Just a Minute
("Maar en minuut") is een komisch
spelprogramma
op
BBC Radio 4
. Het werd voor het eerst uitgezonden op 22 december 1967 en werd vijfig jaar lang gepresenteerd door
Nicholas Parsons
. Het programma werd in 2003 bekroond met een
Sony Radio Academy Award
. Er werden inmiddels ruim 700 afleveringen van gemaakt.
Het principe van het spel bestaat erin dat men moet proberen om een
minuut
lang te spreken over een vooraf bepaald onderwerp, zonder te aarzelen, zich te herhalen of van dit onderwerp af te wijken. Het spel wordt met vier individuele sprekers gespeeld, die elkaar onderbreken wanneer ze vinden dat diegene die aan het praten was, een van de regels overtreden heeft. Vaak drijven ze het systeem op de spits, hetgeen somwijlen een uiterst komische uitwerking heeft.
Just a Minute
werd uitgevonden door
Ian Messiter
, die als schooljongen ooit verstrooid in de klas zat, waarop zijn leraar hem verplichtte alles wat hij in de laatste minuut gezegd had, letterlijk te herhalen. Tijdens een busrit kwam hij op het idee, dit als concept voor een spelprogramma te gebruiken, met als toegevoegde regel dat de deelnemers niet van het onderwerp mochten afwijken. Het concept werd voor het eerst gebruikt in 1951, in het programma
One Minute Please
met
Roy Plomley
, dat liep tot 1957.
In de eerste testopname van
Just a Minute
waren als deelnemers
Derek Nimmo
en
Clement Freud
aanwezig, die allebei geregeld zouden blijven meewerken tot aan hun dood in 1999 en 2009 respectievelijk. Oorspronkelijk zou scenarist
Jimmy Edwards
de presentator zijn; hij was echter onbeschikbaar, zodat Nicholas Parsons aangezocht werd. De testaflevering beviel de BBC-directie niet; desondanks drong de
producer
,
David Hatch
, erop aan een volledige serie te mogen maken. Het muziekje van het programma is de zogenaamde
Minutenwals
van
Frederic Chopin
(die evenwel langer dan een minuut duurt).
Sinds maart 2012 werd dit programma ook op TV uitgezonden via
BBC 2
, eveneens onder leiding van Nicholas Parsons met als vast panellid
Paul Merton
.
Elke kandidaat kreeg van Parsons een bepaald onderwerp opgelegd, waarover hij/zij gedurende een minuut moet spreken zonder
repetition, hesitation or deviation
: geen herhaling, geen aarzeling en geen afdwaling. Wanneer de zestig seconden voorbij zijn, blaast de puntenteller op een fluitje. In de eerste drie seizoenen waren de regels nog ingewikkelder en mocht een kandidaat bijvoorbeeld een bepaald bijkomend woord niet gebruiken. Door de jaren heen is de toepassing van de regels niet steeds consequent geweest.
- Herhaling
slaat op het meer dan eens binnen dezelfde spreekopdracht uitspreken van hetzelfde woord. De kunst bestaat erin, zo veel mogelijk
synoniemen
te gebruiken, en het maakt niet uit of dat gebruikelijke woorden zijn of niet. In principe kan men elkaar zelfs uitdagen voor het herhalen van functiewoordjes als
and
of
the
, maar in praktijk wordt dit meestal genegeerd. Een
running gag
is het uitdagen op het woord
BBC
, omdat men daarmee tweemaal
B
zegt. De woorden die onderdeel van het spreekonderwerp uitmaken, mag men wel herhalen, maar niet verschillende malen na elkaar.
- Aarzeling
is elke vorm van pauzeren of
stotteren
. Ook te langzaam beginnen spreken valt hieronder. Clement Freud had van nature een uiterst traag spreektempo, maar in
Just a Minute
overdreef hij hier vaak opzettelijk in. Wanneer het publiek lacht, mag men ook niet wachten tot het uitgelachen is om verder te praten.
- Afwijking
betekent stricto sensu over iets beginnen te praten wat niet meer met het onderwerp te maken heeft, maar kan ook
afwijking van de Engelse taal zoals wij die kennen
zijn, of
afwijking van de
grammatica
. Men kan datgene wat men vertelt zo absurd en surrealistisch maken als men wil, vooropgesteld dat het niet
afwijkt
, bijvoorbeeld van de regels van de
logica
of de syntaxis.
