|
|
|
Geknoopt onder de kin,
Europese traditie
|
|
Geknoopt in de nek,
Europese traditie
|
|
|
|
|
Omgeslagen rond de nek,
Anatolische traditie
|
|
Rond het hoofd gevouwen,
Levantijnse traditie
|
|
|
|
|
Los gedragen,
Industraditie
|
|
Geknoopt op de schouder,
Perzische traditie
|
|
|
|
|
Geknoopt op achterhoofd,
Afrikaanse traditie
|
|
Opgestoken,
Afrikaanse traditie
|
|
|
Een
hoofddoek
is een doek die als
kledingstuk
om het hoofd gedragen wordt.
Een hoofddoek kan op verschillende manieren gedragen worden, afhankelijk van de functie. Sommige hoofddoeken bedekken alleen de haren, andere hoofddoeken omsluiten het gezicht of laten alleen de ogen vrij.
Hoofddoeken in de vorm van een
sluier
,
tulband
of een
doek
om het hoofd worden in verschillende Bijbelverzen genoemd.
Tot het
Tweede Vaticaans Concilie
was het vrouwen verplicht hoofdbedekking te dragen in een
katholieke
kerk. Dit gebod vindt zijn oorsprong in
I Korintiers
11:5-6 ("Iedere vrouw, die blootshoofds bidt of profeteert, doet haar hoofd schande aan...").
Tegenwoordig wordt de hoofddoek nog gedragen door een aantal vrouwen in Noord-Europa en Noord-Amerika. In
Tridentijnse missen
(de buitengewone vorm van de
Romeinse ritus
) dragen de vrouwen nog steeds een sluier of een hoofddeksel, al is dit niet meer verplicht.
In Zuid-Europese en Latijns-Amerikaanse landen draagt men nog vaak een hoofddoek in de kerk en dan vooral de
mantilla
die uit zwarte
kant
vervaardigd is. In
Azie
wordt vooral de witte kanten versie gedragen.
In
oosters-orthodoxe kerken
en
orientaals-orthodoxe kerken
bedekken nog steeds alle vrouwen het hoofd. Alleen bij de
Oudgelovigen
mag dit uitsluitend een hoofddoek zijn, bij de andere oosters-orthodoxen mag het ook een sluier zijn. Uit een afbeelding van een
nestoriaanse
non uit de 18e eeuw, valt af te leiden dat ook de
nikab
onder oosterse christenen niet onbekend was.
Ook binnen enkele
protestantse gemeenschappen
is
bedekken van het hoofd
voor vrouwen in de erediensten (nimmer voor mannen) nog gebruikelijk.
[1]
Hiervoor kan een hoofddoek of een hoed gebruikt worden.
In de christelijke
iconografie
is een sluier het
symbool
van de
kuisheid
, net als in beeldhouwwerken van
gotische
kerken.
[2]
De hoofddoek als symbool van
kuisheid
in de katholieke en christelijke traditie is nog te zien in hedendaagse
bruids
- en
eerstecommuniekleding
.
De
moslima
's die in het openbaar een hoofddoek (
hidjab
of
hijab
of
hidjaab
of
jilbab
) dragen, doen dit veelal omdat zij dit als een
islamitisch
voorschrift
zien. Zij baseren zich daarbij op
ayaat
uit de
Koran
,
Soera Het Licht
31,
Soera De Partijscharen
59. Hoewel daar niet letterlijk staat dat het haar bedekt moet worden, wordt dit door
Koranexegeten
doorgaans op deze wijze uitgelegd. Zij baseren zich mede op
overleveringen
die terug zouden gaan tot de tijd van
Mohammed
. Anderen menen dat tijdens het leven van Mohammed alleen zijn eigen vrouwen
gesluierd
en afgezonderd geleefd hebben en dat andere vrouwen deze vrouwen later zijn gaan imiteren.
[3]
Anderen dragen een hoofddoek onder sociale druk, op vraag of eis van hun partner of familie,
[4]
of ter bescherming van hun bescheidenheid.
[5]
Er zijn verschillende soorten hoofddoeken (
hidjabs
):
- de
boerka
bedekt het lichaam compleet en laat alleen een gaas over om door te kijken.
