Folklore
(uit het Engels, letterlijk
volksleer
) of
volkskunst
is alles wat een regionale, nationale of internationale gemeenschap of groepering aan gezamenlijke cultuur, zeden en gewoonten, tradities, rituelen of gebruiken creeert of heeft gecreeerd. Hierin weerspiegelt gewoonlijk het normale leven, een levensbeschouwing, geloofsovertuiging, levensgevoel en/of idealen. Bij folklore gaat het om dingen die betekenis hadden en hebben in het alledaagse bestaan, zoals
poezie
, overleveringen,
liederen
, muziek, verhalen,
sprookjes
,
sagen
en
epische
vertellingen,
dansvormen
, alsook bepaalde vormen van
beeldende kunst
, van decoratieve
toegepaste kunst
en van
architectuur
. Diverse niet-kerkelijke tradities,
rituelen
en bijvoorbeeld oude
recepten
, worden vaak ook tot de folklore gerekend.
Het is moeilijk een precieze definitie te geven van “folklore” omdat het niet statisch en onveranderlijk is. Folklore bevindt zich constant in een ontwikkelingsproces. Zo kunnen oude
volksliederen
worden uitgevoerd in een arrangement met moderne instrumenten, er kunnen nieuwe sprookjes ontstaan met moderne thema's, Nederlandse
volksmuziek
kan worden beinvloed door Amerikaanse
rock-'n-roll
, wat van latere tijd is, anderzijds kunnen folklore-elementen doordringen in moderne kunstvormen.
Folklore-evenementen en festivals worden overal ter wereld georganiseerd. Daar kunnen bezoekers kennismaken met de dans, de kunst, de muziek, de
traditionele kleding
en oude en bestaande gebruiken van allerlei regio's en volkeren. Sommige optredende ensembles zijn professioneel en reizen naar alle continenten om hun cultuur met anderen te delen. Typerend voor veel folklorefestivals is de gemoedelijke en familiaire sfeer.
De folklore dans of
volksdans
zijn dansfiguren uit oude tijden die zo in het alledaagse leven niet meer worden gedanst. Het kan om het dansen in paren of in groepen gaan of mengvormen, men danst dan in paren maar in een grotere groep worden bepaalde figuren gedanst. Overal ter wereld kent men deze vorm van ontspanning, de dansfiguren verschillen vaak per regio maar zijn soms ook door emigratie uit een regio in het ene land naar een regio in een ander land geexporteerd, bijvoorbeeld de
barn dance
van het Europese platteland naar de Verenigde Staten. Sommige nationale dansen zijn wereldwijd verspreid en worden nog altijd gedanst, zoals de Argentijnse tango of de Weense wals. Deze worden niet tot het volksdansen gerekend. Een bekende volksdans waarvan de choreografie en muziek voor een film is gecreeerd en zo wereldberoemd werd, is de Griekse
Sirtaki
.
In Nederland zijn er verschillende stromingen. De federatie van Folkloristische Groepen in Nederland (FFGN) kenmerkt zich door een 70-tal groepen die streekgebonden dansen in streekdrachten presenteren.
De Nederlandse volksdansers richten zich ook op de buitenlandse dansculturen, de belangen daarvan worden door de Stichting Syncoop en Kunstfactor sector volksdans behartigd. Daarnaast is Stichting Platform Nederlandse Folklore actief om meer aandacht te krijgen voor deze stromingen en de groepen in Nederland die alleen Nederlands dansen brengen, maar ook uit niet eigen streken met niet eigen streekdrachten.
Bij feestelijkheden, bij gezamenlijk werk, of bij begrafenissen wordt van oudsher gezongen, veel liederen zijn in onbruik geraakt, ook werd er muziek gespeeld op instrumenten die nu niet meer algemeen verbreid zijn. Het zingen en spelen van deze muziek wordt ook tot de folklore gerekend. Vanuit de folklore kan het weer in de populaire cultuur terechtkomen, zoals het lied
Bella Ciao
dat in Italie traditioneel door vrouwen bij het werk op het land werd gezongen en door gebruik in een Internet-serie een download-hit werd.
[1]
De normale kleding die men vroeger droeg, bij het werk of bij feestelijke gelegenheden, maar uit de
mode
is geraakt, noemt men
klederdracht
. Ook de oude kledingstijlen, en het vervaardigen ervan, worden tot de folklore gerekend.
Gebruiken en ambachten in Belgie en Nederland
[
bewerken
|
brontekst bewerken
]
Folkloristische gebruiken uit oude tijden in Belgie en Nederland zijn bijvoorbeeld het
ringsteken
,
sjoelen
,
polsstokverspringen
,
kantklossen
,
midwinterblazen
en het planten van een
meiboom
. Het houden van
processies
, het vieren van
carneval
, het maken van
paasvuren
, de
Elfstedentocht
,
Nijmeegse Wandelvierdaagse
of het
Sinterklaasfeest
zijn voorbeelden van levende folklore.
Folkloristische ambachten in Nederland zijn ouderwetse vervaardigingsmethoden die nu niet meer grootschalig op deze manier worden toegepast zoals het met de hand vlechten van manden en bijenkorven, spinnen, handmatig weven en het met de hand maken van klompen.
In Nederland is
Op Roakeldais
in
Warffum
een bekend folkloristisch festival. Een ander groot internationaal folkloristisch festival is het jaarlijks terugkerende
SIVO
in
Odoorn
. In
Brunssum
wordt om de vier jaar het grootste folklorefestival van Nederland georganiseerd: de Folkloriade. Enkele van de grootste folklorefestivals in Belgie zijn die van
Lichtervelde
,
Schoten
,
Leuven
,
Doornik
,
Moerbeek
,
Edegem
en
Mariekerke
(Bornem).
De
Brabantse
schilder
Pieter Bruegel de Oude
beeldde in zijn doeken veel alledaagse gebruiken af. Ook striptekenaar
Willy Vandersteen
verwerkte traditionele verhalen en folklore in zijn stripverhalen.
Bronnen, noten en/of referenties
|