Het spel wordt met buzzers gespeeld. Er wordt een punt toegekend aan diegene die met een correcte uitdaging de spreker kan onderbreken. Oordeelt de moderator echter dat de uitdaging incorrect is, krijgt de ten onrechte onderbrokene een punt. Slaagt iemand erin een volledige minuut te spreken zonder onderbroken te worden ? wat vrijwel nooit voorkomt ?, krijgt die persoon twee punten. Wie een minuut afmaakt, dus aan het spreken is op het moment dat het fluitje afgaat, krijgt altijd een punt. Degene die correct heeft uitgedaagd, neemt het onderwerp over. Nicholas Parsons kan oordelen dat een bepaalde onderbreking die onjuist was, daarentegen heel amusant was (
the audience enjoyed your interruption
), in welk geval de foutief uitdagende een bonuspunt krijgt, terwijl de verkeerdelijk onderbrokene zelf ook zijn normale punt verdient. Alleszins gebruikt de moderator dikwerf redeneringen als ‘het bewaren van het evenwicht’ of ‘het voordeel van de twijfel’ om tot een bepaald oordeel te komen.
In het algemeen is het
amusement
van het publiek veel belangrijker dan het competitieaspect. Het is ook voorgekomen dat Nicholas Parsons als presentator zichzelf een punt toekende.
In de loop der jaren heeft het programma tientallen verschillende deelnemers gehad, van wie er sommige vaste panelleden zijn geweest. Van het team van de beginjaren werkte moderator Nicholas Parsons het langst mee aan het programma, tot twee weken voor zijn dood in 2020; hij heeft enkele malen ook zelf meegespeeld als vervanger. Ook
Derek Nimmo
,
Clement Freud
,
Kenneth Williams
en
Peter Jones
zijn inmiddels allen overleden. Freud, de kleinzoon van
Sigmund Freud
, was een uiterst getalenteerd spreker en bedacht geregeld vergezochte doch juiste uitdagingen. De schepper van het spel, Ian Messiter, was tot 1989 zelf de fluitjesblazer; hij bleef de onderwerpen bedenken tot aan zijn dood in 1999. Derek Nimmo was een heel assertief speler en Kenneth Williams barstte voortdurend in theatrale soliloquieen uit. Sedert 1989 is
Paul Merton
een geregeld panellid geworden; zijn spreekstijl is erg fantasmagorisch en bevlogen.
Gyles Brandreth
doet zich graag als een pedante betweter voor en spreekt met een extreem uitvergrote
Received Pronunciation
.
Sinds 1993 is het programma jaarlijks te gast op het
Edinburgh Fringe Festival
. De meeste afleveringen worden in het
Broadcasting House
in
Londen
opgenomen. In 1999 nam de BBC twintig afleveringen voor de
televisie
op, en in 2012 werden nogmaals enkele televisieversies gemaakt.
In
I'm Sorry I Haven't A Clue
stak
Humphrey Lyttelton
geregeld de draak met
Just a Minute
en met Parsons. Daar had men ook een ronde getiteld
Just a Minim
, waarin de deelnemers een liedje volgens de regels van
Just a Minute
moesten zingen. Sinds 1969 bestaat er in
Zweden
een gelijkaardig radioprogramma,
Pa minuten
geheten. In april 2005 presenteerde Parsons een aflevering van
Have I Got News For You
, waarin hij
Ian Hislop
uitdaagde om een minuut lang te spreken omtrent het onderwerp
advies van uw advocaat inwinnen
.
Chris Langham
duwde in diezelfde aflevering op zijn buzzer wegens afwijking van het juiste programma.
Sinds 2009 proberen deelnemers aan
The Unbelievable Truth
elkaar geregeld uit te dagen met argumenten die eigenlijk uit
Just a Minute
komen, met name afwijking van het onderwerp en aarzeling. Het Vlaamse televisieprogramma
Zeg eens euh!
uit de jaren 90 was op hetzelfde concept als
Just a Minute
gebaseerd.
Pagina van
Just a Minute
op de website van BBC Radio 4