Ilja Jefimovitsj Repin
(
Russisch
:
Илья? Ефи?мович Ре?пин
,
Oekraiens
:
?лля Юхимович Р?п?н
) (
Tsjoehoejiv
(
Russische Rijk
), 5 augustus
[
O.S.
24 juli]
1844 -
Kuokkala
(
Finland
),
29 september
1930
) was een
Russisch
kunstschilder
. Hij wordt beschouwd als de belangrijkste vertegenwoordiger van 'De Trekkers' ('
Peredvizjniki
'), een Russische kunstenaarsgroep die tot het
Realisme
wordt gerekend.
De Wolgaslepers
, versie 2, 1873, Russisch Museum, Sint-Petersburg
Staatsraad van het Russische Rijk
(detail), 1903, Russisch Museum, Sint-Petersburg
Repin werd geboren in Tsjoehoejiv, een stadje bij
Charkov
in het huidige
Oekraine
, uit Russische ouders. Zijn vader, Jefim Vasiljevitsj, was lijfeigene en boer. Na 20 jaar in het leger mocht hij een vrij beroep kiezen en werd hij paardenhandelaar; een grootse carriere voor een lijfeigene. Het welzijn en de status van het gezin stegen daardoor aanzienlijk.
[1]
Zijn moeder, Tatjana Stepanovna, leerde zich lezen en organiseerde voor eigen kinderen, en voor kinderen uit de buurt, lessen, gegeven door plaatselijke leraren. Er bestond in die tijd geen georganiseerd schoolsysteem op het platteland. Ilja had minstens een zus, Oestja, die overleed toen hij dertien was, en een broer, Vasili, die later fluitist werd in het orkest van het
Mariinskitheater
. Zijn moeder stond vrijwel alleen voor de opvoeding van de kinderen aangezien Ilja's vader veel van huis was. Ilja mocht niet omgaan met kinderen van 'lagere stand'. Kunst stond in het gezin in groot aanzien.
In 1857 werd Ilja opgeleid in de
iconenwerkplaats
van Ivan Boenakov in zijn geboorteplaats en later werkte hij aan verschillende
iconostasen
in omliggende dorpen. Ook werkte hij in het topografisch atelier van de legernederzetting.
In 1863 ging hij naar
Sint-Petersburg
en werd, na eerst te zijn afgewezen, in 1864 toegelaten tot de Keizerlijke Kunstacademie. Gedurende de eerste jaren op de academie woonde Repin in bij het gezin van architect Sjevtsov, wiens dochter, Vera, hij na zijn afstuderen trouwde.
In 1865 mocht hij zijn werk presenteren op de jaarlijkse tentoonstelling van de Academie. In 1871 voltooide hij zijn eindexamenstuk
De opwekking van de dochter van Jairus
; opgemerkt door de beroemde kunstcriticus
Vladimir Stasov
en genoemd in zijn kritiek op deze tentoonstelling.
[2]
Later dat jaar ontmoette hij Vladimir Stasov. Zij werden vrienden en Stasov stelde Repin voor aan bevriende componisten, o.a.
Modest Moessorgski
en
Nikolaj Rimski-Korsakov
. In datzelfde jaar ontving hij voor de eerste versie van
De Wolgaslepers
(Russisch: Бурлаки на Волге,
Boerlaki na Volge
, NL:
Boottrekkers van de
Wolga
) de eerste prijs van de
Maatschappij ter bevordering van de kunst
. Dit schilderij bevindt zich nu in de
Tretjakovgalerij
in
Moskou
.
In 1872 trouwde Repin met Vera Sjevtsova. Uit dit huwelijk worden vier kinderen geboren: dochter Vera in 1872, zoon Joeri in 1877 en de dochters Nadja (Nadeshda) en Tatjana (1880).
[1]
In 1873 exposeerde hij de definitieve versie van
De Wolgaslepers
op de Academie en op de
wereldtentoonstelling in Wenen
en ontving daarvoor een bronzen medaille voor meesterschap. Hij werd hiermee op slag beroemd; het schilderij trok veel bekijks. Zelfs
Fjodor Dostojevski
, die geen liefhebber was van kritisch realisme, gaf enthousiaste kritieken in kranten over dit werkstuk van Repin.
