Een
kieskring
of
kiesomschrijving
is een gebied waar bij verkiezingen op dezelfde kandidaten kan worden gestemd. Zowel in
Nederland
als in
Belgie
is een kieskring een verzameling van een aantal
stemdistricten
. Elk stemdistrict heeft ongeveer 1000 kiezers. Een politieke partij die mee wil doen aan de
verkiezingen
, kan per kieskring beslissen om al dan niet mee te doen en mag voor iedere kieskring een eigen lijst indienen. In Belgie wordt ook nog het woord
kiescollege
gebruikt, hetgeen niet helemaal hetzelfde is als kieskring (zie verder).
De kieskringen in
Nederland
zijn in
1917
opgericht nadat werd overgegaan van een
districtenstelsel
met
meerderheidsstelsel
naar een
lijstenstelsel
met
evenredige vertegenwoordiging
met praktisch gezien een landelijk district. De kieskringen in Nederland functioneren voor de administratie van de verkiezingen. Een partij kan verschillende kandidaten opofferen in verschillende kieskringen en dus verschillende kandidaten verkiezen in de 20 verschillende kieskringen.
Bij de verkiezing van het
Europees Parlement
kent Nederland maar een kieskring. Elke partij kan dus maar een lijst indienen.
De leden van de
Eerste Kamer
worden gekozen door de leden van de
Provinciale Staten
. Hierbij vormt elke
provincie
een kieskring.
Voor de verkiezingen voor de
Tweede Kamer
is Nederland verdeeld in 20 kieskringen (19 in Europa, 1 in
Caribisch Nederland
). In iedere kieskring is een hoofdstembureau gevestigd, dat de uitslag van de kieskring rapporteert aan het Centraal Stembureau (de
Kiesraad
) in
Den Haag
.
Een partij of beweging die in een kieskring mee wil doen aan de verkiezingen, dient een kandidatenlijst in bij de voorzitter van het betreffende hoofdstembureau. Op deze lijst mogen maximaal 50 namen van kandidaten staan. Partijen die bij de vorige Tweede Kamerverkiezing meer dan 15 zetels hebben behaald mogen 80 kandidaten op de lijst plaatsen.
[1]
Bij partijen die geen zetel hebben behaald bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen moet de lijst vergezeld gaan door minimaal 30
ondersteuningsverklaringen
, ondertekend door kiezers uit de betreffende kieskring. Voor kieskring 20 (Caribisch Nederland) volstaan 10 ondersteuningsverklaringen omdat daar een beperkter aantal kiesgerechtigden woont.
[2]
Na controle van de lijst, stuurt het hoofdstembureau de lijst naar het Centraal Stembureau, waar de lijsten worden genummerd. Deze genummerde lijsten worden gepubliceerd in de
Staatscourant
.
Hoewel het mogelijk is om per kieskring een eigen lijst in te dienen, wordt in de praktijk vaak dezelfde lijst in iedere kieskring ingediend. Sommige partijen reserveren enkele plaatsen op de kieslijsten voor regionale kandidaten, die dus per kieskring verschillen.
Bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer is dit de indeling van de 20 kieskringen. Elke kieskring wordt genoemd naar de plaats waar het hoofdstembureau is gevestigd. De indeling is vastgelegd in een bijlage bij de Kieswet.
[3]
De 19 kieskringen voor de Tweede Kamerverkiezingen in het Europese deel van Nederland
Nummer
|
Tot de kieskring behorende gebieden
|
Hoofdstembureau
|
sinds 1989
|
tot 1989
|
1
|
XVI
|
Provincie Groningen
|
Groningen
|
2
|
XIV
|
Provincie Friesland
/ Provincie Fryslan
|
Leeuwarden
|
3
|
XVII
|
Provincie Drenthe
|
Assen
|
4
|
XV
|
Provincie Overijssel
|
Zwolle
|
5
|
XVIIII
XIX
[4]
|
Provincie Flevoland
|
Lelystad
|
6
|
IV
|
Provincie Gelderland
: gemeenten Berg en Dal, Beuningen, Buren, Culemborg, Druten, Heumen, Maasdriel, Neder-Betuwe, Nijmegen, Tiel, West Betuwe, West Maas en Waal, Wijchen, Zaltbommel
|
Nijmegen
|
7
|
III
|
Provincie Gelderland
: gemeenten die niet tot kieskring 6 behoren
|
Arnhem
|
8
|
XIII
|
Provincie Utrecht
|
Utrecht