[6]
- de
chador
is een mantel die lichaam en hoofd omhult, maar het gezicht volledig vrijlaat.
- de
khimar
is een capevormige doek die het hoofd en ook de nek en schouders bedekt. Het gezicht blijft wel volledig vrij.
- de
nikab
is een sluier die het gezicht bedekt en de ogen (meestal) vrijlaat.
- de
amira
is een kapje dat over het hoofd wordt gedragen en tot aan de schouders komt. Het gezicht blijft volledig vrij.
Over gelovige vrouwen in het algemeen zegt de Koran: "En zeg tegen de gelovige vrouwen dat zij hun ogen neerslaan en over hun geslachtsorganen waken, en hun sier niet tonen, behalve wat daarvan zichtbaar is. En zij moeten hun sluiers over hun boezems dragen en hun schoonheid niet openlijk tonen, behalve aan hun echtgenoten, of hun vaders, of de vaders van hun echtgenoten, of hun zonen, of de zonen van hun echtgenoten, of hun broers ... " Soera An-Noer (Het Licht) vers 31.
En
"O Profeet, zeg tot jouw echtgenotes en tot jouw dochters en tot de vrouwen van de gelovigen dat zij hun gewaden over zich heen laten hangen. Op die manier is het gemakkelijk om hen te herkennen en worden zij niet lastiggevallen. En Allah is Vergevensgezind, Meest Barmhartig" (Soera AL-Ahzab:59)
De hier gebruikte term is dus niet
hidjab
.
Hidjab
is afgeleid van het in aya 53 van
Soera De Partijscharen
voorkomende woord 'afscheiding', dat in verband met de vrouwen van Mohammed wordt gebruikt ("En als u haar (zijn vrouwen) om iets vraagt, vraagt het dan van achter een afscheiding").
Khumur
(meervoud van
khimar
) is afgeleid van
khamara
, wat "bedekken" betekent. De term wordt vaak als "hoofddoek" of "sluier" vertaald, maar zou ook kunnen betekenen dat vrouwen in het bijzijn van vreemde mannen hun boezem moeten bedekken.
Uit de zinsnede "dan hetgeen daarvan zichtbaar moet zijn" kan men eventueel afleiden dat zij enkel hun gezicht en hun handen mogen tonen. De boodschap van de betrokken passage is vooral dat zowel mannen als vrouwen deemoedig en kuis moeten zijn.
In verschillende landen zijn vrouwen strafbaar als ze zich zonder hoofddoek in het openbaar vertonen. In Iran bestaan de straffen uit onder meer zweepslagen en gevangenisstraffen.
[7]
Volgens de
Kethuboth
, fol. 7, kol. 1., moet een man van zijn echtgenote scheiden en verliest de vrouw haar huwelijksdeel als zij buiten verschijnt met haar hoofd onbedekt.
Orthodox-
joodse
vrouwen dragen dan ook vaak een hoofddoek of een pruik,
sjeitel
genoemd. In het
orthodoxe jodendom
bedekken vrouwen vanaf het huwelijk hun haar; ongetrouwde meisjes doen dat niet. Gescheiden vrouwen blijven hun haar wel bedekken. Joodse vrouwen kunnen kiezen tussen een
pruik
of hoofddoekje; sommigen dragen een
pet
of
hoedje
. Er zijn verschillende graden van striktheid: aan de ene extreme kant staan de enkele bewegingen die enkel zwarte hoofddoeken toestaan die elk haar bedekken, en aan de andere kant staan de bewegingen die ook een hoofdbedekking goedkeuren die niet al het haar bedekt. In het liberale jodendom bedekken vrouwen hun haar over het algemeen niet.
In 1699 voerde
Gobind Singh
(1666-1708), de tiende en laatste menselijke
goeroe
, bepaalde godsdienstige praktijken in die voor de sikhs fundamenteel zijn geworden. Hij introduceerde het dragen van de tulband, het dragen van een
dolk
en de regel dat het haar en baard nooit geknipt mogen worden. Het lange haar wordt bedekt door een hoofddoek, een zogenaamde
tulband
.
Een
nemes
is een hoofddoek die door
farao
's in het oude
Egypte
werd gedragen en waarmee ze hun goddelijkheid wilden tonen. Het dragen ervan was ook enkel voorbehouden aan farao's.
