De
druif
is de
besvrucht
van de
wijnstok
(
Vitis vinifera
) die behoort tot de
wijnstokfamilie
(Vitaceae). De plant is een
houtige
klimplant
. Naast de wilde wijnstok zijn er veel
cultivars
, die worden verbouwd als druivenstok, ook wel wijnstok of wijnrank genaamd. Van deze in cultuur gebrachte varieteiten worden druiven voor meerdere doeleinden verbouwd.
De meeste druiven komen uit landen en gebieden met een mild tot
mediterraan klimaat
, bijvoorbeeld de landen in het
Middellandse Zeegebied
zoals
Portugal
,
Spanje
,
Frankrijk
,
Italie
,
Griekenland
en
Turkije
. Bepaalde streken in
Duitsland
zoals langs de
Rijn
en de
Moezel
lenen zich ook goed voor de druiventeelt, doordat de temperatuur op de zuidelijke rivierhellingen enkele graden hoger ligt dan in de gebieden daarbuiten. Druiven worden ook gekweekt in Vlaanderen in dorpen met heuvels als
Hoeilaart
en
Overijse
in Vlaams-Brabant. De overgebleven druivenserres behoren tot het
cultureel erfgoed
van deze gemeenten en van de streek. De druiventeelt in het Hollandse
Westland
is bijna verdwenen. De naam van het themapark
De Westlandse druif
bij
Monster
verwijst er nog naar, evenals de straatnaam Druivenmuur in Den Hoorn, aan de Westlandse zijde van de stad Delft. In Monster zijn nog twee oude druivenmuren als
Rijksmonument
behouden aan de Poeldijkseweg / Zwartendijk, daterend uit de tweede helft van de negentiende eeuw.
Het vruchtvlees van de druif laat ruimte voor 1 tot 4 pitjes die zich elk uit een
zaadknop
ontwikkelen. Bij pithoudende druiven moet minstens 1 zaadknop bevrucht worden voordat de vrucht zich kan ontwikkelen. Bij pitvrije druiven sterven de pitten af na bevruchting, terwijl de vrucht zich verder normaal ontwikkelt. Er bestaan
parthenocarpe
cultivars waarbij vruchten zich zelfs ontwikkelen zonder rijping van de zaadknop.
[1]
Tijdens de eerste paar weken groeit de druif door celdeling in het
pericarp
terwijl tegelijkertijd ook de meeste pitgroei plaatsvindt. Daarop volgt een veel langere fase waarin de cellen van het pericarp samen met de bes groter worden, terwijl de pit en het embryo nauwelijks nog groeien.
[1]
De druif wordt verbouwd met meerdere doeleinden:
Om als fruit geteeld te worden, is het noodzakelijk dat de vruchten groot en sappig zijn en vooral een zoete smaak hebben. Er zijn tientallen
cultivars
, die voor het eten van de vruchten in aanmerking komen. Hiervoor worden zowel witte als blauwe druiven verbouwd.
De trossen moeten reeds vroeg in hun ontwikkeling geselecteerd worden op basis van hun standplaats en hun omvang. Een van de belangrijkste bewerkingen om mooie, volle trossen te ontwikkelen, is het "
krenten
" van de druiven. Deze behandeling bestaat erin overtollige druiven uit de tros weg te knippen met een speciaal daarvoor ontwikkeld, scherpgepunt
schaartje
, waarmee men de niet bevruchte en de slecht geplaatste druifjes elimineert. Doet men dit niet, dan krijgt men enerzijds vruchten die te klein blijven en die anderzijds zeer onregelmatig kleuren. Dit krenten gebeurt voornamelijk in de maand juli en wordt de
groene oogst
genoemd. Het is van het grootste belang dat de druiven gelijkmatig en gelijktijdig afrijpen, zodat de pluk in een keer kan gebeuren. Alle soorten druiven kunnen gebruikt worden om rozijnen te maken.
Zie
Druivenras
voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Vele druivenrassen zijn speciaal gekweekt als landbouwgewas, waarbij meestal een combinatie is nagestreefd tussen rendement, smaakeigenschappen en aanpassing aan plaatselijke klimaten. Globaal worden rassen onderverdeeld naargelang ze druiven met een blauwe of witte schil voortbrengen, hoewel er ook rode varieteiten bestaan.
Witte wijn
wordt gemaakt van zuiver druivensap zonder schillen en kan dus ook van blauwe druiven afkomstig zijn.
Verse druiven bevatten circa 80 mg/kg
proanthocyanidines
[2]
.
Onder invloed van biologische en abiologische bedreigingen produceert de druivenrank
resveratrol
en andere
stilbenen
. Er bestaan studies die negatieve correlaties aantonen tussen consumptie van dergelijke
polyfenolen
en diverse gezondheidsproblemen waaronder
hart- en vaatziekten
, bepaalde
kankers
en
diabetes mellitus
. Zowel resveratrol als proanthocyanide zijn dan ook aangehaald als mogelijke verklaringen van de
Franse paradox
. Deze stoffen zitten inderdaad het sterkst geconcentreerd in de schil van de druif, waardoor ze relatief meer voorkomen in
rode wijn
dan in ongegist druivensap of in witte wijn.
