Jalisco
is een van de 31
staten
van
Mexico
. Jalisco grenst aan de
Grote Oceaan
in het westen, aan
Nayarit
in het noordwesten, aan
Zacatecas
,
Aguascalientes
en
San Luis Potosi
in het noorden, aan
Guanajuato
in het oosten, en aan
Colima
en
Michoacan
in het zuiden. Jalisco heeft een oppervlakte van 80.386 km² en 8.348.151 inwoners (2020). De hoofdstad en eveneens de grootste stad van Jalisco is
Guadalajara
. Andere grote steden in Jalisco zijn
Zapopan
,
Chapala
,
Ciudad Guzman
, en de badplaats
Puerto Vallarta
.
Verschillende toppen van de
Westelijke Sierra Madre
en de
Trans-Mexicaanse Vulkanengordel
verheffen zich in Jalisco. Met 4330 meter is de
Colimavulkaan
de hoogste top van de staat. Diverse rivieren doorsnijden de staat, waarvan de
Rio Lerma
,
Rio Ameca
en de
Rio Grande de Santiago
de bekendste zijn. In het oosten van de staat bevindt zich het
Chapalameer
, het grootste natuurlijke meer van Mexico.
Het klimaat van de staat is
subtropisch
en Jalisco heeft dan ook een groen uiterlijk.
Volgens de census van 2020 had de staat 8.348.151 inwoners, waarmee het de op twee na bevolkingsrijkste staat van Mexico was. Slechts 0,4% van de bevolking van Jalisco spreekt een indiaanse taal, voornamelijk
Huichol
en in mindere mate
Nahuatl
en
Purepecha
. Twee derde van de bevolking woont in de
agglomeratie Guadalajara
. Jalisco is de economische motor van het westen van Mexico. Belangrijkste inkomstenbronnen zijn de
landbouw
(incl. tequila en chocola), zware industrie,
ICT
en financiele dienstverlening.
Inwoners van Jalisco worden in het Spaans
Jalisciences
genoemd.
Jalisco komt van het
Nahuatl
Xalixco
, wat zoiets betekent als "plaats waar
zand
op de grond ligt". Tijdens de
Meso-Amerikaanse
Oudheid was Xalixco een koninkrijk. In
1122
had het de onafhankelijkheid op de
Tolteken
bevochten, en vervolgens werden het vijanden van de
Tarasken
. Aangezien de Tarasken vijanden van de
Azteken
waren onderhield Xalixco goede banden met de Azteken. In
1539
werd Xalixco door de
Spaanse
veroveraar
Nuno Beltran de Guzman
onderworpen. Door het wrede bestuur van "bloederige Guzman" kwam de oorspronkelijke bevolking al snel in opstand. In
1541
, tijdens de opstand die bekendstaat als de
Mixtonoorlog
, wist de indiaanse leider
Tenamaxtli
de Spanjaarden bijna geheel uit Xalixco te verdrijven. Guadalajara kon hij echter niet innemen en aan het einde van het jaar was de opstand de kop ingedrukt. Xalixco werd als
Nieuw-Galicie
onderdeel van het
onderkoninkrijk
Nieuw-Spanje
. Vrede werd het evenwel niet, nog vijftig jaar lang hadden de Spanjaarden hun handen vol aan de opstandige
Chichimeken
.
Tijdens de
Mexicaanse Onafhankelijkheidsoorlog
in
1810
wist
Miguel Hidalgo
Guadalajara in te nemen. Een jaar later werd hij echter vernietigend verslagen, en Jalisco kwam terug in Spaanse handen. Na de onafhankelijkheid van Mexico werd Jalisco in
1824
een deelstaat van Mexico. Op last van
Benito Juarez
werd in
1867
het territorium van
Tepic
van Jalisco afgescheiden, dat later de staat Nayarit zou worden. Jalisco is sinds de onafhankelijkheid regelmatig het toneel geweest van gevechtshandelingen, meestal tussen de
antiklerikale
regering en de gelovige bevolking. Onder andere tijdens de
Hervormingsoorlog
in het midden van de 19e eeuw is in Jalisco hevig gevochten, evenals tijdens de
cristero
-opstand van de jaren 1920.
In de twintigste eeuw groeide Jalisco uit tot een belangrijk economisch centrum, maar zoals de rest van Mexico kwam Jalisco in de politieke greep van de
Institutioneel Revolutionaire Partij
(PRI). Een
explosieramp
in Guadalajara in
1992
en de moord op kardinaal
Juan Jesus Posadas Ocampo
van Guadalajara in
1993
zorgden er samen met de economische crisis voor dat de PRI in Jalisco als een van de eerste staten van Mexico zijn machtspositie verloor. In
1994
werd
Alberto Cardenas
, van de conservatieve
Nationale Actiepartij
(PAN) tot gouverneur gekozen. Deze partij leverde drie opeenvolgende gouverneurs, waarvan
Emilio Gonzalez Marquez
(2007-2013) de laatste was. In 2013 leverde de PRI wederom de gouverneur. In 2018 werd Enrique Alfaro Ramirez van de
Partij van de Burgerbeweging
tot gouverneur gekozen.
Het
Plaza de Armas
en de kathedraal van Guadalajara
Veel dingen die als typisch Mexicaans beschouwd worden, zoals
tequila
, de
sombrero
en
mariachis
, komen oorspronkelijk uit Jalisco. Jalisco staat in Mexico bekend als een
conservatief
bolwerk waar de
Rooms-Katholieke Kerk
nog veel invloed heeft. De stad Zapopan is een pelgrimsoord vanwege de Maagd van Zapopan.
In Jalisco zijn twee monumenten opgenomen op de lijst van
Werelderfgoed
, het
Hospicio Cabanas
in Guadalajara en het
Agavelandschap en de oude industriele faciliteiten van Tequila
.
Jalisco bestaat uit 124 gemeenten, zie
Lijst van gemeenten van Jalisco
.