Een
droom
is een opeenvolging van
beelden
,
gedachten
,
emoties
en
gevoelens
die zich gewoonlijk onvrijwillig in de
geest
voordoen gedurende bepaalde fasen van de
slaap
.
[1]
Wat dromen precies zijn en waar dromen voor dienen is nog grotendeels onbekend, ondanks dat ze al eeuwen onderwerp zijn geweest van
wetenschappelijke
,
filosofische
en
religieuze
reflectie. De wetenschap die zich bezighoudt met het bestuderen en interpreteren van dromen heet
oneirologie
.
[2]
Dromen komen hoofdzakelijk voor tijdens de
remslaap
(
rapid-eye-movement
): een slaapstadium waarin de hersenen een grote
activiteit
vertonen, vergelijkbaar met hersenactiviteit van overdag. Sommige dromen kunnen ook voorkomen tijdens andere stadia van de slaap, maar deze dromen zijn vaak minder levendig en raken snel uit de herinnering.
[3]
De duur van een droom kan enorm varieren; sommige duren een aantal seconden, anderen wel 20-30 minuten.
[3]
Gemiddeld droomt men drie tot vijf keer per nacht, maar dit kan ook meer zijn;
[4]
de meeste dromen worden vrijwel onmiddellijk vergeten.
[5]
Dromen waarin ervaringen van de voorgaande dag een rol spelen zijn in verband gebracht met
theta-activiteit
, wat suggereert dat er verwerking van het
emotioneel geheugen
plaatsvindt in de remslaap.
[6]
Sigmund Freud
, de grondlegger van de
psychoanalyse
, formuleerde begin 1900 uitgebreide droomtheorieen en probeerde de betekenissen achter dromen te verklaren.
[7]
Hij zag dromen als manifestaties van iemands diepste verlangens en angsten, vaak met betrekking tot verdrongen jeugdherinneringen, obsessies en seksualiteit.
[8]
In
De droomduiding
(1899) ontwikkelde Freud een techniek om dromen psychologisch te interpreteren. Ook later in de twintigste eeuw werden dromen gezien als een verbinding met het
onderbewustzijn
. De gebeurtenissen in dromen zijn over het algemeen buiten de controle van degene die de droom ervaart, met uitzondering van
lucide dromen
, waarbij de dromer
zelfbewust
is.
[9]
Een mens droomt gedurende zijn leven bij benadering zes jaar lang,
[10]
wat overeenkomt met ongeveer twee uur per nacht.
[11]
De meeste dromen duren slechts 5 tot 30 minuten. Het is onbekend waar dromen in de
hersenen
ontstaan, of ze een enkele oorsprong hebben of dat er meerdere delen van de hersenen bij betrokken zijn, en welke functies dromen hebben voor het lichaam of de geest.
Ten aanzien hiervan zijn veel hypothesen voorgelegd. Zo is gebleken dat men vaak droomt over dingen die men overdag heeft meegemaakt. Dit wordt de dagrest genoemd. Dromen zouden helpen de gebeurtenissen te verwerken. In een droom zou men ook nieuwe ideeen kunnen opdoen omdat de hersenen 's nachts totaal anders denken dan overdag, onlogisch en associatief. Ze brengen oude zaken met nieuwe in verband met elkaar op een manier die bij wakkere toestand niet bedacht zou worden. Dromen kunnen ook voortkomen uit diepe verlangens.
In het verleden zag men dromen als boodschappen van de goden en kende men er een voorspellende functie aan toe. Om de verschillende droomsymbolen te analyseren, waren er
droomduiders
en
droomboeken
.
In de
Bijbel
zijn daar verschillende voorbeelden van te vinden,
bijvoorbeeld Jozef in Genesis en Daniel.
Er zijn veel
neurobiologische
onderzoeken gedaan naar personen die in de remslaap verkeren. De activiteit van verschillende hersengebieden is hiermee vastgesteld. Een belangrijke ontdekking was dat tijdens de remslaap de afgifte van de
neurotransmitters
noradrenaline
,
serotonine
en
histamine
volledig wordt onderdrukt.
[3]
[12]
[13]
Tijdens de meeste dromen is de persoon die de droom ondergaat niet bewust van het feit dat hij droomt, hoe absurd of bizar de droom ook is. De reden hiervoor is dat de
prefrontale cortex
, het gebied van de hersenen dat verantwoordelijk is voor logica en inschattingsvermogen, een verminderde activiteit vertoont tijdens dromen. Dit stelt de dromer in staat om actiever met de droom om te gaan zonder na te denken over wat er zou kunnen gebeuren.