[3]
De wijnstok kan worden aangevallen door een grote diversiteit aan
fungi
die de kwaliteit van de vruchten aantasten, hetzij onrechtstreeks door de suikerproductie in de bladeren te verminderen, hetzij rechtstreeks door het verminderen van de bloei of de rijping of door het afsterven van delen van de druif. Deze organismen kunnen worden bestreden met aangepaste verbouwingstechnieken en met gericht gebruik van
fungiciden
.
[4]
Vanuit economisch perspectief zijn de belangrijkste pathogenen
Plasmopara viticola
(
valse meeldauw
),
Erysiphe necator
(
echte meeldauw
) en
grauwe schimmel
. Sommige fungi zijn onschadelijke
epifyten
, terwijl nog andere zelf als ziektebestrijders werken. Er bestaan ook fungi waarvan de mycotoxines min of meer toxisch zijn voor de mens of voor wijngist.
[4]
De grauwe schimmel speelt ook een positieve economische rol in de
edele rotting
: de schimmel maakt de druif in het najaar poreus, waardoor een deel van het water verdampt en het suikergehalte verhoogt. In verschillende Europese wijnlanden wordt van deze aangetaste druiven een bijzondere wijn gebouwd.
De
druifluis
is een van oorsprong Noord-Amerikaanse
bladluis
met een bijzondere voorkeur voor
Vitis vinifera.
In de 19de eeuw verspreidde ze zich als
invasieve soort
in vrijwel alle Europese wijngebieden. De grootste schade wordt toegebracht aan het wortelstelsel van de wijnstok; vele traditionele Europese wijnstokken worden sindsdien vrijwel uitsluitend verbouwd als
ent
op een resistente Amerikaanse soort.
De
druivenbladgalmijt
is een
mijt
die de bladeren van de wijnstok aantast door
bladgalvorming
. De mijt overwintert onder de schors van de stam. De economische schade voor de druivenoogst blijft beperkt.
Volgens de
Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties
bedroeg de wereldproductie 79.125.982 ton in 2018. Deze productie was afkomstig van een areaal van 7.157.658 ha, wat neerkomt op een gemiddelde opbrengst van 11,0547 ton/ha.
[5]
Het
United States Department of Agriculture
kende aan de wereldproductie in 2016 een gemiddelde waarde toe van 882 dollar/ton.
[6]
De druivenpitten worden verwerkt tot druivenpitolie. Deze olie is enigszins groenig tot vrijwel kleurloos en kan in
cosmetica
worden toegepast. Bij het
fonduen
wordt deze olie wel binnenshuis gebruikt vanwege het hoge
rookpunt
en dus weinig vorming van oliewalm.
In de christelijke
iconografie
is een tros druiven het
symbool
van het
Laatste Avondmaal
en daarmee van het bloed van
Jezus Christus
.
Ook is een tros druiven het
attribuut
van
Vincentius van Zaragoza
, beschermheilige van de
wijnbouwers
.
[7]
Verder geldt de druiventros als een symbool van vreugde en vruchtbaarheid; als zodanig wordt hij bijvoorbeeld vaak afgebeeld in de
Hoorn des overvloeds
.
'De druiven zijn zuur' in zijn oorspronkelijke betekenis beschrijft het proberen weg te praten van een teleurstelling door (voor zichzelf of tegenover anderen) negatief te (gaan) doen over wat men had gewild, maar niet kan of mag hebben (ook als men het eerst probeerde te bereiken en dus kennelijk wel aantrekkelijk vond).
Een voorbeeld is iemand die op dieet is en fantaseert dat hij taart met slagroom niet lekker vindt.
De uitdrukking is ontleend aan
de fabel 'De vos en de druiven' van Aisopos
: de vos kon niet bij de druiven en veronderstelde toen maar dat de druiven zuur waren.
De uitdrukking wordt ook wel gebruikt in de betekenis 'het is een grote teleurstelling'.
Ook wordt wel gezegd, wanneer iets een aangename of gunstige wending blijkt te krijgen, dat men van zure druiven toch zoete wijn kan maken.
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑
a
b
Hoofdstuk 3
Reproductive Features of the Vitaceae
in
Gerrath, Jean
,
Posluszny, Usher
en
Melville, Lewis
, "Taming the Wild Grape: Botany and Horticulture in the Vitaceae," Springer 2015.
- ↑
(
en
)
Gu L., M.A. Kelm, J,F. Hammerstone, e.a.
Concentrations of proanthocyanidins in common foods and estimations of normal consumption.
(
2004
) J Nutr 134:613-617.
PMID
14988456
gratis volledige artikel
.
- ↑
Stuart, Jeffrey A.
en
Robb, Ellen L.
, "Bioactive Polyphenols from Wine Grapes," Springer Briefs in Cell Biology 2013.
- ↑
a
b
Kassemeyer, Hanns-Heinz
, hoofdstuk 4
Fungi of Grapes
in
Konig, Helmut
;
Unden, Gottfried
en
Frohlich, Jurgen
(reds.), "Biology of Microorganisms on Grapes, in Must and in Wine," tweede uitgave Springer 2017.
- ↑
a
b
Food and Agriculture Organization of The United Nations
- ↑
Cantu, Dario
en
Walker, M. Andrew
(reds.), "The Grape Genome," Springer Compendium of Plant Genomes 2019.
- ↑
Hall, J.
(
2000
).
Hall's Iconografisch Handboek
. Leiden: Primavera Pers.
|