Lemmer
(
Fries
:
De Lemmer
) is een plaats in de gemeente
De Friese Meren
(voorheen Lemsterland) in de provincie Friesland.
Lemmer ligt aan het
IJsselmeer
en de Friese meren en is een van Friesland bekendste
watersportplaatsen
. In de zomermaanden is Lemmer een drukke badplaats en trekt behalve toeristen ook veel mensen uit omliggende plaatsen zoals
Emmeloord
,
Urk
,
Joure
aan die de vele terrassen opzoeken.
In 2023 telde het dorp 10.370 inwoners. Inwoners van Lemmer worden Lemsters genoemd. Door de gunstige ligging ten opzichte van de
Randstad
, trekt Lemmer veel inwoners van buiten Friesland aan. Hierdoor heeft het dorp weinig last van
krimp
. De buurtschap
Tacozijl
ligt in het postcodegebied van Lemmer.
De eerste
Lemsters
vestigden zich op de plaats waar de
Rien
en de
Zijlroede
samenvloeien. Wanneer ze dat precies deden is niet bekend. Lemmer wordt in het begin van de
14e eeuw
genoemd, maar nog eerder, in 1228, komt de naam
Lenna
voor in de stukken van de
bisschop
van het bisdom Utrecht (Rooms-Katholieke Kerk). Er kan waarschijnlijk een verband worden gelegd met de naam
Lammerbroeke
. Deze naam komt in 1165 voor, als een eerdere vorm van
Lemsterhoek
, een kleine vestiging iets ten westen van het tegenwoordige Lemmer, die omstreeks 1400 door de
Hollanders
verwoest werd. Er volgde geen herbouw, maar de plek en de naam zijn nog steeds bekend, vooral bij schippers en vissers. Ook zijn er oudere namen bekend, waaronder Lyamer.
Geleidelijk groeide een nederzetting bij de uitmonding van de binnenwateren in de
Zuiderzee
, een uitgelezen plaats voor
koop-
en
ambachtslieden
.
Lemmer lag aan de Zuiderzee op een kwetsbare plaats en werd vaak onder
Hollandse
invloed gebracht. Dat gebeurde onder andere in 1197, toen graaf Willem I in
Oosterzee
een
burcht
liet bouwen in verband met de strijd tegen de heer van
Kuinre
. In 1422 werd een
kasteel
gebouwd door
Jan van Beieren
, die door de
Schieringers
als beschermheer naar Friesland was geroepen. Hij werd ook wel Jan zonder Genade genoemd en hij zal in Lemmer zeker geen populaire figuur zijn geweest.
Ook
Karel van Gelre
bemoeide zich met Friesland. Hij liet in 1521 in Lemmer een
blokhuis
bouwen, een versterkt onderkomen voor een garnizoen. Twee jaar later droeg hij het blokhuis over aan de Habsburgers. Hoe burcht, kasteel en blokhuis eruitgezien hebben is onbekend.
De
Spanjaarden
lieten het dorp niet met rust. Tijdens de
Tachtigjarige Oorlog
, in
1581
, werd Lemmer door hen veroverd, tegelijk met de stad
Sloten
. Maar
Bernhard von Galen
, bisschop van
Munster
, stootte in
1672
zijn neus; het lukte hem niet om Lemmer te bezetten.
Na het verzanden van de haven van
Kuinre
in de zeventiende/achttiende eeuw kon het belang van Lemmer toenemen. Het traject
Amsterdam
- Lemmer over de
Zuiderzee
kreeg een spilfunctie bij het transport tussen Noord- en West-Nederland. Lemmer was middels waterwegen verbonden met vele plaatsen in Friesland, Groningen en Drenthe. Het knooppunt Lemmer werd begin negentiende eeuw dan ook gekozen als eindpunt van de
Rijksstraatweg
door de noordelijke provincies.
In
1799
landden Britse troepen in Lemmer. Er was oorlog tussen
Groot-Brittannie
en
Frankrijk
en daar kreeg de Republiek ook mee te maken. Engelse oorlogsschepen voeren de Zuiderzee op. De steden
Enkhuizen
,
Medemblik
en
Stavoren
werden bezet. Spoedig daarna kon men in Lemmer de forse oorlogsschepen zien naderen. De
Lemster beurtman
, waarmee de ondernemende
Poppe Jans
menige tocht naar
Amsterdam
had gemaakt, werd bij
Urk
overmeesterd. De passagiers werden naar Stavoren gebracht. Op
24 september
verschenen twee Engelse oorlogsschepen voor de haven van Lemmer. Kapitein
James Boorder
ging in een
sloep
? onder dekking van een witte vlag ? aan wal om de bestuurders te ontmoeten. Een opstekende storm noodzaakte hem de nacht in herberg
De Wildeman
door te brengen. Drie dagen later keerde hij terug en eiste Lemmer voor de Engelsen op, met inbegrip van alle geladen schepen. Bij weigering zou heel Lemmer aan stukken worden geschoten.
Lemmer wees onvervaard de eis af. Het dorp had inmiddels versterking gekregen van 500 gewapende boeren uit
Het Bildt
, die veldgeschut met zich meebrachten. Maar tegen de beschieting met Engelse veertien-, zestien- en achttienponds kogels was het dorp niet bestand. Anderhalf uur nadat de aanval was ingezet stak men op de kerktoren de vlag uit als teken van overgave. Op verschillende plaatsen in Friesland riepen
patriotten
burgers en soldaten op om Lemmer te bevrijden. Op
7 oktober
waren er nog 260 soldaten en
mariniers
in het dorp. Om een aanval te water te voorkomen werden de vaarwaters met kettingen afgesloten.
