Giuseppe Alessandro Ferruccio Tartini
(
Piran
,
8 april
1692
-
Padua
,
26 februari
1770
) was een
Italiaanse
componist
,
muziekpedagoog
en
violist
. Hij was de zoon, het vierde kind, van Giovanni Antonio Tartini en zijn echtgenote Caterina Zangrandi. Tartini was een in heel
Europa
gevierd vioolvirtuoos en de oprichter van de zogenoemde
Paduaanse school
. Als violist lag hij aan de basis van de moderne
strijkstoktechniek
en was hij mogelijk de eerste die de
combinatietoon
ontdekte. Hij behoort met
Antonio Vivaldi
tot de belangrijkste vertegenwoordigers van het
vioolconcert
in de Italiaanse
barokmuziek
.
Tartini kreeg zijn eerste muzieklessen van geestelijken in zijn geboortestad aan de
Golf van Triest
op het schiereiland
Istrie
. Istrie behoorde tot de
Republiek Venetie
. Vanaf 1708 studeerde hij rechten aan de
Universiteit van Padua
in Padua, waar hij ook een reputatie als vaardig
schermer
opbouwde. In het geheim huwde hij op 29 juli 1710 met een jongere vioolleerlinge, Elisabetta Premazore. Dat leverde hem een aanklacht van de aartsbisschop van Padua op. Hij moest vluchten en werd opgenomen in het
Minorietenklooster
in
Assisi
. Hier vervolmaakte hij zijn virtuositeit op de viool en studeerde hij muziektheorie, tot de aartsbisschop hem genade verleende. Toen hij in 1716 in
Venetie
Francesco Maria Veracini
op de viool gehoord had, trok hij zich opnieuw in
Ancona
terug, om zijn vioolspel verder te verbeteren.
In 1721 werd Tartini als eerste violist aan de
Basiliek di Sant'Anonio
in Padua benoemd tot Maestro van de kapel. In hetzelfde jaar richtte hij een vioolschool op, waar leerlingen uit geheel Europa onderricht kregen, onder wie de Nederlander
Pieter Hellendaal
. Tijdens deze functie, die hij tot 1765 vervulde, had de gevierde virtuoos talrijke engagementen in meerdere Italiaanse steden, maar ook in het buitenland. Tussen 1723 en 1726 leefde hij als kamermusicus van Graaf Kinsky in
Praag
.
Tartini had ten minste zeventig buitengewone leerlingen uit verschillende landen, wat hem de benoeming als ≪Maestro delle nazioni≫ ("Leraar van de naties") opleverde. Tot zijn bekendste leerlingen behoren naast Pieter Hellendaal ook
Pietro Nardini
,
Gaetano Pugnani
,
Andre-Noel Pagin
en
Johann Gottlieb Graun
.
Het fenomeen van de combinatietonen of ook
tartini-tonen
had Tartini al in het jaar 1714 ontdekt, maar eerst in 1754 vond hij de tijd om het op papier te zetten. In zijn
Trattato di musica
bespreekt hij al de hypothetische ondertoonreeks, die later door
Hugo Riemann
verder werd uitgewerkt.
Tartini schreef 200 vioolconcerten. Meerdere werken bestaan uitsluitend als manuscript. In zijn reeks concerten opus 1 en sonates opus 2 valt het virtuoze solospel op. In de latere concerten - na 1740 - treedt de virtuositeit terug ten gunste van de subjectieve gevoelsuitdrukking.
Tartini componeerde ook 40
triosonates
en 135 vioolsonates. Beroemd werd
La Sonata del Diavolo in g klein
, bijgenaamd
Duivelstrillersonate
, gebaseerd op de legende dat de duivel deze de componist 's nachts in het oor deed klinken. Dit verhaal droeg bij aan de populariteit die Tartini's muziek behield in de periode van de 19e-eeuwse
romantiek
, toen de meeste barokmuziek geheel vergeten was.
