De
Hanzestad
Herford
is een stad en
gemeente
in de
Duitse
deelstaat
Noordrijn-Westfalen
, gelegen in de
Kreis Herford
. De stad telt 66.608 inwoners op 31 december 2020
[1]
op een oppervlakte van 79,00
km²
. Naburige steden zijn
Enger
,
Hiddenhausen
,
Lohne
en
Vlotho
(in het district Herford),
Bad Salzuflen
(in het district Lippe) en
Bielefeld
(stadsdistrict). Sinds 8 juli 2013 draagt de stad de titel
hanzestad
.
[2]
Tussen haakjes achter de plaatsnaam het geschat aantal inwoners.
- Diebrock
(2.000, ten westen van het centrum)
- Eickum
(1.800, ten westen van Diebrock)
- Elverdissen
(4.150, ten zuiden van het centrum); het dorp bezit een monumentale, witte, lutherse kerk uit
1914
in
jugendstil
, de Friedenskirche
- Falkendiek
(850, ten noorden van de stad)
- Herford-Stadt (51.800)
- Herringhausen
(2.750, ten noorden van Diebrock); sinds de komst van de fabriek van
Poggenpohl
-keukens in de jaren 2010 is het aantal inwoners van dit dorp meer dan verdubbeld.
- Laar
(500, in het uiterste zuidwesten van de gemeente)
- Schwarzenmoor
(1.600, in het uiterste noordoosten van de gemeente)
- Stedefreund
(1.500, ten zuiden van Diebrock)
Het aantal inwoners per peildatum 31 december 2015.
De stad Herford ligt in een tamelijk vlak gebied, dat
Ravensberger Mulde
genoemd wordt, aan de rivier de
Werre
. In de gemeente verspreid liggen zes kleine, langgerekte natuurgebieden. Het zijn allemaal beekdalen.
De Autobahn A30
, het verlengde van de
Nederlandse A1
, komt bij afrit 30 (
Lohne
) dicht bij de noordrand van Herford. De afritten 29 en 30 van de
Autobahn A2
leiden naar delen van het enige kilometers ten westen van deze autosnelweg gelegen Herford. De
Bundesstraße
61 verbindt Herford met de zuidelijke buurstad
Bielefeld
(afstand 16 km).
Vanuit het centrum van de stad rijden stads- en streekbussen in alle richtingen.
Vanuit het in
1902
gebouwde centraal
station
(
Hauptbahnhof
) van Herford kan men per trein reizen naar o.a.
Minden
en
Hannover
(af en toe rijdt deze trein door naar
Berlijn
), en de andere kant uit via
Bielefeld
naar
Hamm (Noordrijn-Westfalen)
(zie:
Spoorlijn Hannover - Hamm
) en
Keulen
, en over andere lijnen naar
Osnabruck
en het overstapstation
Altenbeken
.
De stad bezit naar Duitse begrippen veel
fietspaden
en ligt aan enige langeafstandsfietsroutes. De gemeente bevordert, samen met andere steden in de regio het fietsgebruik; zo is er bij het
Hauptbahnhof
een grote fietsenstalling; Herford ligt aan een route, waar in de toekomst een zogenaamde
fietssnelweg
moet ontstaan.
De stad beschikt binnen de
dienstensector
over een groot
ziekenhuis
. Aan overheidsinstellingen ontbreekt het ook niet. Er is onder andere een
Amtsgericht
en een rechtbank voor arbeidsgeschillen, en ook een jeugdgevangenis.
Het beursgenoteerde
Ahlers AG
met hoofdkantoor in Herford-Elverdissen produceert en verhandelt herenkleding en bezit het recht, de naam
Pierre Cardin
daarvoor te gebruiken. In de kledingmarkt hebben nog twee andere grote spelers, namelijk
Bugatti Mode
en
Leineweber
(met het merk
Brax
) hun hoofdkantoren te Herford. De bekende ex-springruiter
Wolfgang Brinkmann
uit
Bielefeld
bekleedde evenals zijn vader een directiefunctie bij Bugatti Mode, dat hoofdsponsor van een belangrijke
stoeterij
van springpaarden voor internationale topruiters is.
De grootste plaatselijke andere industriele bedrijven produceren onder andere babyvoeding, chocolade, kerkklokken en vuilniscontainers. Daarnaast is er veel midden- en kleinbedrijf, met name machinebouw, oorspronkelijk ten behoeve van de andere grote fabrieken in Herford.