Repin ging met een beurs van de Academie naar Wenen, Rome en Napels en vestigde zich in Parijs. In 1875 zag hij in Londen werk van
Rembrandt
dat grote indruk op hem maakte. In 1876 keerde hij terug naar Sint-Petersburg, waar in 1877 zijn zoon Joeri werd geboren. Kort daarop verhuisde hij naar Moskou. In 1878 werd hij lid van de 'Peredvizjniki' ('De Trekkers'). Repin raakte, met andere schilders, onder de indruk van kunsthistorische schatten in kloosters rondom Moskou. Tijdens zijn verblijf op het landgoed
Abramtsevo
maakte mecenas
Mamontov
Repin enthousiast voor Oud-Russische kunst.
Rustpauze; portret van de vrouw van de kunstenaar
, 1882 (zijn eerste vrouw Vera), Tretjakovgalerij, Moskou
In 1882 organiseerde Repin teken- en schilderavonden in zijn atelier in Moskou. Hij had veel contact met schrijver
Lev Tolstoj
. Datzelfde jaar verhuisde hij naar hoofdstad Sint-Petersburg. Door zijn schilderssessies is hij de leermeester van
Valentin Serov
en
Michail Vroebel
.
In 1883 bezocht Repin met Stasov Duitsland, Nederland, Frankrijk, Spanje en Italie. Over de schilderijen van
Rembrandt
, in het in aanbouw zijnde Rijksmuseum, in Amsterdam kregen zij ruzie: Stasov vond het meesterwerken, terwijl Repin de werken in de Hermitage veel mooier vond. Wel bewonderde Repin de werken van
Frans Hals
in Haarlem. In Spanje kopieerde Repin werken van
Velazquez
en
Titiaan
. Rond deze tijd leefde hij gescheiden van Vera, maar hij zag de kinderen vaak en hij bemoeide zich actief met hun opvoeding. In 1882 scheidden hij en Vera, ze bleven daarna een vriendschappelijke relatie onderhouden.
In 1887 bezocht Repin Rome, Venetie en Florence en verbleef hij op het landgoed van Tolstoj.
In 1889 bezocht hij de
wereldtentoonstelling
in Parijs en ging hij naar Londen, Zurich en Munchen.
In 1891 zegde hij het lidmaatschap van de 'Peredvizjniki' op, omdat hij het niet eens was met de nieuwe regels. Hij ging naar Moskou en Abramtsevo en had, samen met landschapsschilder
Ivan Sjisjkin
, een grote tentoonstelling in de Keizerlijke Kunstacademie.
Van 1893 tot 1907 was Repin hoogleraar in de historieschilderkunst aan de Academie te
Sint-Petersburg
. In de memoires van zijn leerling
Dmitri Kardovski
staat daaroverː
De invloed van Repin op de leerlingen van de Kunstacademe was enorm. Allen streefden ernaar in zijn klas te komen maar weinigen was dit gegund. Wie aangenomen werd ging meteen door voor een groot talent
.
[3]
In 1894 reisde Ilja met zijn zoon Joeri door Europa. Zij bezochten o.a. Parijs en Napels. In Napels schilderde hRepin een portret van Joeri. Waar dit schilderij is gebleven is niet bekend. Joeri wilde ook kunstenaar worden, maar dit is hem niet gelukt. Hij stierf in 1945, zeer verarmd, in Helsinki.
Tussen 1894 en 1900 konden Repin en zijn mecenas Stasov niet door een deur, omdat Repin zich bezighield met
impressionisme
en
symbolisme
, waarmee hij in Parijs en omstreken had kennis gemaakt.
In 1898 leerde Ilja zijn nieuwe levenspartner kennen: Natalia Borisovna Nordman-Severova. Natalja was in het bezit van een van de nieuwste technische snufjes: een draagbare
Kodakcamera
. Dit had een duidelijke weerslag op de werkwijze van Repin.
