspraak (volgens het
Internationaal Fonetisch Alfabet
)
|
?
|
b
|
t??
|
d
|
?
|
f
|
d??
|
g
|
?ː, ħː
|
h
|
ħ
|
?
|
i?, iː
|
j
|
k
|
l
|
m
|
n
|
?
|
p
|
?
|
r
|
s
|
t
|
?
|
v
|
w
|
?, ?
|
t?s, d?z
|
z
|
Hoewel het Maltees duidelijk aansluit bij de
Maghrebijnse
dialecten van het Arabisch, heeft zich op Malta nooit een traditie in het
Arabische schrift
ontwikkeld. Integendeel, de Maltese taal heeft een heel eigen schrijftraditie opgebouwd in het
Latijnse schrift
. Het gebruik van het Latijnse alfabet wordt vereenvoudigd doordat het Maltese klanksysteem sterk beinvloed is door Europese talen zoals het
Siciliaans
.
Het Maltees heeft veel van de oorspronkelijke Arabische medeklinkers, in het bijzonder de
emfatische medeklinkers
, laten samensmelten met andere medeklinkers die meer voorkomen in Europese talen. Zo zijn de oorspronkelijke Arabische fonemen
/d/
,
/ð/
en
/d?/
samengesmolten tot de Maltese
/d/
. De klinkers daarentegen zijn van een driefonemensysteem, zoals in het Arabisch (
/a i u/
), naar een meer Europees vijffonemensysteem (
/a ? i o u/
) geevolueerd.
Hoewel het Maltees in beginsel een
Arabische
taal is, is de woordenschat sterk beinvloed door het
Italiaans
, en met name door het
Siciliaanse
dialect (doorgaans als een aparte taal beschouwd). Recent zijn ook talrijke
Engelse
leenwoorden in de taal binnengekomen. Een analyse van de 41.000 woorden in het
Maltese-English Dictionary
van Aquilina
[3]
geeft de volgende verdeling:
Onderstaande tabel geeft enkele voorbeelden van Maltese woorden met hun oorsprong. De
fonetische
transcriptie geeft de uitspraak in het
Modern Standaardarabisch
en het Standaard
italiaans
weer.
De bovenstaande verdeling is echter bedrieglijk, aangezien woorden die basisconcepten en -ideeen uitdrukken, zoals
ra?el
("man", van ??????
/?r?ːd??l/
),
mara
("vrouw", van ?????????
/??m?r??æ/
),
tifel
("jongen", van ?????
/t??fl/
),
dar
("huis", van ????
/dæːr/
) of
xemx
("zon", van ?????
/?æms/
), doorgaans van Arabische oorsprong zijn. Bijgevolg zullen sprekers van
Romaanse talen
makkelijker complexe ideeen in het Maltees begrijpen (zoals
"?eografikament, l-Ewropa hi parti tas-superkontinent ta' l-Ewrasja."
? "Geografisch maakt Europa deel uit van het supercontinent Eurazie."), terwijl eenvoudige, alledaagse zinnen makkelijker begrijpelijk zullen zijn voor sprekers van het
Arabisch
(zoals
"Ir-ra?el qiegħed fid-dar."
? "De man is in het huis.").
Referenties
- ↑
De Maltese grondwet
- ↑
De Maltese taalwet
- ↑
a
b
c
d
Brincat, Joseph M.
(2005).
Maltese ? an unusual formula
. Gearchiveerd op
5 september 2005
.
MED Magazine
27
- ↑
A.E. Felice; "The Genetic Origin of Contemporary Maltese,"
The Sunday Times of Malta
,5 August 2007.
- ↑
C. Capelli, N. Redhead, N. Novelletto, L. Terrenato, P. Malaspina, Z. Poulli, G. Lefranc, A. Megarbane, V. Delague, V. Romano, F. Cali, V.F. Pascali, M. Fellous, A.E. Felice, and D.B. Goldstein; "Population Structure in the Mediterranean Basin: A Y Chromosome Perspective,"
Annals of Human Genetics
, 69, 1-20, 2005. Last visited August 8, 2007.
|