Is een tak van de rastafari levensstijl. De zogenaamde bobo dreads dragen hun dreadlocks in een tulband om respect te tonen aan god. Gezond leven en schoonheid staan ook hoog in het vaandel. Door dat ze hun dreadlocks in een tulband te dragen blijven ze schoon.
De hoofddoek is in
Nederland
en minder vaak ook in
Belgie
een kledingstuk bij autochtone vrouwen bedoeld om het hoofd te beschermen tegen de regen. Ook als onderdeel van
klederdracht
komt de hoofddoek nog voor. Een voorbeeld hiervan is de
Zeeuwse kap
. Bij klederdracht zijn echter wel religieuze factoren van invloed geweest.
Discussie over hoofddoek in het openbare leven
[
bewerken
|
brontekst bewerken
]
De hoofddoek die nu meestal door islamitische vrouwen wordt gedragen vormt een onderwerp van voortdurende discussies in landen zoals
Nederland
,
Belgie
,
Frankrijk
en
Turkije
. In deze landen leven grote aantallen
moslims
.
Volgens de traditionele Koranuitleggers is de hoofddoek er ter 'bescherming' van de vrouw omdat ze zonder hoofddoek de lusten van mannen zou kunnen opwekken. Ook worden er andere argumenten genoemd, waaronder in verschillende soera's dat vrouwen niet gelijkwaardig zouden zijn aan mannen (bijvoorbeeld soera 2;228 en soera 4;129). Veel westerlingen daarentegen, met name actiegroepen op het terrein van
emancipatie
,
feminisme
en
mensenrechten
vinden de hoofddoek en zeker de
boerka
en
chador
een
symbool
van vrouwenonderdrukking en seksuele
discriminatie
. Andere, meer liberale moslims, vinden dit overtrokken en menen dat de meeste moslims in het westen na verloop van tijd toch wel de westerse gewoonten en gebruiken zullen aannemen. Volgens hun
interpretatie
van de
Koran
schrijft deze vrouwen ook nergens voor een hoofddoek te dragen. Volgens hen weerspiegelt de traditioneel conservatieve kijk op de vrouw door moslims meer de
patriarchale
cultuur van het Midden-Oosten dan de islam die volgens hen juist zeer emanciperend is voor de vrouw. Hierdoor zal volgens hen de hoofddoek vanzelf wel verdwijnen.
Turkije kent sinds 1989 een wet die het dragen van hoofddoeken (alsmede politieke symbolen, zoals een T-shirt met
hamer en sikkel
) door studenten in openbare gebouwen zoals
universiteiten
verbiedt. Het
Europees Hof voor de Rechten van de Mens
oordeelde op 28 juni 2004 in een zaak die door twee studentes was aangespannen dat dat land onder bepaalde voorwaarden het dragen van hoofddoekjes mag verbieden. Begin 2008 werd dit verbod op initiatief van de conservatieve
AKP
opgeheven, maar sneuvelde het bij de goedkeuring door het Hooggerechtshof. Vele seculiere Turken vrezen een opgang van sociale druk op al die vrouwen die geen sluier willen dragen. Ongeveer de helft van de Turkse vrouwen tussen 18 en 27 jaar oud draagt een hoofddoek. De meeste Turkse vrouwen die zich sluieren dragen een traditionele hoofddoek die hoort bij hun lokale culturele klederdracht. Een traditionele hoofddoek kan verschillen tussen een kleine doek die net als in Europese klederdracht onder de kin of in de nek wordt geknoopt en maar een deel van het haar bedekt (in het westen en noorden), tot lange witte sjaals die rond het hoofd worden gewikkeld in het zuidoosten. Daarnaast zijn er tal van variaties van kleine etnische groepen; zo dragen de
Hemsin
-vrouwen in Noordoost-Turkije een dunne zwarte of gekleurde tulband. Sinds enkele decennia zijn er ook veel kleine religieuze groeperingen die elk hun eigen kledingvoorschriften hanteren.
In de
Verenigde Staten
valt het dragen van een hoofddoek onder het eerste amendement bij de
grondwet
, dat de
vrijheid van meningsuiting
garandeert.