Uiteindelijk werd Lemmer een van de belangrijkste vissersplaatsen van
Nederland
, mede dankzij zijn vloot van 146 schepen. Met de komst van
Flevoland
en de
Afsluitdijk
werd dit danig minder. Lemmer heeft vooral een centrumfunctie voor het zuiden van Friesland en het noorden van Flevoland. Ieder jaar is er de
Lemsterweek
. Dit is een week vol evenementen waar per jaar zo'n 85.000 mensen op afkomen. De
Lemster aak
(een traditioneel zeilschip) is afkomstig uit Lemmer.
De Groene Draeck
, het zeilschip van
prinses Beatrix
, is een Lemster aak.
[2]
- Oudheidskamer Lemster-Fiifgea
- Indian Motor Museum
- Duikmuseum Lemmer
- Postkantoor te Lemmer
Lemmer telt vijf basisscholen, waarvan drie openbare, en twee met een christelijke grondslag. Voor voortgezet onderwijs is in het dorp een dependance van het
Zuyderzee Lyceum
, waarin scholieren de onderbouw voor
havo
en
atheneum
kunnen volgen, of het volledige
vmbo
.
In en om Lemmer kunnen de sporten voetbal (
CVVO
,
VV Lemmer
), volleybal, korfbal,
skutsjesilen
, hockey (
MHC Lemmer
), basketbal, turnen, schaatsen en sloeproeien worden beoefend.
De belangrijkste verkeersaders die door Lemmer heen gaan zijn de rijksweg
A6
richting
Joure
,
Heerenveen
,
Sneek
en richting Bant, Emmeloord en verder, en de provinciale weg
N359
richting
Balk
en
Bolsward
.
Zeegezicht van Dirk Piebes Sjollema uit de eerste helft van de negentiende eeuw met beurtvaarders tussen Amsterdam en Lemmer
Vanaf de zeventiende eeuw, toen de haven van
Kuinre
begon te verzanden, had Lemmer een belangrijke functie bij het vervoer over water tussen Noord- en West-Nederland.
[3]
De
Lemmerboot
, een verbinding van Lemmer naar Amsterdam, fungeerde daarbij als spil, omdat beide plaatsen over uitstekende verbindingen met het achterland beschikten. Pas halverwege de twintigste eeuw nam het belang daarvan af.
De volgende waterwegen, meren en kanalen zijn in en rond Lemmer te vinden. Vele worden door beroeps- en recreatievaartuigen bevaren.
Lijn
|
Route
|
Via
|
Bijzonderheden
|
Streekbus
|
42
|
Sneek
,
Busstation
- Lemmer, Busstation
|
Jutrijp
,
Hommerts
,
Koufurderrige
,
Woudsend
,
Tjerkgaast
,
Spannenburg
,
Follega
,
Eesterga
|
|
47
|
Sneek
,
Busstation
- Lemmer, Busstation
|
Jutrijp
,
Hommerts
,
Woudsend
,
Ypecolsga
,
Harich
,
Balk
,
Sondel
|
|
48
|
Heerenveen
,
Busstation
- Lemmer, Lemsterpad
|
Rottum
,
Sintjohannesga
,
Rotsterhaule
,
Rohel
,
Delfstrahuizen
,
Echtenerbrug
,
Echten
,
Oosterzee
, Busstation
|
Rijdt in avond als lijntaxi 548
|
77
|
Lemmer, Busstation -
Emmeloord
, Busstation
|
Rutten
,
Creil
|
|
Qliner
|
315
|
Emmeloord
, Busstation -
Groningen
,
Hoofdstation
|
Bant
, Lemmer
(Busstation)
,
Joure
(Busstation)
,
Heerenveen
(
Busstation
)
,
P+R Hoogkerk
|
|
324
|
Emmeloord
, Busstation -
Groningen
,
Hoofdstation
|
Lemmer
(Busstation)
,
Joure
(Busstation)
,
Heerenveen
(
Busstation
)
,
Drachten
(Van Knobelsdorffplein, Transferium Oost)
,
P+R Hoogkerk
|
|
Scholierenlijn
|
695
|
Lemmer, Busstation →
Leeuwarden
,
NHL Stenden Hogeschool
|
Joure
(Busstation)
→
Busstation
|
Rijdt alleen richting
NHL Stenden Hogeschool
|
Belbus "Opstapper"
|
848(2)
|
Delfstrahuizen
, Brug - Lemmer, Busstation
|
|
Cijfer 2 in lijnnummer is de richting van de route
|
849(2)
|
Echten
, Middenvaart - Lemmer, Busstation
|
|
Cijfer 2 in lijnnummer is de richting van de route
|
850(2)
|
Echtenerbrug
, Bouwvereniging - Lemmer, Busstation
|
|
Cijfer 2 in lijnnummer is de richting van de route
|
Epke Zonderland
- Tjaard Anne Marius Albert van Andringa de Kempenaer
(1806-1870), politicus
- Anne Tjittes Reitsma
(1806-1880), dominee en schrijver
- Sietze Douwes van Veen
(1856-1924), hoogleraar kerkgeschiedenis
- Rienk van Veen
(1865-1929), politicus
- Dirk Laurens de Koe
(1868-1957), burgemeester
- Roelof Klein
(1877-1960), roeier
- Jacob de Rook
(1889-1942), verzetsstrijder
- Jan Pen
(1921-2010), econoom
- Pieter Verhoeff
(1938-2019), regisseur
- Rinze Visser
(1938), politicus
- Sybe Schaap
(1946), politicus
- Rintje Ritsma
(1970), schaatser
- Wieteke Cramer
(1981), schaatsster
- Patrick Lip
(1984), voetballer
- Epke Zonderland
(1986), turner
Bronnen, noten en/of referenties