[14]
Mensen waarbij dit hersendeel beschadigd raakt, ervaren geen veranderingen in hun dromen.
Doordat de prefrontale cortex en de
hippocampus
nauwelijks functioneren tijdens de remslaap, is het nog onduidelijk hoe een opeenvolging van beelden met enigszins herkenbare inhoud kan worden waargenomen gedurende de slaap. Een veelgehoorde neurobiologische verklaring stelt dat specifieke hersengolven (PGO-golven) die in de remslaap ontstaan, de
neocortex
en bijbehorende neurale gebieden spontaan activeren.
[15]
Relatief diffuse signalen vanuit de hersenstam worden door de neocortex geinterpreteerd en gevisualiseerd op een zo coherent mogelijk manier.
[16]
De intensiteit van dromen wordt onder andere bepaald door een verhoogde productie van
dopamine
in de
area tegmentalis ventralis
.
[16]
Een geheel andere theorie van de droom is gebaseerd op de fysiologie van de hersenen en is afkomstig van Hobson en McCarley. Deze theorie is bekend geworden als de 'activatiesynthesetheorie'. In het kort komt deze theorie erop neer dat tijdens de remslaap in de hersenen gebieden worden geactiveerd die in de waaktoestand alleen actief zijn als zij visuele indrukken uit de omgeving ontvangen. Tijdens de slaap ontbreekt deze input, en probeert het rationele brein de chaotische (vooral visuele) belevingen in de hersenen tot een enigszins samenhangend verhaal samen te smeden.
Deze theorie kan ook verklaren waarom de droominhoud vaak vreemd of bizar is. Volgens de psychoanalytische droomtheorie van Freud komt dit omdat een
censor
de droominhoud verdraait. Deze bevat namelijk onderdrukte wensen die bedreigend zijn voor het bewustzijn. De censor fungeert dus als een soort
vervormer
: een machine die de droominhoud in een symbolische code verpakt.
Activatiesynthesetheorie gaat uit van een eenvoudiger principe. De droominhoud is inderdaad chaotisch en bizar. Maar dat komt doordat de fysiologische activaties in de visuele schors, door het ontbreken van externe prikkels, structuur in tijd en ruimte missen. Het 'rationele' brein probeert nu deze ruwe informatiestroom te integreren. Volgens deze visie fungeert de droomslaap dus eerder als
synthesizer
: een machine die ruwe indrukken en belevingen samenvoegt.
In het boek
Die Traumdeutung
(eerste druk
1900
, herziene achtste druk
december
1929
) betrok
Sigmund Freud
de droom bij zijn visie op de
psychoanalyse
. Het werk gaat uit van wat
Freud
het
onbewuste
noemde. Freud zei zelf over dit boek: "
De droomduiding
is in werkelijkheid de koninklijke weg naar het
onbewuste
, de betrouwbaarste basis voor
psychoanalyse
" (Duits:
Die Traumdeutung ist in Wirklichkeit die Via regia zum Unbewussten, die sicherste Grundlage der Psychoanalyse
).
Tijdens de slaap is de bewustzijnsgraad sterk verminderd. De weerstand is niet geheel opgeheven, maar zijn kracht is verzwakt. De
verdrongen
psychische inhouden krijgen in de droom een onherkenbare vermomming waardoor ze de
censors
weten te verschalken. Dromen zijn dus substituutbevredigingen van verdrongen
complexen
. Dromen hebben dus een geheime zijde, de latente droominhoud. Het verklaren ervan noemt men
droomduiding
.
In 1867 werd het boek
Les Reves et les Moyens de Les Diriger: Observations Pratiques
van
Marquis d'Hervey de Saint-Denys
gepubliceerd. Het is het eerste wetenschappelijke werk dat droomprocessen bestudeert, mogelijk gemaakt doordat de auteur zich naar eigen zeggen aangeleerd had bewust te zijn tijdens zijn dromen. De inhoud van dit geschrift staat haaks op Freuds dogmatische opvatting van de betekenis van dromen.
Carl Gustav Jung
, een leerling van Freud, was er ook van overtuigd dat dromen boodschappen bevatten voor de dromer en dat dromers hier voor hun eigen bestwil aandacht aan zouden moeten besteden. Het zou hen ook kunnen helpen om inzicht te krijgen in de eigen emotionele problemen. Met name steeds terugkerende dromen hebben volgens Jung een bijzondere betekenis. Ze zijn een waarschuwing dat de dromer zijn aandacht zou moeten richten op bepaalde problemen, die hij op dat ogenblik verwaarloost. Zolang dat niet het geval is, blijft de droom met steeds dezelfde beelden en
symbolen
terugkeren.