|
9
|
VIIII
IX
|
Provincie Noord-Holland
:
gemeente Amsterdam
|
Amsterdam
|
10
|
XI
|
Provincie Noord-Holland
: gemeenten Aalsmeer, Amstelveen, Beverwijk, Blaricum, Bloemendaal, Diemen, Gooise Meren, Haarlem, Haarlemmermeer, Heemskerk, Heemstede, Hilversum, Huizen, Laren, Ouder-Amstel, Uithoorn, Velsen, Wijdemeren, Zandvoort
|
Haarlem
|
11
|
X
|
Provincie Noord-Holland
: gemeenten Alkmaar, Bergen, Castricum, Den Helder, Dijk en Waard, Drechterland, Edam-Volendam, Enkhuizen, Heiloo, Hollands Kroon, Hoorn, Koggenland, Landsmeer, Medemblik, Oostzaan, Opmeer, Purmerend, Schagen, Stede Broec, Texel, Uitgeest, Waterland, Wormerland, Zaanstad
|
Den Helder
|
12
|
VI
|
Provincie Zuid-Holland
:
gemeente 's-Gravenhage
en kiezers in het buitenland
|
Den Haag
|
13
|
V
|
Provincie Zuid-Holland
:
gemeente Rotterdam
|
Rotterdam
|
14
|
VIII
|
Provincie Zuid-Holland
: gemeenten Alblasserdam, Albrandswaard, Barendrecht, Delft, Dordrecht, Goeree-Overflakkee, Gorinchem, Hardinxveld-Giessendam, Hendrik-Ido-Ambacht, Hoeksche Waard, Maassluis, Midden-Delfland, Molenlanden, Nissewaard, Papendrecht, Ridderkerk, Rijswijk, Schiedam, Sliedrecht, Voorne aan Zee, Vlaardingen, Westland, Zwijndrecht
|
Dordrecht
|
15
|
VII
|
Provincie Zuid-Holland
: gemeenten die niet tot de kieskringen 12, 13 of 14 behoren
|
Leiden
|
16
|
XII
|
Provincie Zeeland
|
Middelburg
|
17
|
II
|
Provincie Noord-Brabant
: gemeenten Alphen-Chaam, Altena, Baarle-Nassau, Bergen op Zoom, Breda, Dongen, Drimmelen, Etten-Leur, Geertruidenberg, Gilze en Rijen, Goirle, Halderberge, Hilvarenbeek, Loon op Zand, Moerdijk, Oisterwijk, Oosterhout, Roosendaal, Rucphen, Steenbergen, Tilburg, Waalwijk, Woensdrecht, Zundert
|
Tilburg
|
18
|
I
|
Provincie Noord-Brabant
: gemeenten die niet tot kieskring 17 behoren
|
's-Hertogenbosch
|
19
|
XVIII
|
Provincie Limburg
|
Maastricht
|
20
[5]
|
-
|
Caribisch Nederland
: Openbare Lichamen
Bonaire
,
Sint Eustatius
en
Saba
|
Bonaire
|
Een aantal provincies is voor de verkiezingen voor de
Provinciale Staten
verdeeld in meerdere kieskringen. Het betreft hier de provincies die ook bij de Tweede Kamerverkiezingen in meerdere kieskringen zijn verdeeld, namelijk
Gelderland
,
Noord-Holland
,
Zuid-Holland
en
Noord-Brabant
. De indeling van deze kieskringen is gelijk aan die van de kieskringen voor de Tweede Kamerverkiezingen. Daarnaast is de provincie
Limburg
bij de Statenverkiezingen verdeeld in twee kieskringen: een noordelijke kieskring met het hoofdstembureau in
Venlo
en een zuidelijke met het hoofdstembureau in
Maastricht
.
Tot de wijziging van de
Kieswet
in
1989
was elke provincie voor de Provinciale Statenverkiezingen verdeeld in twee tot tien zogenaamde
Statenkieskringen
, met dezelfde functie als de huidige kieskringen.
Bij de verkiezing van de
gemeenteraad
vormt de gehele gemeente een kieskring. Bij de verkiezing van een
deelgemeenteraad
vormde de hele
deelgemeente
een kieskring.
In Belgie zijn de kieskringen verschillend naargelang de verkiezing.
Belgie telt in 2014 21 leden in het
Europees Parlement
. Deze worden door drie kiescolleges verkozen, een
Nederlands kiescollege
voor 12 parlementsleden, een
Frans kiescollege
voor 8 parlementsleden en een Duitstalig kiescollege voor 1 parlementslid.
Enkel in de administratieve arrondissementen Brussel-Hoofdstad, Halle en Vilvoorde - die tot 2012 het kies- en gerechtelijk arrondissement
Brussel-Halle-Vilvoorde
vormden - kon naar vrije keuze een stem voor het Nederlands of het Frans kiescollege worden uitgebracht. In alle overige gebieden kan enkel voor het kiescollege van dat taalgebied een stem worden uitgebracht. Vanaf 2014 blijft deze keuzemogelijkheid beschikbaar voor de
kieskring Brussel-Hoofdstad
en het kieskanton Sint-Genesius-Rode.