Penati, het door Repin zelf ontworpen en gebouwde huis
Ilja Repin, 1909
Rond 1900 kocht Repin een landgoed in het toentertijd
Finse
dorp
Kuokkala
, 30 km buiten Sint-Petersburg. Op dit landgoed ontwierp en bouwde hij zelf zijn eigen huis en atelier, dat
Penati
wordt genoemd (naar het Latijnse woord
penates
, dat beschermgoden betekent). Het huis is speciaal ingericht met veel glazen daken, zodat hij op alle momenten van de dag over een goede lichtinval kon beschikken.
Penati lag in het
groothertogdom Finland
, dat tot het keizerrijk Rusland behoorde maar een 'status aparte' genoot en waar dus veel liberalere wetten golden. Het was dan ook een toevluchtsoord voor critici van het tsaristisch bewind.
Maksim Gorki
was in die tijd de meest populaire schrijver van Rusland, geliefder dan
Anton Tsjechov
en
Lev Tolstoj
. Gorki, die regelmatig in Rusland problemen had met het bewind en met het publiceren van zijn geschriften, kwam vaak op Penati om zijn 'verboden' werk voor te dragen. Zo ook werden er op Penati, dat een toevluchtsoord was voor critici van het tsaristische regime, voor Rusland controversiele, toneelstukken en gedichten voorgedragen en romans uitgebracht.
In 1903 kreeg Repin last van artrose in zijn rechterhand. Vanaf 1907 ging hij met zijn linkerhand schilderen, wel ten koste van de kwaliteit. Later ontwierp hij een palet dat hij om zijn middel kan dragen.
Vanaf 1918 is hij
Fins
staatsburger, omdat het plaatsje aan de
Finse Golf
, waar zijn landgoed stond, tot Finland ging behoren. Hij overleed er op 29 september 1930; de stoffelijke resten zijn op het landgoed begraven.
In de oorlog is het huis tot de grond toe afgebrand, maar men heeft het huis gereconstrueerd en herbouwd. Nu doet het dienst als museum.
Het plaatsje is onder Sovjetbewind naar hem genoemd:
Repino
.
Repin wordt gerekend tot de belangrijkste sociaal-realisten in de schilderkunst van eind 19e en begin 20e eeuw. Zijn schilderijen verhalen over het leven in Rusland.
Voor Repin moest alles afgebeeld worden als in de werkelijkheid. Hij besteedde dan ook zeer veel aandacht aan allerlei details. Van zowel de personen uit
De Wolgaslepers
als van vele details van andere schilderijen bestaan talloze schetsen betreffende houding, gezichtsuitdrukking, kleding en dergelijke. Regelmatig wijkt hij op zijn schilderijen op details af van zijn schetsen. Uit rontgenopnamen is bekend dat hij nog tijdens het schilderen veranderingen aanbracht. Zie hiervoor ook de beschrijvingen van
De Wolgaslepers
en
Onverwacht
.
De invloed van de Franse impressionisten, die hij gezien heeft toen hij omstreeks 1875 in Parijs woonde, is terug te vinden in het gebruik van kleur, licht en schaduw in de latere schilderijen van Repin; o.a. in
Onverwacht
. Zelf werd hij nooit een impressionist; zijn stijl heeft meer weg van de oude Europese meesters uit de 17e eeuw.
Zijn schilderij
De Wolgaslepers
(1873) geeft de beste uitbeelding van de schrijnende werkelijkheid in die tijd; Stasov beschrijft dit schilderij uitvoerig en enthousiast in een artikel aan de redactie van de
Peterburgskaja Gazeta
.
[4]
Kenmerkend in dit schilderij is dat elk gezicht zijn eigen karakter heeft.
Repin verwoordt met dit schilderij zijn eigen overtuigingen:
[5]
- een krachtig geloof in de waardigheid van ieder menselijk individu; elk van de slepers heeft dan ook zijn eigen karakter
- een verachting van elke vorm van onderdrukking
- een overgave aan de kunst
- kunst moet voor een breed publiek toegankelijk en begrijpelijk zijn.
