John Knox
(Giffordsgate (?) (thans
Haddington
),
1505
,
1513
of
1514
?
Edinburgh
,
24 november
1572
) was een
Schots
reformator
(kerkhervormer). Hij speelde een belangrijke rol in de
reformatie
van de kerk in Schotland, die hij hervormde tot een
presbyteriaanse
kerk.
Plaats noch datum van de geboorte van John Knox zijn zeker, maar het meest waarschijnlijk is dat hij in
Giffordgate
, een voorstad van de stad
Haddington
(25 kilometer ten oosten van Edinburgh) geboren is in het jaar
1513
of
1514
. (Een ander mogelijk geboortejaar is
1505
.)
Zijn vader was William Knox. William Knox was van goede komaf, maar niet voornaam. Hij had gevochten tijdens de
Slag bij Flodden Field
en was woonachtig in de provincie Haddington. De naam van zijn moeder was Sinclair. John kreeg een
liberale
opvoeding zoals die op dat moment in de Schotse Kerk heerste.
Toen John ouder werd ging hij ofwel naar de
Universiteit van Glasgow
? waar de naam "John Knox" vermeld staat onder de
incorporati
van 1522 ? ofwel naar
St Andrews
. Men zegt dat hij daar gestudeerd heeft onder de beroemde
John Major
, een ingeborene van
Oost-Lothian
en een van de grootste geleerden van zijn tijd.
Major was verbonden aan Glasgow in 1522 en aan St. Andrews in 1531. Hoelang John aan de universiteit bleef is onzeker. Hij werd zeker nooit zo'n geleerde als zijn tijdgenoten
George Buchanan
en
Alesius
; er is zelfs geen enkel bewijs dat hij afstudeerde. Hij was wel een bekwaam
Latinist
en ijverig student. Dit kan worden afgeleid uit het feit dat hij goed geattesteerd wordt, en uit zijn vertrouwdheid met de geschriften van
Augustinus
en
Hieronymus
. Hij verwierf zijn kennis van het
Grieks
en
Hebreeuws
in een latere periode, zoals we uit zijn geschriften kunnen afleiden.
Hij werd op een onbekend tijdstip dat voor
1540
ligt tot
priester
gewijd, want in dat jaar wordt zijn status als priester voor het eerst vermeld. Het schijnt dat John zich in
1543
nog niet had ontdaan van zijn
Roomse
ambt
; hij ondertekende een notarieel contract daterende van 27 maart van dat jaar. Het origineel daarvan is nog steeds in de
charter room
van
Kasteel Tyninghame
aanwezig.
Na deze tijd echter schijnt hij de kost te hebben verdiend door privelessen te geven. Hij ondertekende nog wel zijn naam als een priester. Vermoedelijk is hij voor enkele jaren de priveleraar geweest in de familie van
Hugh Douglas
van Longniddry in Oost-Lothian, samen met de zoon van een naburige heer
John Cockburn
van
Ormiston
. Deze beide heren hadden, evenals John zelf, interesse in de leer van de
reformatie
.
Tegen het einde van
1545
publiceerde Knox zijn eerste artikel over het
protestantse
geloof. Al voor die tijd werd hij voor de protestantse leer gewonnen.
Volgens
Calderwood
was Thomas Guillaume, een inwoner van het oosten van
Lothian
,
overste
van
Blackfriars
en voor een korte tijd kapelaan aan
Regent Arran
in
1543
de eerste die Knox vertelde over de leer van het protestantisme. Zijn allereerste verandering van inzicht wordt toegeschreven aan studie van de
kerkvaders
, zoals
Augustinus
en
Hieronymus
.
De waarschijnlijke bewerker van zijn overgang was de geleerde en beminnelijke
George Wishart
, die na een periode van verbanning terugkeerde naar zijn geboorteland in
1544
. George Wishart kwam echter al binnen twee jaar na zijn terugkeer om het leven onder de vervolging van kardinaal
David Beaton
. Naast andere plaatsen waar hij predikte, kwam hij in december
1545
ook aan in Oost-Lothian, waar hij kennis maakte met Knox.
De gehechtheid die Knox ontwikkelde voor de persoon van Wishart en voor diens
doctrine
moet aan zijn jeugdig enthousiasme worden toegeschreven. Knox volgde de hervormer overal en werd zijn
lijfwacht
. Daartoe droeg hij (zo zegt men) een
tweesnijdend zwaard
waarmee hij zijn meester wilde verdedigen tegen de dienaren van de
kardinaal
. Het was bekend dat de kardinaal Wishart naar het leven stond.
In de nacht dat de vrees van Wishart bewaarheid werd ontkwam Knox nauwelijks aan het delen van zijn gevangenschap. De woorden van remonstrantie van Wishart zijn bekend:
- "Nee, keer terug naar uw leerlingen! Een persoon is voldoende voor een offer."