Giuseppe Piazzi
(
Ponte in Valtellina
,
1746
-
Napels
,
22 juli
1826
) was een
astronoom
,
wiskundige
en
Theatijner
monnik
. Hij ontdekte in
1801
te
Palermo
de dwergplaneet
Ceres
. Hij onderwees
filosofie
in
Geneve
, wiskunde aan de universiteit van
Malta
en
theologie
in Rome.
Piazzi is vooral bekend om zijn ontdekking van
1 januari
1801
: een object dat scheen te bewegen tegen de achtergrond van vaste
sterren
. Eerst dacht hij een nieuwe ster ontdekt te hebben. Maar toen het hem opviel dat het object bewoog, raakte hij ervan overtuigd dat het een
planeet
was ? of een "nieuwe ster", zoals hij het noemde. Hij was al negen jaar bezig stercatalogussen te controleren. Hij onderzocht die avond de zevenentachtigste ster in de catalogus van de zodiakale sterren van de
abt
La Caille, toen hij een vreemd lichtpuntje ontdekte.
In zijn
dagboek
tekende Piazzi het volgende op:
Haar licht was zwakjes en dezelfde kleur als
Jupiter
, maar gelijk aan vele andere die tot de achtste
magnitude
worden gerekend. Daarom twijfelde ik niet over haar aard. Toen ik op de avond van de 2e mijn waarneming herhaalde en vond dat deze noch in tijd noch in
hoogte
overeenkwam met de
zenit
, begon ik te twijfelen of er een fout zat in de eerste waarneming. Pas later kwam bij mij een klein vermoeden op dat het een nieuwe ster (
nuovo astro
) kon zijn. De avond van de derde werd mijn vermoeden zekerheid, toen ik me ervan overtuigde dat het geen vaste ster was. Toch wachtte ik alvorens erover te spreken tot de avond van de vierde, waarop ik de voldoening had te zien dat ze zich verplaatst had met dezelfde snelheid als de voorgaande dagen.
Ondanks zijn vermoeden dat het een planeet betrof, was Piazzi voorzichtig en kondigde hij zijn ontdekking aan als een
komeet
. Hij maakte zijn vermoeden pas bekend aan de
Milanese
astronoom Barnaba Oriani, die hij een brief schreef met de volgende opmerking:
Ik heb deze
ster
bekendgemaakt als een komeet , maar omdat zij niet vergezeld gaat van enige nevel en verder haar beweging zo langzaam is en vrij uniform, is de gedachte meermalen bij me opgekomen dat het iets beters is dan een komeet. Maar ik heb deze gedachte expres niet publiekelijk geuit.
Piazzi kon het object niet lang genoeg volgen om met de bestaande technieken zijn baan te berekenen. Maar de bekende
wiskundige
Carl Friedrich Gauss
ontwikkelde een nieuwe methode van baanberekening - de
kleinste kwadratenmethode
- waarvoor weinig punten nodig waren die het astronomen mogelijk maakte de
baanelementen
te bepalen en het object terug te vinden. Toen bleek dat Piazzi's vermoeden juist was: het object was geen komeet maar een kleine planeet. Bovendien voorspelde de
wet van Titius-Bode
op vrijwel dezelfde positie een planeet.
Piazzi noemde zijn ontdekking "Ceres Ferdinandea", naar de Romeinse
godin van het graan
en naar koning
Ferdinand IV
van Napels en Sicilie. Het Ferdinandea-deel van deze naam kwam later om politieke redenen te vervallen.
Ceres
bleek de eerste en grootste van de
planetoiden
in de
planetoidengordel
.
- planetoide - In
1923
werd de duizendste ontdekt, die ter ere van Piazzi "
1000 Piazzia
" werd gedoopt.
- krater
- Een recente ontdekking op Ceres (een grote, witte vlek die vermoedelijk een krater is en die werd waargenomen door de
ruimtetelescoop Hubble
) wordt informeel ook "Piazzi" genoemd.