De Nieuwe Gids
, uitgegeven door
W. Versluys
te
Amsterdam
, was een
Nederlands
tijdschrift
. Het verscheen voor het eerst op
1 oktober
1885
en was tot 1893 de spreekbuis van de
literaire
Beweging van Tachtig
. Daarna is het blad nog tot 1943 blijven bestaan.
De oprichters, eerste
redacteuren
en eigenaren van
De Nieuwe Gids
waren:
De jonge
schrijvers
en
dichters
die omstreeks 1880 in
Amsterdam
de letterkundige vereniging
Flanor
oprichtten, waren ontevreden over het toenmalige literaire klimaat. Zij walgden van het veelgelezen gerijmel van burgerlijke domineedichters als
Nicolaas Beets
,
Bernard Ter Haar
,
J.J.L. ten Kate
en
Eliza Laurillard
, waarin
godsdienst
, moraal en huiselijkheid als idealen werden bezongen. Ze gingen uit van de gedachte "vorm en inhoud zijn een" Zij besloten een eigen tijdschrift op te richten.
De Nieuwe Gids
werd als naam gekozen om aan te geven dat het oude tijdschrift
De Gids
voor hen had afgedaan.
De Nieuwe Gids
was echter niet alleen een tijdschrift van dichters en schrijvers. Naast de literaire vernieuwing door de Tachtigers hebben beschouwingen over
wetenschap
,
maatschappij
en
politiek
evenzeer het gezicht van het tijdschrift bepaald.
Het eerste nummer van De Nieuwe Gids bevatte onder meer een aantal hoofdstukken uit
De kleine Johannes
door Frederik van Eeden. Latere nummers uit de eerste jaargangen bevatten veel belangrijke publicaties:
De Kleine Johannes
werd in zijn geheel opgenomen, verder Willem Kloos'
sonnettenreeks
Het Boek van Kind en God
en het eerste boek van
Herman Gorters
Mei
(februari 1889).
Henriette Roland Holst
(toen nog Henriette van der Schalk)
debuteerde
in 1893 in de 5e aflevering van de 8e jaargang met zes sonnetten. Ook het
naturalisme
stond centraal.
Al snel kwamen er in de redactie onenigheden over kwesties van
artistieke
, politieke en
ethische
aard. De apolitieke Willem Kloos wenste vast te houden aan het inmiddels onhoudbaar gebleken
adagium
L'art pour l'art
van de Tachtigers. Voor de anderen was deze opvatting, die elke diepere bedoeling aan de kunst ontzegde, te nietszeggend. Willem Paap verliet al binnen een jaar de redactie. Tussen
Lodewijk van Deyssel
en
Frans Netscher
, die geen deel uitmaakten van de redactie, maar vanaf het begin prominente bijdragen leverden, ontstond al spoedig een verwijdering. In 1890 gaf ook Verwey er de brui aan. Wel trad
Pieter Lodewijk Tak
nog toe tot de redactie, maar in 1893 zegden Van Eeden, Van der Goes en Tak elke medewerking aan het blad op. Dat moment, al na acht jaar, wordt beschouwd als het eigenlijke einde van
De Nieuwe Gids
, al heeft die daarna nog vijftig jaar bestaan. In 1894 heeft de dichter
Pieter Tideman
nog enige tijd de functie van redactiesecretaris vervuld.
Na het vertrek van de andere redacteuren ging Willem Kloos door met
De Nieuwe Gids
tot zijn dood in 1938. Daarna bestond het blad nog tot 1943, midden in de
Tweede Wereldoorlog
. Met het oorspronkelijke tijdschrift had het weinig meer te maken. In de loop der jaren liet Kloos de leiding steeds meer over aan zijn vrouw
Jeanne Reyneke van Stuwe
, die van 1900 tot 1908 in de redactie zat en daarna vaste medewerker bleef. Hoewel zij dertig jaar lang officieel geen deel uitmaakte van de redactie, oefende zij achter de schermen grote invloed uit. Zij liet dat in 1929 ondubbelzinnig merken in een ondoordachte publicatie in
De Nieuwe Gids
. Het blad publiceerde talloze besprekingen van
romans
(vooral van vrouwelijke auteurs) en
kinderboeken
van haar hand.
Na Kloos' dood in 1938 leidde zij de redactie samen met de nieuwe eigenaar, de rijke, Duitsgezinde en
antisemitische
publicist
Alfred Haighton
. Hij was sinds 1915 bij het blad betrokken en had er al eerder geld in gestoken. Tien dagen na Kloos' dood kocht hij
De Nieuwe Gids
voor 5650
gulden
. Hierdoor kwam het toch al noodlijdende tijdschrift in
nationaalsocialistisch
vaarwater. Een groot aantal bijdragende auteurs liet naar aanleiding daarvan weten, dat zij niet langer aan het blad wilden meerwerken, “daar zij van deze wijzigingen, een belangrijken fascistischen invloed in de leiding van ?De Nieuwe Gids" verwachten.” Het betrof onder meer
Augusta Peaux
,
Joannes Reddingius
,
P.H. Ritter jr.
,
Benno Stokvis
,
Nico van Suchtelen
,
J.D. Bierens de Haan
,
Maurits Dekker
,
Samuel Goudsmit
, en
Willem de Merode
.
[1]
Toen Haighton in 1943 stierf, was dat het definitieve einde van
De Nieuwe Gids
. Er waren toen nog 98 abonnees overgebleven.
Voetnoten
- ↑
De Sumatra Post, 12-8-1938
Literatuur
- van Boven, E. en M. Kemperink
(2006) -
Literatuur van de moderne tijd: Nederlandse en Vlaamse letterkunde in de 19e en 20e eeuw
, Uitgeverij Coutinho, p. 92-93.
- Luger, Bernt,
Kees Nieuwenhuijzen
,
Harry G.M. Prick
(samenst.)
(1982) -
De beweging van Tachtig
, Schrijvers prentenboek 22, Amsterdam.
- van der Veen, Hidde R. J.
(1985) - 'Eenheid en verscheidenheid; De Nieuwe Gids 1885-1894', in:
Bzzlletin
129, oktober 1985, p. 3-8.
Externe link
|