Een
constitutie
is een samenhangend geheel van regels die de fundamentele beginselen en hoofdregels beschrijven die betrekking hebben op de
inrichting
en organisatie van een
staat
, (internationale) organisatie of
bedrijf
, het bestuur er van en op de verhouding tussen die entiteit en zijn burgers, leden of medewerkers. Een constitutie vormt de juridische grondslag en de regels moeten door een ieder binnen die entiteit worden gevolgd.
In landen met een systeem van gecodificeerd recht, zoals Belgie en Nederland, wordt de kern van een constitutie veelal gevormd door een of meer wetten, waaronder de
grondwet
en nationale wetgeving met een bijzondere status. Dat zijn de belangrijkste wetten van een land en er geldt vaak een bijzondere procedure om deze te veranderen of in te trekken. In bijvoorbeeld het
Verenigd Koninkrijk
of de
Verenigde Staten
, landen met een zogenaamd
common law
systeem, omvat de constitutie een reeks wetten met een fundamenteel karakter,
rechtersrecht
, gebruiken en verdragen.
[1]
Echter ook in landen met een systeem van gecodificeerd recht gaat het naast de nationale hoogste wetgeving evenzeer om bestendige hogere
jurisprudentie
, in eigen land en van internationale rechtsprekende colleges. Daarnaast gelden ook daar bepaalde regels van internationaal (gewoonte)recht en van internationale verdragen. In bijvoorbeeld de lidstaten van de
Europese Unie
is het zelfs zo, dat regels uit nationale wetten bij toepassing van dat recht door rechters of uitvoerende instanties, buiten werking moeten blijven als ze in strijd zijn met bepaalde regels uit een EU-verdrag of het
Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
.
Constituties kunnen betrekking hebben op verschillende niveaus van organisaties, in een bandbreedte van soevereine landen en internationale organisaties, tot bedrijven en verenigingen.
[2]
Binnen staten bepaalt een grondwet de juridische grondslag waarop de staat, haar inrichting en haar organen zijn gebaseerd; de procedure die geldt om wetten te maken, door wie dat mag en moet worden gedaan, de manier van toepassing en handhaving van wet en regelgeving en de rechtspraak. Daarnaast worden bij de inrichting van een
democratische rechtsstaat
bepaalde internationaal algemeen aanvaarde beginselen gevolgd als het
legaliteisbeginsel
, de aanwezigheid van een
volksvertegenwoordiging
,
scheiding der machten
, bepaalde
grondrechten
voor burgers, onafhankelijke rechtspraak en een
onafhankelijke pers
.
De religieuze gemeenschap van de
Rooms-Katholieke Kerk
wereldwijd kent de
apostolische constitutie
. Deze is tot stand gekomen, en wordt gewijzigd, zonder inspraak van haar leden. Alleen mannen met een bepaalde officiele functie binnen de organisatie kunnen worden gehoord.
De Grondwet van India is de langste geschreven grondwet van alle landen ter wereld, met 146.385 woorden in de Engelse versie, terwijl de Grondwet van Monaco de kortste geschreven grondwet is met 3.814 woorden. De Grondwet van San Marino is misschien wel de oudste actieve geschreven grondwet ter wereld, aangezien sommige van de basisdocumenten al sinds 1600 in werking zijn. De Grondwet van de Verenigde Staten is de oudste actieve gecodificeerde grondwet.
Op grond van filosofische theorieen rond het
constitutionalisme
, horen constituties ook te fungeren als kaders van de staatsmacht door grenzen vast te leggen die de heerser(s) van een staat, en uitvoerders van de regels, niet mogen overschrijden, tegenwoordig veelal
grondrechten
genoemd. Enkele bekende Europese voordenkers over het kaderend gebruik van een constitutie zijn
Nicollo Machiavelli
,
Thomas van Aquino
,
John Locke
,
Montesquieu
en
Jean-Jacques Rousseau
.
In
Engeland
,
Hongarije
en de
Nederlanden
zijn, terugkijkend, al vanaf de 13e eeuw aanzetten gegeven tot vorming van constitutionele regels in respectievelijk de
Magna Carta
, de
Gouden Bul
en het
Charter van Kortenberg
. De Vlaamse Keure was een
oorkonde
die op
27 september
1312
in de
abdij van Kortenberg
werd ondertekend en gezegeld door de betrokken partijen, waarin afspraken zijn vastgehouden die gesloten waren tussen enerzijds een groep edelen, als
vertegenwoordigers
van de burgerij uit de grote steden, en anderzijds hertog
Jan II van Brabant
.
Maar er zijn nog veel oudere gevallen bekend waar een heerser een catalogus aan rechtsregels liet opstellen en bekend maakte, die onder zijn heerschappij voor (bepaalde groepen) burgers te gelden hadden, bijvoorbeeld de
Wetten van Hamurabi
van de
koning van Babylonie
omstreeks 1700 v.Chr. en de
Wet der Twaalf Tafelen
omstreeks na Chr. in Rome.
Bronnen, noten en/of referenties
|