Erik V
(ook
Erik Klipping
) (
1249
-
1286
) was koning van
Denemarken
van
1259
tot zijn dood in 1286. Zijn ouders waren
Christoffel I van Denemarken
en
Margaret Sambiria
van Pommeren († 1282).
Van 1259 tot
1264
zou hij onder regentschap van zijn moeder staan. De periode van
1261
tot
1262
zou hij in gevangenschap doorbrengen in
Holstein
. Hierna werd hij naar
Brandenburg
overgebracht en daar werd hij verder opgevoed.
De voortdurende rivaliteit tussen Erik V en zijn aanhangers aan de ene kant en de bloedverwanten van de vorige koning
Abel
aan de andere kant, deed koningin Margarethe Sambiria ertoe te besluiten om in
1262
/
1263
een brief naar de
paus
in
Rome
te sturen om hem te vragen toe te staan dat vrouwen de Deense troon zouden kunnen erven, en het zo mogelijk te maken dat een van Eriks zusters de troon zou kunnen overnemen wanneer de jonge Erik deze strijd niet zou overleven. De paus ging naar het schijnt akkoord, maar het kwam nooit aan de orde want Erik V zou in 1286 opgevolgd worden door zijn zoon Erik VI.
Erik trachtte zijn macht over de kerk en de adeldom af te dwingen. Zijn conflict met de adel leidde in eerste instantie tot een bevredigend resultaat maar in
1282
werd hij door de adel gedwongen een overeenkomst te accepteren (een
handfastening
- een soort van Deense
Magna Carta
) die zijn autoriteit danig zou beperken.
Erik
Klipping
werd op
22 november
1286 in zijn slaap vermoord in
Finderup
, bij
Viborg
in
Jutland
.
Het nieuwe bestuur liet dadelijk een speciale bijeenkomst in
Nyborg
(1287) organiseren waarop de moord op Erik V werd behandeld. Als de vermeende moordenaars werden de voormalige maarschalk
Stig Andersen Hvide
en de graaf van
Halland
Jacob Nielsen
vervolgd. Al na een dag rechtspraak vond de jury alle beschuldigden schuldig. Alle bezittingen van de veroordeelden werden verbeurdverklaard en zij zelf werden uit Denemarken verbannen op straffe van lijfstraffen of de doodstraf.
De vonnissen waren onbevredigend op diverse punten. Geen van de beschuldigden was in de onmiddellijke nabijheid toen de koning werd vermoord. De beschuldigden werden niet in de gelegenheid gesteld om hun onschuld te bewijzen, een recht dat bij wet was vastgelegd. Bijzonder verdacht is het feit dat ondanks de duistere omstandigheden rondom Eriks dood, de jury maar een dag nodig had om tot dit oordeel te komen. Ook behoorden alle beschuldigden tot de groep die tijdens Eriks regering tot zijn naaste medestanders behoorden, het is onduidelijk wat zij dan ook met Eriks dood wensten te bereiken. Om al deze redenen hebben de historici
Erik Arup
en
Hugo Yrwing
het vonnis aangemerkt als een
misstap van gerechtigheid
. Zij beschouwen de moord als uitkomst van een machtsstrijd tussen twee adellijke splintergroepen, de ene onder aanvoering van maarschalk Stig Andersen Hvide en de andere geleid door de hertog
Waldemar van Zuid-Jutland
. Waldemar was in 1283 in ongenade gevallen, maar won snel weer aan invloed na 1288. Vermoedelijk hebben Waldemar en zijn bondgenoten samengewerkt om de koning te doden en daarna geprobeerd bij het gerechtshof de schuld in de schoenen te schuiven van hun rivalen. Een andere historicus, Kai Hørby, heeft het vermoeden dat de moord eerder het gevolg is van de eerdere gevoerde gevechten om de koningstroon van Denemarken. Er waren namelijk anderen die meenden meer recht op de troon te hebben dan Erik V, zoals koning
Erik II van Noorwegen
en zijn broer
Haakon V
die kleinzonen waren van
Erik IV van Denemarken
. Door het gebrek aan bronnen zal de ware toedracht van de moord waarschijnlijk nooit worden ontdekt.
De dood van Erik V betekende dat de adel de verkregen macht en invloed in
1282
bijna geheel weer had verloren, omdat de nieuwe koning zich niet gebonden achtte aan het akkoord.
De oorsprong van koning Eriks bijnaam
Klipping
(of
Glipping
) is mogelijk afgeleid van het Deense
glippe
(met de ogen knipperen), wat mogelijk betekende dat Erik bovengemiddeld met de ogen knipperde.
Erik huwde op
11 november
1273
in
Sleeswijk
met
Agnes van Brandenburg
(† 1304). Ze kregen de volgende kinderen:
- Erik (VI) Menved
(1274-1319)
- Christoffel II
(1276-1332)
- Marta Eriksdotter van Denemarken
(† 1341), gehuwd met koning
Birger I van Zweden
(† 1321)
- Rikissa Eriksdotter van Denemarken
(† 1308), gehuwd met
Nicolaas II van Mecklenburg-Werle
(† 1316)
- Katarina Eriksdotter (1283-1283)
- Elisabet Eriksdotter (1283-1283)
- Waldemar Eriksson († 1304)
Bronnen, noten en/of referenties