Processie in het Gouvernement Koersk
(1881-1883), Tretjakovgalerij, Moskou
Het gevolg van de hervormingen, o.a. afschaffing van het
lijfeigenschap
, en de modernisering van de Russische maatschappij in de jaren 70 van de 19e eeuw, was dat steeds meer talentvolle jonge mensen in staat waren zich te ontwikkelen en zich in de grote steden vestigden. Zij kregen echter, vanwege hun achtergrond, weinig of geen aansluiting bij de stedelijke elite. Een deel van deze nieuwe
Russische intelligentsia
radicaliseerde en was van mening dat de toekomst van Rusland beter in handen was van het volk (наро?д)
[6]
dan van de heersende
aristocratische
cultuur. Het gewone volk zou, als het zich bewust werd van zijn mogelijkheden, een niet te stuiten kracht zijn, die eerst Rusland, en daarna de hele wereld, zou gaan leiden.
[5]
Teneinde deze
narod
weer te geven besloot Repin een typisch Russische processie te schilderen. In 1879 doet hij dit in
Processie in het eikenbos
en in 1881-1883 in
Processie in het Gouvernement Koersk
. Op beide schilderijen is een oprukkende volksmassa uitgebeeld, die niet is te stuiten en op beide schilderijen eist het volk de afschaffing van de lijfeigenschap en emancipatie van de massa.
Onverwacht
(1884-1888), Tretjakovgalerij, Moskou
Na zijn terugkeer uit Parijs in 1876 werd Repin getrokken door revolutionairen, die door hun propagandistische activiteiten meer en meer het intellectuele debat gingen beheersen. Er kwamen steeds meer aanslagen op hoogwaardigheidsbekleders. In 1881 resulteerde dit in een moordaanslag van de
militante organisatie
Narodnaja Volja
op
tsaar
Alexander II
, die op 13 maart door een bom onder zijn koets gedood werd. Repin was zelf geen revolutionair, maar maakte wel een aantal schilderijen rond het thema revolutie, o.a.:
- Arrestatie van een propagandist
(1878); de arrestatie van een jonge man, die naar een dorp is gekomen om revolutionaire literatuur te verspreiden. Democratisch gezinde intellectuelen trokken van de stad naar het platteland en wilden de bevolking overhalen de tsaristische regering te bestrijden.
- De weigering van de biecht
(1789-1885); een ter dood veroordeelde revolutionair weigert de biecht en de bijbehorende zegen en blijft daardoor trouw aan zijn principes.
- De samenkomst
(1883); jonge mensen discussieren over het voeren van revolutionaire strijd in een gespannen sfeer, waarbij iemand een hartstochtelijk betoog houdt
- Onverwacht
(1888); een revolutionair keert terug uit ballingschap, stapt onverwacht het huis van zijn gezin binnen en vraagt zich af of hij door zijn gezin geaccepteerd zal worden. Repin is hier een meester in het oproepen van sfeer, bijvoorbeeld lezen we de vermoeidheid van de man, zien we het ongeloof van zijn moeder, de aarzeling van de dienstbode, de blijde herkenning door de zoon, het dochtertje dat zich afvraagt wie dit is en de vrouw, die hem niet herkent als haar echtgenoot.
Ook het schilderij
Jaarlijkse herdenkingsbijeenkomst bij de muur van de Communards op Pere-Lachaise in Parijs
(1883), dat Repin schilderde tijdens een grote reis met Stasov door Europa, kan tot dit thema worden gerekend. Hierop staat een enorme mensenmassa, die vele sprekers uit het volk aanhoorde en de redevoeringen onderstreepte met het luidkeels uitgeroepen
Vive la revolution sociale!
[7]
Ivan de Verschrikkelijke
bij het lijk van zijn zoon
(1885), Tretjakovgalerij, Moskou
Naast commentaren op sociale gebeurtenissen schildert hij ook:
- gebeurtenissen van historische betekenis, o.a.:
- De kroning van Nicolaas II en grootvorstin Alexandra Fedorovna
(1894)
- historiestukken
, o.a.:
Repins werk werd, juist door het sociaal-kritische karakter ervan, door de
Sovjetautoriteiten
na 1928 aangemerkt als voorbeeld van de Sovjet-schilderkunst, het
socialistisch realisme
. Andersoortig werk was niet toegestaan. Daarom werd zijn werk in de Sovjet-Unie enigszins controversieel; enerzijds werd hij als groot (zo niet de grootste) kunstschilder vereerd, anderzijds werd hij, vanwege de door de Communistische Partij opgelegde plicht om in de trant van Repin te schilderen, ook verfoeid.
