De
Leie
(Frans:
Lys
) is een
rivier
in
Frankrijk
en
Belgie
. Het is een zijrivier van de
Schelde
en mondt er in uit in de stad
Gent
. De rivier ontspringt in
Lisbourg
en is ongeveer 200 kilometer lang. De Leie vormt de Belgisch-Franse grens van
Armentieres
tot
Menen
. De Leie wordt ook wel de 'Golden River' genoemd doordat het vlas van 1860 tot 1945 werd geroot in de Leie.
De bron van de Leie in Lisbourg is een van de meest typische voorbeelden van een
artesische bron
. Het
hydrografisch
bekken van de Leie beslaat in totaal 4727 km² waarvan ongeveer 2900 km² in Frankrijk en ongeveer 1825 km² in Belgie. Tussen bron en monding is de bodemhelling zeer gering, waardoor zich vele
meanders
vormden.
De Leie werd voor het eerst vermeld in het jaar
694
als
Legia
[1]
bij een situering van
Sloten
, het huidige
bedevaartsoord
Oostakker-Lourdes
nabij
Gent
. De vermelding als
super fluvio Legia
betekent boven de stroom Leie. Het is onduidelijk hoe
Legia
uitgesproken werd, wat implicaties heeft voor de mogelijke origine.
Er bestaan twee concurrerende theorieen over de herkomst van de naam. Afhankelijk van de uitspraak van de letter 'g' in
Legia
wordt een
Keltische
(uitspraak als 'g') dan wel
Belgische
(uitspraak als 'j') oorsprong vermoed. In beide gevallen is het woord echter te herleiden tot een
Indo-Europese
wortel
leg
, wat vloeien of stromen betekent.
[2]
Traditioneel is de Leie bekend om zijn
vlaswerken
. Het water van de Leie is arm aan kalk en ijzer, en daardoor erg geschikt voor het
roten
van vlas. Langs de uitgestrekte oevers, waren eertijds het vlas in kapelletjes opgesteld en opgedroogd. De rivier dankt er haar bijnaam aan: de gouden rivier, naar de glans die het in de Leie gerote vlas had. In
1943
werd het roten van vlas in de Leie zelf of in waterlopen van het Leie-stroomgebied volledig verboden om de milieuaantasting die er het gevolg van was de kop in te drukken.
Oorspronkelijk mondde de Leie uit in de Schelde aan wat nu de
Portus Ganda
heet, vlak bij de site van de
Sint-Baafsabdij
. Van het oude kronkelende traject stroomopwaarts van Deinze zijn op de meeste plaatsen nog de oude afgesloten armen aanwezig. De meeste gemeentegrenzen langs de Leie komen nog met het oude traject overeen. In de jaren 60 van de 20e eeuw werd de
Nederschelde
in het stadscentrum gedempt tussen het
Geeraard de Duivelsteen
en de Leie. Sinds november 2018 is dit opnieuw een feit, de Reep is volledig open en de verbinding is gemaakt via de Scaldissluis. Deze sluis heeft een kolk voor rondvaartboten en kleine pleziervaartuigen, met daarnaast een hellend vlak voor kano's en kajaks. (zie
Samenvloeiing van de Leie en de Schelde
). De eigenlijke monding van de Leie is nu de Gentse Ringvaart, die in de jaren 60 van de 20e eeuw werd gegraven om overstromingen in het centrum tegen te gaan en het scheepvaartverkeer vlotter te laten verlopen.
Door het
Afleidingskanaal van de Leie
of
Schipdonkkanaal
, dat de Leie verbindt met het
Kanaal Gent-Brugge
, bleef de benedenloop van de Leie vanaf
Deinze
gevrijwaard van rechttrekking van haar meanders. Hier is geen vaart met schepen van 20 meter of langer mogelijk. Twee derde van het Leiewater wordt afgevoerd door het Schipdonkkanaal; het resterend derde vloeit in de toeristische Leie.
Er vonden sinds 1997 ingrijpende rechttrekkings-, verbredings- en uitdiepingswerken aan de Leie plaats in en rond de stad
Kortrijk
. De verruiming werd op 23 mei 2015 feestelijk in gebruik genomen. Deze
Leiewerken
maken de Leie bevaarbaar voor containerschepen en schepen tot 1350 ton en verder in de toekomst tot 3000 ton,
CEMT-klasse
Vb. Er kan dan met drie lagen containers worden gevaren. In dat geval moet wel alternerend varen worden toegepast, zoals dat vanaf 1992 al voor 1000-tonners wordt gedaan.
Na aanpassing van de doortocht van
Kortrijk
, een traject van drie kilometer, en
Komen
is de grote
tonnenmaat
mogelijk tot
Rijsel
via de zijrivier de
Deule
, daar waar dit voor de aanpassingen nog 600 ton was. De rivier was 20 meter breed en nu 32 meter. De maximaal toegelaten diepgang werd 6,50 meter, de bruggen werden naar 7 meter doorvaarthoogte gebracht.
[3]
De scheepvaart in het Leiebekken wordt verder bevorderd door het
Kanaal Bossuit-Kortrijk
, dat de Leie verbindt met de Schelde, het
Kanaal Roeselare-Leie
en het
Afleidingskanaal van de Leie
of
Schipdonkkanaal
, dat de Leie verbindt met het
Kanaal Gent-Brugge
.
Door het realiseren van de
Seine-Scheldeverbinding
zal het profiel van de Leie verder worden verruimd en zeven bruggen tussen de Franse grens en Waregem worden herbouwd of verhoogd.
De Leievallei omvat heel wat natuurgebieden:
In 2005 werd vastgesteld dat de vispopulatie in de Leie zich spectaculair herstelt. Er werden negentien
vissoorten
aangetroffen.
Een volledige opsomming van de zijrivieren van de Leie is te vinden bij
Stroomgebied van de Schelde
.
- De rivier gaf haar naam aan de zware gevechten die van 23 tot 28 mei 1940 plaatsvonden tussen het Belgische en het Duitse leger tijdens de
Leieslag
. Aan de Leie werd bij Desselgem het
Monument Leiebrug
geplaatst ter herdenking van de gesneuvelden.
- Op de basisschool wordt een ezelsbruggetje om enkele plaatsnamen aan de Leie te onthouden aangeleerd: als
Waasten
zal
Komen
, zal
Wervik
het
Menen
en
Kortrijk
zal
Deinze
tot
Gent
.
- De rivier gaf haar naam aan de
fleur de lis
, het symbool van de Franse koningen, dat gebaseerd werd op de daar groeiende
gele lis
.
[5]