- Symfonie in A groot
, voor strijkorkest
- Symfonie in D groot
, voor strijkorkest
- Sinfonia pastorale in D groot
, voor strijkorkest
- Concerto grosso Nr. 3 in C-groot (naar Meneghini op. 1 Nr. 3)
- Concerto grosso Nr. 5 in e-klein (naar Meneghini op. 1 Nr. 5)
- Sonata a quatre in G groot
, voor strijkorkest
200 concerten voor viool en strijkers (tussen 1728 en 1740 gepubliceerd), waaronder:
- Concerto in C groot
, voor viool en strijkers, D. 1
- Concerto in C groot
, voor viool en strijkers, op. 2, Nr. 1, D. 2
- Concerto in C groot
, voor viool en strijkers, op. 2, Nr. 2, D. 3
- Concerto in C groot
, voor viool en strijkers, D. 4
- Concerto in C groot
, voor viool en strijkers, D. 7
- Concerto in C groot
, voor viool en strijkers, D. 12
- Concerto
, voor viool en strijkers, D. 14
- Concerto in D groot
, voor viool en strijkers, op. 1 Nr. 1, D. 15
- Concerto in D groot
, voor viool en strijkers, D. 16
- Concerto in D groot
, voor viool en strijkers, D. 17
- Concerto in D groot
, voor viool en strijkers, op. 1 Nr. 2, D. 18
- Concerto
, voor viool en strijkers, D. 19
- Concerto
, voor viool en strijkers, D. 20
- Concerto in D groot
, voor viool en strijkers, D. 21
- Concerto
, voor viool en strijkers, D. 22
- Concerto
, voor viool en strijkers, D. 23
- Concerto in D groot
, voor viool en strijkers, D. 24
- Concerto
, voor viool en strijkers, D. 26
- Concerto in D groot
, voor viool en strijkers, D. 28
- Concerto in D groot
, voor viool en strijkers, D. 30
- Concerto in D groot
, voor viool en strijkers, D. 31
- Concerto in D groot
, voor viool en strijkers, D. 33
- Concerto in D groot
, voor viool en strijkers, D. 34
- Concerto
, voor viool en strijkers, D. 39
- Concerto
, voor viool en strijkers, D. 40
- Concerto
, voor viool en strijkers, D. 41
- Concerto
, voor viool en strijkers, D. 42
- Concerto in d klein
, voor viool en strijkers, D. 43
- Concerto in d klein "Ombra diletta..."
, voor viool en strijkers, D. 44
- Concerto in d klein
, voor viool en strijkers, D. 45
- Concerto in D groot
, voor viool en strijkers, D. 45A
- Concerto in E groot
, voor viool en strijkers, op. 2, Nr. 3, D. 46
- Concerto in E groot
, voor viool en strijkers, D. 47
- Concerto in E groot "Rondinella vaga e bella..."
, voor viool en strijkers, D. 48
- Concerto in E groot
, voor viool en strijkers, D. 50
- Concerto in E groot
, voor viool en strijkers, D. 51
- Concerto
, voor viool en strijkers, D. 54
- Concerto in e klein
, voor viool en strijkers, op. 1 Nr. 3, D. 55
- Concerto in e klein
, voor viool en strijkers, D. 56
- Concerto in e klein
, voor viool en strijkers, D. 57
- Concerto in F groot
, voor viool en strijkers, op. 1 Nr. 4, D. 58
- Concerto in F groot
, voor viool en strijkers, op. 1 Nr. 5, D. 59
- Concerto in F groot
, voor viool en strijkers, op. 1 Nr. 6, D. 60
- Concerto in F groot
, voor viool en strijkers, D. 61
- Concerto in F groot
, voor viool en strijkers, op. 2, Nr. 4, D. 62
- Concerto in F groot
, voor viool en strijkers, D. 63
- Concerto in F groot
, voor viool en strijkers, D. 65
- Concerto in F groot
, voor viool en strijkers, D. 67
- Concerto in F groot
, voor viool en strijkers, D. 68
- Concerto
, voor viool en strijkers, D. 70
- Concerto
, voor viool en strijkers, D. 70A
- Concerto in G groot
, voor viool en strijkers, op. 1, Nr. 7, D. 71
- Concerto in G groot
, voor viool en strijkers, D. 72
- Concerto in G groot
, voor viool en strijkers, op. 2, Nr. 5, D. 73
- Concerto in G groot
, voor viool en strijkers, D. 74
- Concerto in G groot
, voor viool en strijkers, D. 75
- Concerto in G groot
, voor viool en strijkers, D. 76
- Concerto in G groot
, voor viool en strijkers, D. 78
- Concerto in G groot
, voor viool en strijkers, D. 80
- Concerto
, voor viool en strijkers, D. 82
- Concerto in G groot
, voor viool, strijkers en basso continuo, D. 83
- Concerto
, voor viool en strijkers, D. 84
- Concerto in g klein
, voor viool en strijkers, op. 1, Nr. 8, D. 85
- Concerto in G groot
, voor viool en strijkers, D. 86
- Concerto in A groot
, voor viool en strijkers, op. 1 Nr. 9, D. 88
- Concerto in A groot
, voor viool en strijkers, op. 1 Nr. 10, D. 89
- Concerto in A groot
, voor viool en strijkers, op. 1 Nr. 11, D. 91
- Concerto in A groot
, voor viool en strijkers, D. 92
- Concerto in A groot
, voor viool en strijkers, D. 93
- Concerto
, voor viool en strijkers, D. 94
- Concerto in A groot
, voor viool en strijkers, D. 95
- Concerto in A groot
, voor viool en strijkers, D. 96