Tolstoj
op blote voeten (1901), Russisch Museum, Sint-Petersburg
De aartsdiaken
(1877), Tretjakovgalerij, Moskou
Een bijzondere plaats nemen bij Repin de portretten in. Repin schildert geen tronies maar karakters; hij is zeer geinteresseerd in de geportretteerde persoon en dit geldt zowel voor volwassenen als voor kinderen. Hoe hechter de persoonlijke relatie met de geportretteerde, hoe hoger de kwaliteit van het portret.
Repin noemt Rembrandt regelmatig zijn grote leermeester. Kenmerken daarvan zou men in zijn vroegere portretten kunnen herkennen. Voorbeelden daarvan zijn
Jood in gebed
(1875) en
De aartsdiaken
(1877), waarin wij een hoofdfiguur zien met een krachtige persoonlijkheid, met wie, ook fysiek, niet viel te spotten; zeker wanneer je zijn handen ziet en de manier waarop hij zijn staf vasthoudt.
Aan het begin van de jaren 80 portretteert Repin de adellijke 'upper-class' van mondain St Petersburg, veelal in opdracht van Tretjakov.
Aan
Modest Moessorgski
zien we dat hij niet lang meer te leven heeft. Voor graaf
Lev Tolstoj
, van wie hij maar liefst 70 portretten en schilderingen heeft gemaakt,
[9]
heeft Repin grote bewondering als schrijver/denker en vertegenwoordiger van de adel, getuige zijn levensgrote portret uit 1901 (
Tolstoj op blote voeten
). Met dit portret protesteerde Repin tegen de excommunicatie van Tolstoj door de
Russisch-orthodoxe Kerk
.
Repin portretteert de bas
Fjodor Sjaljapin
in 1914
In 1914 maakt hij een portret van de beroemde bas
Fjodor Sjaljapin
. Vanwege artrose in zijn handen kon hij zijn verfkwasten alleen nog in zijn vuisten klemmen. Het resultaat echter viel hem zo tegen dat hij in woede ontstak en het portret vernietigde. Hiervan bestaat alleen nog een foto.
[1]
Repin heeft tegen de 10.000 brieven geschreven
[10]
met het oog op de toekomstige kunsthistoricus, die ... me dankbaar zal zijn voor mijn intieme bijzonderheden
. Naast het belang dat zij hebben voor zijn biografie zijn zij tevens van belang voor het inzicht in de Russische cultuur van eind 19e en begin 20e eeuw. Hij besprak o.a. de sociale omstandigheden in de brieven met zijn vriend en
mecenas
Vladimir Stasov
, die over deze brieven zei:
Wat een verbazingwekkende wonderen zitten daartussen! Wat een leven, hunkering, kracht, levendigheid, schoonheid en kleur!
Hij correspondeerde met
Ivan Kramskoj
,
Dmitri Mendeleev
,
Lev Tolstoj
,
Pavel Tretjakov
,
Anton Tsjechov
en met vele anderen. Tijdens een reis door Europa schreef Repin
Brieven over Kunst
, die gepubliceerd werden in een krant in de jaren negentig.
Kinderboeken
- en
memoireschrijver
Kornej Tsjoekovski
, die met hem begin 20e eeuw kennis maakte, vroeg Repin te schrijven over het ontstaan van de vroegere schilderijen en portretten. De brieven hierover kregen het karakter van een autobiografie.
Zijn boek
Van ver en dichtbij
(Далёкое близкое, ’Daljokoje blizkoje'), in feite een verzameling autobiografische geschriften, bestaat vooral uit herinneringen aan levens van anderen.
Brieven over Kunst
is ook, postuum in 1937, als boek verschenen, samengesteld door Tsjoekovski.
Negenenvijftig brieven van Repin aan Maria vorstin Tenisjeva zijn geschonken aan de Fondation Custodia, opgericht door verzamelaar en kunstkenner
Frits Lugt
. Deze brieven, die slechts een deel vormden van haar uitgebreide correspondentie met vertegenwoordigers van kunst, cultuur en wetenschap, omvatten waarschijnlijk haar volledige correspondentie met Repin tussen 1891 en 1902. Begin 1900 schreef Repin ook in het tijdschrift
Mir Iskoesstva
van
Sergej Djagilev
.
