Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
De
Curzonlijn
of
Curzonlinie
was een
demarcatielijn
uit 1919-1920 tussen
Polen
en
bolsjewistisch Rusland
, die ruwweg samenvalt met de huidige oostgrens van Polen. De fictieve lijn werd de nieuwe grens met de Sovjet Unie in 1945. De lijn wordt daarom ook
Stalinlijn
genoemd.
In
1918
werd Polen onder leiding van
Jozef Piłsudski
onafhankelijk, waarna het over zijn oostgrens met
bolsjewistisch Rusland
de
Pools-Russische Oorlog (1919-1921)
uitvocht. De voorgestelde bestandslijn werd in 1920 genoemd naar de toenmalige Britse minister van Buitenlandse Zaken, Lord
George Curzon
, al had deze geen inhoudelijke bemoeienis met de lijn gehad en was deze in 1919 op de
vredesconferentie van Parijs
al aan de orde geweest.
[1]
De grondslag van de lijn was de moedertaal van de meerderheid van de bevolking. Ten westen van deze lijn was meer dan 50% van de bevolking Pools, ten oosten ervan domineerden de Oekrainers en Wit-Russen. De lijn was bedoeld als minimumgrens voor Polen: dat land behield het recht om gebieden ten oosten ervan alsnog op te eisen.
[2]
Jozef Piłsudski, die een multinationaal Polen voorstond op het grondgebied van voor de
Poolse delingen
, nam geen genoegen met de etnografische grens. De Polen wisten bij de
Vrede van Riga
nog een groot stuk Russisch grondgebied aan hun land toe te voegen, waarna de Curzonlijn tijdens het interbellum geen rol meer zou spelen. Polen kreeg aldus nog grote aantallen Oekrainers en Wit-Russen binnen zijn grenzen.
De aanvankelijke Curzonlijn loopt vanaf het
Meer van Vi?tytis
naar het zuidoosten, dan vlak voor
Hrodna
(Grodno) wederom naar het zuiden, volgt de rivier de
Bug
en zakt vervolgens af naar het zuidwesten om te eindigen bij de
Duklapas
in het
Tatragebergte
.
Deze versie werd onderschreven bij het
Hitler-Stalinpact
, met als gevolg dat de gebieden die Polen in 1918 op de
bolsjewieken
hadden gewonnen verloren gingen.
Stalin
bleef na de oorlog ook tegenover de westelijke geallieerden aan de lijn vasthouden. Polen werd met grote delen van Duitsland gecompenseerd.
De
huidige Poolse oostgrens
volgt de Curzonlijn niet volledig: in het zuiden lag de stad
Lviv
(Lwow) aanvankelijk ten westen van de lijn, terwijl ze niettemin in de Sovjet-Unie kwam te liggen (en thans tot Oekraine behoort). Tussen Polen en de Sovjet-Unie kwam het tot een
grootschalige bevolkingsuitruil
. Daarmee werd de Curzonlijn alsnog de etnografische grens die hij in 1920 maar ten dele was.
- ↑
James R. Hooker (1958):
Lord Curzon and the "Curzon Line"
. The Journal of Modern History, Vol. 30, No. 2, pp. 137-138.
- ↑
Erik van Schaik (1991):
Polen
. In: Jacques Neeven e.a. (red.):
Van Tallinn tot Tirana. Oost-Europa tijdens het interbellum. Utrecht, pp. 31-46.