- Concerto
, voor viool en strijkers, D. 99
- Concerto in A groot
, voor viool en strijkers, D. 101
- Concerto in A groot
, voor viool en strijkers, D. 102
- Concerto in A groot
, voor viool en strijkers, D. 103
- Concerto in G groot
, voor viool en strijkers, D. 105
- Concerto in A groot
, voor viool en strijkers, D. 107
- Concerto
, voor viool en strijkers, D. 109
- Concerto
, voor viool en strijkers, D. 110
- Concerto in a klein
, voor viool en strijkers, op. 1, Nr. 12, D. 111
- Concerto in a klein
, voor viool en strijkers, D. 113
- Concerto in a klein
, voor viool en strijkers, D. 115
- Concerto in Bes groot
, voor viool en strijkers, D. 116
- Concerto in Bes groot
, voor viool en strijkers, D. 117
- Concerto in Bes groot "Non Sospirar, Non Piangere"
, voor viool en strijkers, D. 118
- Concerto in Bes groot
, voor viool en strijkers, D. 123
- Concerto in b klein
, voor viool en strijkers, op. 2, Nr. 6, D. 124
- Concerto in b klein
, voor viool en strijkers, D. 125
- Concerto in D groot
, voor dwarsfluit, strijkers en basso continuo, D. 291
- Concerto in G groot
, voor dwarsfluit, strijkers en basso continuo, D. 293
- Concerto in G groot
, voor dwarsfluit, strijkers en basso continuo, D. 294
- Concerto in E groot
, voor viool en strijkers
- Concerto in a klein "Lunardo Venier"
, voor viool, strijkers en basso continuo
- Concerto in A groot
, voor cello, strijkers en basso continuo
- Concerto in D groot
, voor cello, strijkers en basso continuo
- Concerto in d klein
, voor cello, strijkers en basso continuo
- Concerto in G groot
, voor dwarsfluit, strijkers en basso continuo
- Concerto in F groot
, voor dwarsfluit, strijkers en basso continuo
- Concerto a cinque in G groot
, voor dwarsfluit, strijkers en basso continuo
- Concerto in D groot
, voor dwarsfluit, strijkers en basso continuo
- Concerto in d klein
, voor viool en strijkers
- Concerto in D groot
, voor trompet, strijkers en basso continuo
- Concerto in D groot
, voor viola da gamba en strijkers
135 Viool sonates
50 Trio sonates (tussen 1745 en 1750 gepubliceerd)
32 Piccole sonates (tussen 1745 en 1760 gepubliceerd)
waaronder:
- 12 Sonatas e una pastorale
, voor viool en basso continuo, op. 1
- Sonata
, voor viool en basso continuo, op. 2, Nr. 1
- Sonata
, voor viool en basso continuo, op. 2, Nr. 4
- Sonata
, voor viool en basso continuo, op. 2, Nr. 5
- Sonata in g-klein
, voor viool en basso continuo, op. 2 Nr. 7
- Sonata
, voor viool en basso continuo, op. 2, Nr. 11
- Sonata in G groot
, voor viool en basso continuo, op. 2, Nr. 12
- Sonata in Bes groot
, voor viool en basso continuo, op. 5, Nr. 6, BBb12
- 6 Sonates
, voor viool en basso continuo, op. 6, Nr. 1-6
- 10 Trio-Sonatas
, voor viool en basso continuo, op. 8
- L'arte dell'arco
(50 variaties over een gavotte van
Arcangelo Corelli
op. 5/10), voor viool
- La Sonata del Diavolo in g klein
, voor viool, Bg5 (met
Duivelstriller
in het derde deel)
- Sonata in D groot
, voor viool en basso continuo, BD19
- Sonata in A groot "dalla Chitarra Portoghese"
, voor viool en basso continuo, BA4
- Pastorale in A groot
, voor viool in scordatura, op. 1, Nr. 13 BA16
- Sonata in Bes groot
, voor viool en basso continuo, BB1
- Sonata in Bes groot "Staggion bella"
, voor viool en basso continuo, BBb3
- Sarabande
, voor contrabas en basso continuo
- Sonata in a klein
, voor viool
- Sonate del Tasso
, voor viool en basso continuo
- Sonata XII
in G groot
- Sonata XV
in G groot
- Sonata XVII
in D groot
- Sonata XIX
in D groot
- 1768
Miserere
, voor vier, vijf en acht zangstemmen
- 1769
Stabat Mater
, voor twee sopranen en alt (of countertenor)
- Giuseppe Tartini:
Trattato di musica secondo la vera scienza dell'armonia
. Padua: G. Manfre, 1754
- Giuseppe Tartini:
De' Principj dell'armonia musicale contenuta nel diatonico genere
. Dissertazione. Padua 1767
- Giuseppe Tartini:
Traite des Agrements de la Musique
, postuum gepubliceerd in Parijs, 1771
- Giuseppe Tartini:
Trattato delle Appoggiatur
, 1771
- Giuseppe Tartini:
Delle Ragioni e delle Proporzioni
(het manuscript is verloren gegaan)
- Al in zijn leeftijden werden vele van zijn werken gedrukt en gepubliceerd van Michel-Charles Le Cene in Amsterdam, maar ook bij John Walsh in Londen en bij Le Clerc in Parijs.
- Hermann Mendel:
Musikalisches Conversations-Lexikon
, X, Berlin, 1878
- Fangazo:
Orazione delle lodi di Giuseppe Tartini
, Padua, 1770
- Filippo Ugoni:
Giuseppe Tartini, sua vita
, Brescia, 1802