Daar de administratieve arrondissementen Halle en Vilvoorde tot de provincie Vlaams-Brabant behoren en het administratief arrondissement Brussel-Hoofdstad provincieloos is, heeft het
Grondwettelijk Hof
deze toestand veroordeeld en verboden bij gelijkaardige verkiezingen op federaal niveau.
De
Kamer van volksvertegenwoordigers
telt 150 leden. Deze worden verkozen in 11 kieskringen, namelijk 10
Belgische provincies
die elk een kieskring op zichzelf vormen, plus een kieskring voor het administratief
arrondissement Brussel-Hoofdstad
(dat overeenkomt met het
Brussels Hoofdstedelijk Gewest
).
Sinds het
Vlinderakkoord
werd de
Senaat
hervormd en vanaf de verkiezingen van 2014 niet meer rechtstreeks verkozen. Voor de hervorming van de Senaat in 2014 telde deze 71 leden, die als volgt werden aangeduid.
40 senatoren werden rechtstreeks verkozen door een Nederlands kiescollege (25 senatoren) en een Frans kiescollege (15 senatoren).
Hiernaast werden onrechtstreeks 21 leden verkozen van en door de
Gemeenschapsparlementen
die 10
Vlaamse
senatoren, 10
Franse
senatoren, en 1
Duitstalige
senator aanduidden op basis van de partijpolitieke verhoudingen in het deelstaatparlement. Ten derde werden door middel van de onrechtstreekse verkiezing 10 leden aangeduid door de bovenvermelde senatoren op basis van de partijpolitieke verhoudingen in de Senaat. De Nederlandse taalgroep mocht 6 leden aanduiden en de Franse taalgroep 4 leden. Ten slotte waren de qua leeftijd verkiesbare wettige kinderen van de koning van rechtswege senator.
Voor de verkiezingen van de drie
gewesten
bepalen deze zelf hun kieskringen.
Voor het
Vlaams Parlement
zijn dat de vijf Vlaamse provincies en het arrondissement Brussels-Hoofdstad.
Voor het
Waals Parlement
zijn dat elf Waalse kieskringen, die samenvallen met de oude kies
arrondissementen
voor federale verkiezingen, en die 75 leden afvaardigen.
Voor de verkiezing van het
Brussels Hoofdstedelijk Parlement
is er maar een enkele
kieskring Brussel-Hoofdstad
, die samenvalt met het provincieloos
arrondissement Brussel-Hoofdstad
. Hij telt 89 zetels waarvan 72 zetels voor de Franse taalgroep en 17 zetels voor de Nederlandse taalgroep:
Het
Parlement van de Franse Gemeenschap
wordt onrechtstreeks samengesteld uit enerzijds de 75 verkozenen (allen zetelend in het Waals parlement) uit de 13 Waalse kieskringen - de 3 verkozenen uit het gerechtelijk arrondissement Eupen worden vervangen - en anderzijds de eerste 19 verkozenen van de Franse taalgroep uit het
arrondissement Brussel-Hoofdstad
.
Het
Parlement van de Duitstalige Gemeenschap
wordt rechtstreeks verkozen en bestaat uit 25 leden. De kieskring Eupen valt samen met het gerechtelijk
arrondissement Eupen
, dat samen met het voormalig
gerechtelijk arrondissement
Verviers het bestuurlijk
arrondissement Verviers
vormt.
De negen gemeenten in het arrondissement Eupen vormen samen het
Duitse taalgebied
in Belgie. Al deze gemeenten zijn
faciliteitengemeenten
met faciliteiten voor Franstaligen, hoewel bijna iedereen er Duitstalig is.
Bij de verkiezingen voor de 10
provincieraden
zijn er specifieke kieskringen,
provinciedistricten
genaamd. Ze bestaan uit een of meerdere
kantons
, maar blijven binnen de grenzen van een administratief
arrondissement
. Sinds 2018 zijn de kieskringen voor de Vlaamse provincieraden zodanig vergroot dat ze een of meerdere
administratieve arrondissementen
omvatten.
Voor de
gemeenteraadsverkiezingen
is er telkens maar een enkele kieskring voor de hele gemeente. De stad
Antwerpen
kent ook
districtsraadsverkiezingen
in de pre-fusiegemeenten.
Bronnen
- De informatie op deze pagina, of een eerdere versie daarvan, is geheel of gedeeltelijk afkomstig van
www.parlement.com
. Overname was tot 1 februari 2016 toegestaan met bronvermelding.
Noten
|