In
Nederland
sprak de
Tweede Kamer
zich op 17 maart 2004 uit tegen een verbod op het dragen van hoofddoeken. De
Commissie gelijke behandeling
publiceerde in augustus 2004 op verzoek van het
Meldpunt Discriminatie Amsterdam
een advies voor het dragen van hoofddoeken op de
werkvloer
. Al in juni 2003 publiceerde de
Minister van Onderwijs
een Leidraad Kleding op School, waarin onder andere wordt bepaald dat confessionele scholen het dragen van een hoofddoek onder bepaalde voorwaarden mogen verbieden. Openbare scholen mogen de hoofddoek echter niet verbieden. Een verbod geldt in Nederland alleen voor rechters en geuniformeerde ambtenaren (bijvoorbeeld bij de
politie
of de
krijgsmacht
). De Commissie gelijke behandeling heeft verschillende malen moslima's in het gelijk gesteld omtrent het onterecht weigeren van de toegang tot cafes en restaurants, waarbij de verschillende eigenaren van de horecagelegenheden zich beriepen op een bepaald kledingvoorschrift, geldend in hun zaak.
In
Haarlem
werden ter gelegenheid van
Koninginnedag
in 2009
oranje hoofddoekjes
uitgedeeld. Een groep studenten verspreidde op 30 april meer dan vijfduizend oranje hoofddoekjes genaamd Louka's onder het publiek om de
tolerantie
in het Koninkrijk te verbeteren. De actie werd aangekondigd door de Stichting Oranje Samenleving. Met oranje hoofddoekjes zouden moslimvrouwen tegelijkertijd uitdrukking kunnen geven aan hun
loyaliteit
aan hun geloof en aan de koningin, als symbool voor Nederland.
De twee studenten die het initiatief hadden genomen tot deze actie, Melissa Oosterbroek en Ben Rogmans, verklaarden dat ze zich ergerden aan de ophef in de politiek en de samenleving over het dragen van hoofddoekjes:
"de overdreven
polarisatie
en negatieve stemmingmakerij"
. De hoofddoekjes-actie werd deels gefinancierd met een prijs van de gemeente Haarlem die de twee enkele maanden eerder hadden gewonnen. Deze SAMS-prijs voor
"het beste idee voor een open en tolerante sfeer in Haarlem"
bedroeg 3.000 euro en werd door een onafhankelijke jury toegekend.
[8]
De actie wekte de woede van de plaatselijke
VVD
, die verklaarde tegenstander te zijn van het jurybesluit.
Gemeenteraadslid
Denise Eikelenboom (VVD) verklaarde betreffend besluit niet te begrijpen.
"Het is een religieuze uiting en daar hoort de gemeente de portemonnee niet voor te trekken. Religie en staat dienen strikt gescheiden te blijven."
[9]
In
Belgie
komt het onderwerp geregeld in de media. Bepaalde moslims eisen het recht voor vrouwen om overal een sluier te mogen dragen, ook in het onderwijs en in openbare functies en openbare diensten.
[10]
Dat zou volgens de regering, veel feministen, partijen en burgerbewegingen haaks staan op de tot nu toe algemeen geldende regel dat geen enkel religieus noch politiek symbool zichtbaar gedragen mag worden in openbare functies en elke publieke, openbare dienstverlening. Op deze laatste regel worden hier en daar inbreuken gedoogd. Verschillende steden en gemeenten, waaronder
Antwerpen
, hebben een verbod op het dragen van levensbeschouwelijke, politiek geinspireerde en niet 'neutrale' symbolen ingevoerd voor loketambtenaren. Deze symbolen omvatten zowel hoofddoeken, regenboog T-shirts (holebi), als supportersjaals, keppeltjes, tulbanden en politieke kenmerken.
De Vlaamse
Raad voor het Gemeenschapsonderwijs
besliste op 11 september 2009 het dragen van een hoofddoek te verbieden in alle scholen van het gemeenschapsonderwijs, maar het verbod werd geschorst. Op 1 februari 2013 kondigde de Raad van het Gemeenschapsonderwijs een nieuw verbod op levensbeschouwelijke tekens aan, met ingang op 1 september 2013. Dit leidde tot grote verontwaardiging en woede bij de moslimgemeenschap in Belgie. Enkele organisaties trekken naar de
Raad van State
.