Geen van de geschriften van Repin is uit het Russisch in het Nederlands vertaald.
Pavel Tretjakov
en Repin hadden gedurende ongeveer 30 jaren een levendige en oprechte vriendschap. Tretjakov was een mecenas van Repin. De
Tretjakovgalerij
in
Moskou
bezit dan ook meer dan 150 schilderijen en honderden tekeningen, aquarellen en pastellen.
Ook het
Russisch Museum
in Sint-Petersburg bezit veel van de werken van Repin.
In de Russische stad
Samara
staat sinds 11 september 2014 aan de Wolga een monument gewijd aan de Wolgaslepers ter gelegenheid van de 170e geboortedag van Ilja Repin.
In 1969 (125e geboortejaar van Repin) en in 1997 is dit schilderij op Russische postzegels verschenen.
De Zaporozje-Kozakken schrijven de Turkse sultan een brief
(1880-1891), Russisch Museum, Sint-Petersburg
Vanaf
15 december
2001
tot en met
7 april
2002
werd de tentoonstelling
Het geheim van Rusland
van het werk van Repin gehouden in het
Groninger Museum
. Tijdens deze tentoonstelling was werk van Repin uit zowel het
Russisch Museum
in
Sint-Petersburg
als de
Tretjakovgalerij
in
Moskou
te zien. De documentaire
Ilja Repin, schilder van de Russische ziel
[11]
geeft hierover achtergrondinformatie.
Vanaf 24 september 2016 tot en met 2 april 2017 werd de tentoonstelling
Peredvizhniki - Russisch Realisme rond Repin 1870-1900
gehouden in het
Drents Museum
te
Assen
, met 72 werken uit het
Russisch Museum
in
Sint-Petersburg
.
[12]
Vanaf 5 oktober 2021 tot en met 23 januari 2022 was er een retrospectieve van het werk van Repin in het
Petit Palais
in Parijs.
[13]
- Bronnen
- Os,Henk van
& Scheijen, Sjeng (2001)
Ilja Repin (1844-1930). Het geheim van Rusland
. Uitgevers Groninger Museum, Groningen / Waanders, Zwolle.
ISBN 90-400-9635-X
- Groninger Museummagazine, jaargang 14, nummer 3, 2001
- Inge Wierda,
Ilja Repin, een progressief realist in hart en nieren
, tijdschrift
Vitrine
, nr. 8, 2001, pag. 10-15
- Referenties en voetnoten
- ↑
a
b
c
Sjeng Scheijen,
Repin in foto's
, Groninger museummagazine, jaargang 14, nummer 3, pag. 9-13
- ↑
Zie de laatste alinea van
The Itinerant exhibition of 1871
(1871) (en) of (ru) via de Site van 'Russian Visual Arts'.
- ↑
zie:
Ilja Repin (1844-1930). Het geheim van Rusland
blz. 144
- ↑
Lees de kritiek in '
Repins schilderij "De Wolgaslepers" (Ingezonden brief in de Peterburgskaja Gazeta, 1873)
(en) of (ru) via de site van 'Russian Visual Arts'.
- ↑
a
b
zie:
Ilja Repin (1844-1930)
blz. 20-22
- ↑
narod (ru: наро?д) kan vertaald worden met ‘het volk’ of ‘de natie’
- ↑
leve de sociale revolutie
- ↑
Inge Wierda,
Ilja Repin, een progressief realist in hart en nieren
, tijdschrift
Vitrine
, nr. 8, 2001, pag. 11
- ↑
a
b
Ilja Repin, schilder van de Russische ziel
(Avro CloseUp)
deel 3
.
Gearchiveerd
op 23 maart 2023.
- ↑
Sjeng Scheijen, Repin als schrijver
, Groninger Museummagazine, jaargang 14, nummer 3, 2001, pag. 17-19
- ↑
zie externe linkː
Ilja Repin, schilder van de Russische ziel
- ↑
Tentoonstelling Drents Museum
- ↑
(
fr
)
Stephanie Dulout, Ilya Repine, peindre l'ame russe, L'Eventail, november 2021, p. 56