In Herford zijn tamelijk veel handelsbedrijven en logistieke en distributiecentra gevestigd. Een belangrijke groothandel in het stadsdeel Diebrock verhandelt bevestigingsmaterialen voor de bouwnijverheid. De drie kledingconcerns van de stad (zie hierboven) houden er van tijd tot tijd zogenaamde
Fabrikverkaufe
. Daarbij verkoopt de fabrikant kleding vanuit het hoofdmagazijn, rechtstreeks aan de consument, tegen prijzen, die lager liggen dan men in een kledingwinkel of webshop betaalt.
Opvallend is dat de weekmarkt in een uit 1878, aan het even oude raadhuis aangebouwde, overdekte markthal plaatsvindt.
Daar waar nu Herford ligt, woonden in de
Jonge Steentijd
reeds mensen. Ter plaatse mondt een riviertje de
Aa
uit in de
Werre
, die hier ook nog een zijarm Bowerre had (in de middeleeuwen verlegd en tot stadsgracht getransformeerd). De riviertjes waren ondiep en konden soms te voet overgestoken worden. In de directe omgeving was de grond vruchtbaar.
De stad Herford, die haar naam dankt aan een
voorde
over de riviertjes de Aa en de Werre in een
heirweg
, zou ontstaan zijn voor
789
. Reeds in 833 verleende
Lodewijk de Vrome
het rond
800
ontstane vrouwensticht binnen de stadsgrenzen markt- munt- en tolrechten. De stichtsgebouwen werden in
926
door plunderende
Hongaren
verwoest, maar kort daarna weer opgebouwd; het markt- en tolrecht werd in 973 door
Otto de Grote
bevestigd. Herford is daardoor een van de oudste marktplaatsen van Duitsland.
De stad was gelegen in het
graafschap Ravensberg
. Binnen de stad lag het na een
verschijning
van
Maria
, die in de
10e eeuw
plaats zou hebben gehad, door abdis Godesdiu (als dochterklooster van het reeds 200 jaar bestaande sticht of stift) in het leven geroepen
Stift auf dem Berge
dat
rijksvrij
was. Godesdiu, afstammelinge van het Saksische Billunger hertogelijk geslacht, was er van
1002
tot
1040
de eerste
abdis
. Het sticht trok ook
pelgrims
aan, die op bedevaart onderweg waren naar
Santiago de Compostela
. Herford werd zo een bedevaartoord, in de middeleeuwen een garantie voor veel economische activiteit.
Er waren oorspronkelijk drie a vier middeleeuwse nederzettingen direct naast elkaar, die verschillende heren en besturen hadden: het gebied van het sticht, de Altstadt, met de ook nog min of meer zelfstandige handelsvoorpost Radewig (in de
Dertigjarige Oorlog
geheel platgebrand), en vanaf
1224
de Neustadt. Alt- en Neustadt fuseerden pas in de 17e eeuw.
Het wereldlijke deel van de stad had inmiddels een sterke omwalling met deels uit de natuurlijke waterlopen bestaande stadsgrachten, 5 poorten en 14 - elk aan een der
gildes
toebehorende - torens. Het werd in
condominaat
door de stichtsabdissen en rijke burgerij bestuurd en was
reichsunmittelbar
. In
1220
kreeg Herford
stadsrechten
, en het trad toe tot de
Hanze
in
1342
. Van
1428
tot
1801
hadden de
Broeders van het Gemene Leven
een fraterhuis in Herford.
Het bij de stad horende dorp Elverdissen is in de 12e eeuw gesticht door de bisschoppen van Paderborn. Toch is het sinds de Reformatie vrijwel geheel protestants.
In
1530
werd Herford door de
reformatie
overwegend protestants. Daarbij speelden de wetenschappelijk geschoolde
augustijner
monniken, met name een zekere
Johannes Dreyer
, een voorname rol
[3]
. De abdij werd in
1565
een protestants damessticht. In
1638
was er een rampzalige stadsbrand. Tegen het eind van de
Dertigjarige Oorlog
, in
1647
werd de stad door troepen van het
Keurvorstendom Brandenburg
veroverd. Daarna bleef Herford de facto Brandenburgs en daarna
Pruisisch
. In
1803
werd ook het sticht geseculariseerd en kwam aan het
Graafschap Ravensberg
, dat ook aan Pruisen onderhorig was. Stad en stift waren nu bestuurlijk onder dezelfde heer.
