Het
koninkrijk Wessex
of
koninkrijk der West-Saksen
(
Oudengels
:
Westseaxna r?ce
) was een
Angelsaksisch
koninkrijk van de
West-Saksen
, in
Zuidwest-Engeland
, vanaf de 6e eeuw, tot de opkomst van een verenigde Engelse staat in de 10e eeuw, onder de Wessex-dynastie. Het werd een
graafschap
na de verovering van
Knoet de Grote
in 1016, van 1020 tot 1066. Na de
Normandische verovering
werden de Engelse graafschappen ontbonden, en Wessex werd opgesplitst en verdeeld onder de aanhangers van
Willem de Veroveraar
.
Het historische Wessex begint voor zover bekend met koning
Ceawlin
(560-591?), volgens traditie de zoon van Cynric. Hij had een machtsbasis in de westelijke
Theemsvallei
, met
Dorchester
in
Oxfordshire
als hoofdplaats. Hij breidde het rijk uit in alle richtingen, in het bijzonder naar het westen. Hij geldt als de tweede
Bretwalda
(opperkoning), na
Aelle van Sussex
.
Later werd het rijk ook naar het zuiden (
Hampshire
en
Wight
) en zuidwesten (
Dorset
en
Somerset
, later
Devon
) uitgebreid. Tegelijkertijd ging echter het noordelijke deel van het gebied verloren aan het expanderende
Mercia
. Daarom kwam er in het zuiden een nieuw bestuurscentrum in
Winchester
.
Overigens was de naam Wessex toen nog niet in gebruik. Pas vanaf de tijd van koning
Ine
(ca. 700) werd gesproken over de 'West-Saksen', over Wessex als gebied nog later. Voor die tijd was er sprake van de
Gewisse
of Gewissae. Dit werd wel verbonden met een mythologische 'Gewis', de grootvader van Cerdic, maar is meer waarschijnlijk een
Oudsaksisch
woord dat 'bondgenoten' betekent.
De latere uitbreiding van Wessex met het huidige
Devon
en
Cornwall
leidde tot een toenemende macht van de koningen. Dit voorkwam ook dat Engeland vanuit het zuiden door de Vikingen kon worden veroverd. Een van de belangrijkste West-Saksische nederzettingen was Winchester, dat in 871 door
Alfred de Grote
tot hoofdstad werd gemaakt.
Het koningschap was in Wessex niet strikt erfelijk. De sterkste kandidaat uit de vooraanstaande families werd gekozen of vestigde zijn macht. De interne strijd die dit met zich meebracht kan weleens contraproductief zijn geweest. Mogelijk zijn er ook perioden geweest dat er geen daadwerkelijke koning was, omdat geen van de 'onderkoningen' duidelijk boven de rest uitstak.
Na de dood van koning
Offa
van Mercia kwam het koninkrijk Wessex op de voorgrond, eerst onder
Egbert
(802-839), die door
Northumbria
en
Mercia
werd erkend als
Bretwalda
(heerser van geheel Brittannie), daarna onder zijn zoon
Ethelwulf
(839-856). Onder de regering van deze laatste namen de invallen van de Vikingen toe en toen
Alfred de Grote
(871-899) op de troon kwam, waren de Noormannen of Denen in bezit van geheel
East Anglia
en de oostelijke Midlands. Door zijn overwinning bij Edington in
878
wist Alfred de onafhankelijkheid van Wessex te handhaven en in 886 sloot hij een verdrag met de Deense koning
Guthrum
waarbij aan de Scandinavische invaller een deel van Engeland werd afgestaan, later bekend als de
Danelaw
.
De
19e-eeuwse
romanschrijver en dichter
Thomas Hardy
gebruikte de naam Wessex als de fictieve naam voor het land waar een tiental van zijn boeken speelt - de graafschappen
Berkshire
,
Hampshire
,
Wiltshire
,
Dorset
,
Somerset
en
Devon
, ruwweg het grondgebied van het vroegmiddeleeuwse koninkrijk. De bekendste van de Wessexromans zijn
Far from the Madding Crowd
(1874),
The Return of the Native
(1878),
The Mayor of Casterbridge
,
Tess of the D'Urbervilles
(1891) en
Jude the Obscure
(1895).
Er bestaat een politieke partij, de in 1974 opgerichte Wessex Regionalist Party, die zich inzet voor een zekere mate van zelfstandigheid voor het gebied, maar het behaalde aantal stemmen kwam nooit boven de 2000.
Bij hun huwelijk op
19 juni
1999
verleende koningin
Elizabeth II
van het
Verenigd Koninkrijk
aan haar jongste zoon
prins Edward
en diens vrouw
Sophie Rhys-Jones
de titel graaf en gravin van Wessex.
De volgende lijst is de traditionele lijst van koningen van Wessex. De gegeven data komen van de koningslijsten van Wessex. Voor de eerste koningen worden ook wel eerdere data gegeven (Cerdic
519
-
534
, Cynric 534-
560
, Ceawlin 560-
591
), gebaseerd op de
Anglo-Saxon Chronicle
. Deze zijn echter waarschijnlijk kunstmatig vervroegd, met een tweeledige bedoeling:
- Om het feit dat Ceawlin voor
Ethelbert van Kent
bretwalda
was in overeenstemming te brengen met de vermeende (maar waarschijnlijk onjuiste) datering van het begin van Ethelreds regering op ca. 560
- Om het koningshuis van Wessex meer ouderdom en daarmee meer status te geven
Zie voor de opvolgers van Alfred:
lijst van Britse koningen
.