[11]
Ook het
Vlaams Parlement
overweegt een algemeen hoofddoekenverbod in het Gemeenschapsonderwijs en het
officieel gesubsidieerd onderwijs
.
[12]
In alle
Antwerpse
scholen (ongeacht het onderwijsnet) geldt een hoofddoekenverbod sinds 1 september 2010.
[13]
In antwoord op een
prejudiciele vraag
van de Franstalige
arbeidsrechtbank
in Brussel oordeelde het
Europees Hof van Justitie
op 13 oktober 2022
[14]
dat er geen sprake is van directe discriminatie wanneer een bedrijf in zijn
arbeidsreglement
al zijn werknemers verbiedt om religieuze, levensbeschouwelijke of spirituele tekens zichtbaar te dragen. De zaak betrof een moslima die had gesolliciteerd bij een bedrijf dat
sociale woningen
beheert.
[15]
Het Europees Hof bevestigde zijn standpunt in een zaak die was voorgelegd door de Luikse arbeidsrechtbank, na een klacht van een medewerkster van de
gemeente Ans
.
[16]
Anderzijds besloot de gemeente
Anderlecht
op 30 november 2023 de hoofddoek toe te laten voor het personeel.
[17]
In
Frankrijk
is onder de toenmalige president Jacques Chirac in 2004 een wet aangenomen die het dragen van hoofddoeken in
overheidsgebouwen
beperkt. In dezelfde periode werd een andere wet aangenomen die het in het onderwijs (primair en secundair) volledig verbiedt voor leerlingen en leerkrachten.
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑
Aren Jan Bolhuis,
Het verhaal van een retorische strategie: wel en geen 'affirmation and reversion' in I Korintiers 11:2-16
, in: Paul Gillaerts (red.),
Boanerges: beschouwingen over bijbel(vertaling) en retorica
,
p. 78-85
- ↑
Hall, J. (2000).
Hall's Iconografisch Handboek
. Leiden: Primavera Pers.
- ↑
Aslan, Reza,
No God but God
, London, Arrow Books 2005, 65-66.
- ↑
Muslim Life in Germany', uitgevoerd in opdracht van Deutsche Islam Konferenz, 4 febr. 2010, p. 196-197.
- ↑
Fatawa Europe, "Hoe hoort een vrouw volgens de islamitische wet een hoofddoek te dragen"
.
Gearchiveerd
op 1 april 2023.
- ↑
De Standaard, "De hoofddoek: oorsprong en evolutie", 2009-09-14.
- ↑
https://www.amnesty-international.be/nieuws/hoofddoekverplichting-impact-op-vrouwenlevens
.
Gearchiveerd
op 7 maart 2023.
- ↑
v.d.Pas
"Koningshuisgezinde moslima met oranje hoofddoekje", bericht Algemeen Nederlands Persbureau ANP, donderdag 23 april 2009
- ↑
Herman Stam
"Woede over oranje hoofddoekjes", in dagblad
De Telegraaf
, zondag 26 april 2009, pag. 1
- ↑
Baas Over Eigen Hoofd
- ↑
‘Dit is met een kanon op een mug schieten’
[dode link]
- ↑
Voorstel van decreet houdende een verbod op het dragen van hoofddoeken in de instellingen van het officieel onderwijs
. Gearchiveerd op
14 september 2013
. Geraadpleegd op
31 juli 2023
.
- ↑
Algemeen hoofddoekenverbod in Antwerpse scholen
- ↑
Arrest van het Hof in zaak C-344/20
.
Europees Hof van Justitie
(
13 oktober 2022
).
Gearchiveerd
op
14 oktober 2022
.
- ↑
Werkgever mag dragen van hoofddoek verbieden, zegt Europees Hof
.
Het Laatste Nieuws
(
13 oktober 2022
).
Gearchiveerd
op
1 februari 2023
.
- ↑
Openbare besturen mogen religieuze tekens op het werk verbieden, oordeelt Europees Hof van Justitie
.
vrtnws.be
(
28 november 2023
).
- ↑
Vijf vragen over Anderlechtse hoofddoekmotie: 'Verbod opheffen is niet voor meteen'
.
BRUZZ
(
1 december 2023
).
|