In de tweede helft van de
18e eeuw
verplaatste zich veel huisnijverheid op het gebied van
linnenweverij
van Bielefeld naar Herford. Dit leidde in de
19e eeuw
tot het ontstaan van belangrijke
textielindustrie
, die deels nog altijd bestaat. Van
1842
tot
1955
bezat de stad, evenals het nabijgelegen
Bunde
, een niet onbelangrijke, uit eerdere huisnijverheid op dit gebied voortgekomen,
tabakindustrie
. De aansluitingen op belangrijke spoorlijnen kwamen in
1847
en
1880
tot stand. Opvallend is, dat talrijke overwegen in 1916 al door spoorviaducten waren vervangen, wat de verkeersdoorstroming vergemakkelijkte.
Tot in het begin van de 19e eeuw (en op papier zelfs nog tot 1969!) was het stadsgebied nog beperkt tot het terrein binnen de oude wallen. Rondom dit gebied, in de zogenaamde Feldmarken, lagen boerderijen, elk gelegen bij een slagboom, die men moest passeren om de stad in of uit te kunnen. Deze waren te herkennen aan het woord "Baum" in hun naam.
De stad was tijdens de
Hitler-tijd
een garnizoensstad, er waren verscheidene
kazernes
. Na
1945
werden deze door de
Britse strijdkrachten
in
NAVO
-verband overgenomen. Toen de Britten in
2015
vertrokken waren, werden de kazernes gesloopt en de militaire terreinen kregen een andere bestemming.
- Jan Hoet
stichtte er in opdracht van burgemeester Bruno Wollbrink het museum
MARTa
(M voor meubels en ook voor museum, ART voor kunst (Frans, Engels), en a voor ambiance). Jan Hoet bleef acht jaar aan het museum verbonden en nam in 2008 afscheid met de tentoonstelling
Loss of control
(november 2008 - januari 2009).
- Het stedelijk museum, met een collectie op het gebied van stadsgeschiedenis, plaatselijke archeologische vondsten e.d. draagt de naam
Daniel-Poppelmann-Haus
en is gevestigd in een laat-19e-eeuwse fabrikantenvilla. In 2013 kwam een ingrijpende renovatie gereed.
- De
Munsterkerk
is het prominente kerkgebouw van de stad.
- De
Johanniskirche
is eveneens een belangrijk monument.
- Dit geldt ook voor de
Jacobikirche
.
- De
Marienkirche
(Onze-Lieve-Vrouwekerk) is van oorsprong de kerk van het in 1011 gestichte
Stift auf dem Berge
. De huidige kerk is gebouwd in de vroege
14e eeuw
in de stijl der
gotiek
. De kerk heeft een monumentaal modern
orgel
en wordt vanwege haar goede
akoestiek
niet alleen voor de zondagse lutherse kerkdiensten, maar ook veel voor concerten e.d. gebruikt.
- De St. Johannes Baptist-Kirche (1232), voormalige kerk der
johannieters
, is als enige oude kerk in Herford rooms-katholiek gebleven. Ze bevat een
reliek
van St. Pusinna, de schutspatrones van de stad. Het opvallende
retabel
is een laat-19e-eeuwse kopie van dat in de Dom te
Minden
.
- Hoewel in de Tweede Wereldoorlog 20% en bij wat al te rigoureuze stadssaneringen in de periode 1948-1972 nog eens 60% van de historische, oude
vakwerkhuizen
verloren gingen, zijn er gelukkig nog een aantal bewaard gebleven. Te noemen zijn o.a. het
Remensniderhaus
(Bruderstraße 26), het
Kantorhaus
(Elisabethstraße 2) en de huizen Holland 21, 29 en 39. Ook het 16e-eeuwse Fruhherrenhaus en het Wulferthaus (Neuer Markt 2) zijn monumentaal. Daarnaast werden in de 19e en 20e eeuw ook diverse moderne en opvallende villa's gebouwd.
- Ten zuidoosten van het centrum, in de wijk
Waldfrieden
, staat een kleine
dierentuin
, die jaarlijks vanaf rond Pasen t/m oktober geopend is.
- De Gansebrunnen (ganzenfontein) op de Gansemarkt is de bekendste van de talrijke
fonteinen
in de stad, enkele ervan zijn ontstaan uit oude
bronnen
van beken.
- Het
Widukindsmonument
op de Wilhelmsplatz
- Bij het Bergertor staan twee sculpturen (
Safety Cones
) van de hand van de bekende Amerikaanse kunstenaar
Dennis Oppenheim
.