Soms kunnen bij het inslapen of ontwaken extreem levendige droombeelden optreden, die moeilijk van de werkelijkheid zijn te onderscheiden. Men spreekt hierbij ook wel van
sluimerhallucinaties
. Deze toestanden kunnen nog worden onderscheiden in twee vormen: tijdens het inslapen (hypnagoge hallucinaties, of:
hypnagogie
) of ontwaken (hypnopompe hallucinaties, of
hypnopompie
).
De droom is een veelvoorkomend onderdeel in verhalen. Vaak heeft de droom daarbij een voorspellend karakter. In
Bijbelboeken
, zowel in het
Oude Testament
als in het Nieuwe Testament, staan daar voorbeelden van en zijn verder vele dromen beschreven.
De Franse
striptekenaar
Jacques Tardi
tekende
Het ware verhaal van de onbekende soldaat
, een
nachtmerrieachtig
stripverhaal
over de laatste minuten van een stervende soldaat in de
loopgraven
.
Deze strip maakte hij, op het einde na, door te
improviseren
om hiermee het van-de-hak-op-de-takkarakter van de droom na te bootsen.
Het
Suske en Wiske
-verhaal
De dromendiefstal
veronderstelt dat het mogelijk is om dromen te "stelen". Daardoor raakt de mensheid enorm geirriteerd en verward, men moet uiteindelijk gebruikmaken van
hallucinogene
paddenstoelen
uit
Cambodja
om weer te kunnen dromen.
De film
Spellbound
bevat een surrealistische droomscene waarvoor
Alfred Hitchcock
de decors liet bouwen door
Salvador Dali
.
De Amerikaanse regisseur
David Lynch
heeft meerdere surrealistische films gemaakt waarin dromen een grote rol spelen, zoals
Mulholland Drive
,
Lost Highway
en
Inland Empire
. Ook in
Twin Peaks
heeft FBI-agent Dale Cooper voorspellende dromen om een moord op te lossen.
Klaas Vaak
laat kinderen slapen en brengt dromen.
In de film
Inception
van regisseur
Christopher Nolan
kan men zelfs in dromen inbreken. En terwijl deze gespecialiseerde mensen dit doen, kunnen ze zelfs bewust een gedachte in of uit iemands hoofd planten.
In het boek
De GVR
van de Britse schrijver
Roald Dahl
blaast de GVR(Grote Vriendelijke Reus) 's nachts met een speciale trompet dromen naar de slapende mensen. Deze dromen vangt hij met een vangnet in "Dromenland". Van deze eigenschap maken de GVR en Sofie gebruik om
Groot-Brittannie
te redden van de andere veel gevaarlijkere reuzen.
In gedichten wordt dikwijls een term zoals "ik droomde" gebruikt. Meestal heeft de dichter dan niet de bedoeling een droom te beschrijven. Een voorbeeld is het gedicht
Tijd
van
M. Vasalis
dat begint met
Ik droomde dat ik langzaam leefde
. Echte dromen worden wel in gedichten verwerkt, maar zelden voorafgegaan door de term "ik droomde".
Tijdens het dromen zijn afstanden vaak niet reeel. Personen kunnen van de ene persoon in de andere persoon veranderen. Vaak is het mogelijk te vliegen. Ook zijn eigenschappen van ruimtes of plaatsen vaak gemixt met andere ruimtes of plaatsen.
Hoewel dieren niet zoals mensen hun dromen kunnen navertellen, is uit wetenschappelijk onderzoek gebleken dat ook zij, en zeker hogere
zoogdieren
die een REM-slaap doormaken, kunnen dromen.
[17]
[18]
[19]
Over het dromen bij zoogdieren die geen typische REM-slaap vertonen zoals
monotremen
,
walvisachtigen
,
Afrikaanse olifanten
en
Arabische oryxen
, kan twijfel bestaan.
[17]
Literatuur
- (
en
)
Hobson, J.A.
(1989).
The dreaming Brain
. New York. Basic Books.
ISBN 9780465017027
- (
en
)
McCarley, R.W. & Hoffman, E.
(1981).
REM Sleep Dreams and the Activation-Synthesis Hypothesis
.
American Journal of Psychiatry
, 1138:7.
- (
en
)
Jung, Carl (1934).
The Practice of Psychotherapy
. "The Practical Use of Dream-analysis". New York: Routledge & Kegan Paul. pp. 139.
ISBN 978-0-7100-1645-4
.
- (
en
)
Harris, William V.
Dreams and Experience in Classical Antiquity
(Cambridge, Mass.; London: Harvard University Press, 2009).
Referenties
- ↑
Klein, S.
(2015)
Dromen, een reis naar onze innerlijke werkelijkheid
. Anthos Uitgevers.
ISBN 9789026331374
- ↑
(
en
)
Kavanau, J.L.
(2000).
Sleep, memory maintenance, and mental disorders
.
Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences
12
(2): 199?208.
PMID
11001598
.
DOI
:
10.1176/jnp.12.2.199
.
- ↑
a
b
c
(
en
)
Hobson, J.A.
(2009).
REM sleep and dreaming: towards a theory of protoconsciousness
.
Nature Reviews Neuroscience
10
(11): 803?813.
PMID
19794431
.
DOI
:
10.1038/nrn2716
.
- ↑
(
en
)
Empson, J.
(2002).
Sleep and dreaming
(3rd ed.), New York: Palgrave/St. Martin's Press
- ↑
(
en
)
Cherry, Kendra.
(2015). "
10 Facts About Dreams: What Researchers Have Discovered About Dreams
"
About Education: Psychology
. About.com.
- ↑
(
en
)
Eichenlaub, Jean-Baptiste & Van Rijn, Elaine et al.
(2018).
Incorporation of recent waking-life experiences in dreams correlates with frontal theta activity in REM sleep
.
Social Cognitive and Affective Neuroscience
13
(6): 637?647.
ISSN
:
1749-5016
.
PMID
29868897
.
DOI
:
10.1093/scan/nsy041
.
- ↑
(
en
)
Freud, S.
(1900).
The Interpretation of Dreams
. London: Hogarth Press
- ↑
(
en
)
Cheung, Theresa
(2006).
The Dream Dictionary from A to Z
. HarperElement, China, pp. 437.
- ↑
(
en
)
Lite, Jordan
,
How Can You Control Your Dreams?
.
Scientific America
(2010).
- ↑
(
en
)
Lee Ann Obringer
,
How Dream Works
(2006).
- ↑
(
en
)
Brain Basics: Understanding Sleep
. National Institute of Neurological Disorders and Stroke (2006). Gearchiveerd op
11 oktober 2007
. Geraadpleegd op
5 mei 2019
.
- ↑
(
en
)
Aston-Jones G., Gonzalez M., & Doran S.
(2007). "Role of the locus coeruleus-norepinephrine system in arousal and circadian regulation of the sleep-wake cycle." In G.A. Ordway, M.A. Schwartz, & A.
Frazer Brain Norepinephrine: Neurobiology and Therapeutics
. Cambridge UP.
- ↑
(
en
)
Siegel J.M.
(2005). "REM Sleep." Ch. 10 in
Principles and Practice of Sleep Medicine
. 4th ed. M.H. Kryger, T. Roth, & W.C. Dement, eds. Elsevier. 120?135.
Psychology.uiowa.edu
- ↑
(
en
)
Trimble, M.R.
(1989).
The Prefrontal Cortex: Anatomy, Physiology and Neuropsychology of the Frontal Lobe
.
British Journal of Psychiatry
- ↑
Lewis, Penelope A.
et al.
(2018).
How Memory Replay in Sleep Boosts Creative Problem-Solving
.
Trends in Cognitive Sciences
22
(6): 491?503.
DOI
:
10.1016/j.tics.2018.03.009
.
- ↑
a
b
Solms, Mark
(2000).
Dreaming and REM sleep are controlled by different brain mechanisms
.
Behavioral and Brain Sciences
23
(6): 843?850.
DOI
:
10.1017/S0140525X00003988
.
- ↑
a
b
(
en
)
Paul R. Manger, Jerome M. Siegel
,
Do all mammals dream?
(
20 januari 2020
).
- ↑
(
en
)
J.E. Malinowski, D. Scheel, M. McCloskey
,
Do animals dream?
. Consciousness and Cognition, Volume 95, 2021, 103214, ISSN 1053-8100. (2021).
- ↑
Pena-Guzman, David M.
(
15 december 2023
).
Wanneer dieren dromen. De nachtzijde van het dierenbewustzijn
. Noordboek.
ISBN 9789464711844
.
Externe link
|