- Jaarlijks wordt, al sinds de 11e eeuw, op of rond 19 juni de Herforder Vision (Maria-verschijning) herdacht met o.a. een processie en een kermis.
- Herford bezit sinds 1960 een Stadttheater (692 zitplaatsen) voor muziek- en toneeluitvoeringen.
- De stad heeft in
2004
een voormalig goederentreinstation aangekocht en verbouwd tot multifunctionele evenementenhal (ruim 3600 m² vloeroppervlak).
- Daarnaast zijn er jaarlijks nog diverse andere muziek- en andere festivals en evenementen van voornamelijk regionaal belang.
- In stadsdeel Eickum is een recreatieplas, de
Elisabethsee
, met grote camping, geliefd bij recreanten uit het
Ruhrgebied
.
- Matthaus Daniel Poppelmann
(* 3 mei 1662 in Herford; † 17 januari 1736 in Dresden), belangrijk architect in de
barok
- en
rococostijl
, ontwerper van de
Zwinger
, de
Driekoningenkerk
,
Slot Pillnitz
en nog andere gebouwen, alsmede bruggen te
Dresden
en renovator van o.a. het
Slot Moritzburg (Saksen)
. Het stedelijk museum van Herford draagt zijn naam.
- Nikolaus Durkopp
(1842-1918), Duits ondernemer, oprichter van een grote
naaimachinefabriek
(Adler) te
Bielefeld
- Adolf Richter
(1846-1910), Duits ondernemer, oprichter van de fabriek van
Anker (bouwdozen)
- Gustave Kerker
(1857-1923), componist van
musicals
, dirigent, cellist
- Marian Gold
(1954), zanger (
Alphaville
)
- Karl-Heinz Wiesemann
(1960), rooms-katholiek bisschop
- Thomas Helmer
(1965), profvoetballer en sportcommentator
- Maik Walpurgis
(1973), voetbaltrainer
- Jenny Tamas
(1990), ijshockeyster
- Diego Demme
(1991), voetballer
- Etienne Amenyido
(1998), voetballer
- Edon Zhegrova
(1999), voetballer
- Wilhelm Normann
(1870-1939), ondernemer en uitvinder van een procede voor het harden van vetten ten behoeve van de productie van
margarine
, bracht zijn jeugd door en was later ondernemer en onderzoeker te Herford
- Gabriele Munter
(1877-1962), kunstschilderes, woonde als klein meisje 6 jaar lang met haar ouders in Herford
- Bruno Groning
was van
1945
totdat dit in
1949
verboden werd, tijdens massaal bezochte sessies in de stad actief als
gebedsgenezer
of, volgens critici,
kwakzalver
-
De Munsterkerk met het
Kantorhaus
-
De Jakobikerk
-
Het
Remensniderhaus
-
Het
Fruhherrenhaus
-
Gevel van het 16e-eeuwse
Burgermeisterhaus
, Hockerstraße 4
-
Widukind-monument
-
Gansebrunnen (ganzenfontein) op de Gansemarkt
-
Raadhuis en marktplein
-
Station Herford
-
Gerechtsgebouw
-
Bankgebouw in
art-deco
-stijl
-
Museum MARTa, ingang
-
-
Friedenskirche (1914) in Stadtteil Elverdissen
-
Gedenksteen Hilligenboke (waar Lebuinus bescherming zou hebben gekregen) in stadsdeel Schwarzenmoor
Over het bij de gemeente behorende dorpje
Schwarzenmoor
gaat een oude legende: dichtbij de gemeentegrens met Ortsteil Lohe van
Bad Oeynhausen
, op de hoek van de Alte Heerstraße en de weg Hilligenboke (heiligenbeuk) staat een gedenksteen voor Sint
Lebuinus
, een
missionaris
die in het jaar
772
bij de Saksische
dingvergadering
in
Marklo
aan de Wezer moedig het
evangelie
onder de nog heidense Saksen zou hebben gepredikt. Daardoor joeg hij de Saksen tegen zich in het harnas. Die wilden hem daarop doodslaan. Hier zou een beukenboom gestaan hebben, die zich beschermend voor Lebuinus geopend zou hebben en hem verborg.
Wie het in de stad Herford over
Holland
heeft, zal niet noodzakelijkerwijs (een deel van) Nederland bedoelen. Al sinds de middeleeuwen bestaat er in Herford een straatje, dat
Holland
heet.
Bronnen, noten en/of referenties
|