Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
De
Conodonta
of
conodonten
zijn een groep van
uitgestorven
, in zee levende
gewervelde dieren
, die wel op tegenwoordige
lancetvisjes
leken.
Fossiele
elementen van conodonten, die wel de 'tandjes' genoemd worden, worden in de
stratigrafie
veel gebruikt als
gidsfossiel
. Ze komen al in het Boven-
Cambrium
voor en behoren daarmee tot de oudst bekende gewervelden. Waarschijnlijk zijn ze aan het eind van het
Trias
uitgestorven.
Hoewel de 'tandjes' van conodonten relatief veel gevonden worden, zijn fossielen van hele dieren erg zeldzaam. Het is daarom lang onduidelijk geweest tot welke groep deze dieren behoorden. Hoewel al in 1856 door
Pander
was gesuggereerd dat de
tanden
van
visachtige
dieren waren, werd toch eerder aangenomen dat het overblijfselen van een
wormachtig
dier waren. In 1982 werd in het Onder-
Carboon
van
Schotland
een fossiel van het hele diertje gevonden, daarbij inbegrepen resten van de weke delen van het
lichaam
.
[1]
Sindsdien zijn meer fossielen gevonden. De soort
Clydagnathus
had een duidelijke
chorda dorsalis
, een
structuur
die als voorloper van een
ruggengraat
beschouwd wordt, en waarschijnlijk zelfs
ruggenwervels
.
[2]
Vanwege deze kenmerken worden conodonten meestal bij de gewervelden ingedeeld. Conodonten bleken een vrij langgerekt lichaam te hebben dat eindigde in een duidelijke
staartvin
en aan de kop zaten de veel gevonden 'tandjes' van de conodont. Die bewuste tandjes hebben wellicht niet veel te maken met de tanden van moderne gewervelden.
[3]
Er is enige onzekerheid over de grote '
ogen
' aan het einde van de kop. Sommige onderzoekers menen dat de eigenlijke ogen veel kleiner zijn en de uitpuiling aan de kop een onderdeel van de
mond
is, die een voor gewervelde dieren geheel eigen stelsel elementen bevat. Het harde deel van dat apparaat bestaat uit een aantal onderdelen. Er zijn een aantal paren S-elementen, die eruitzien als een staafje met tanden erop. De paren worden genummerd S
1
tot S
5
, zij zijn spiegelbeeldig gerangschikt om het enkele element S
0
. Daarnaast is er nog een paar M-elementen aan de zijkant van de mond en een paar stevige P-elementen die waarschijnlijk de
keel
van het dier vormden. Al deze raspachtige elementen tezamen vormden een soort grijp- en raspsysteem en de tanden op de rasp pasten waarschijnlijk op een bepaalde manier in elkaar, omdat zij ook op een bepaalde manier afslijten.
De tandjes komen veel voor en worden in de
stratigrafie
als
gidsfossielen
gebruikt. Conodonten zijn bekend van het
Cambrium
tot de Laat-Trias, mogelijk het vroege
Jura
, en hun vormenrijkdom en algemeen voorkomen (bij tienduizenden tegelijk) maakt het gemakkelijk de
ouderdom
van een
gesteentelaag
vrij snel bij benadering vast te stellen.
Bronnen, noten en/of referenties
Literatuur
- (
en
)
Briggs, D.E.G.; Clarkson, E.N.K. & Aldridge, R.J.
;
1983
:
The conodont animal
, Lethaia
16
, pp 1?14.
- (
en
)
Sweet, W.C. & Donoghue, P.C.J.
;
2001
:
Conodonts: past, present and future
, Journal of Paleontology
75
, pp 1174-1184.
Noten
- ↑
Briggs
et al.
(1983)
- ↑
Sweet & Donoghue (2001)
- ↑
The First False Teeth
. Science Now (
16 oktober 2013
). Geraadpleegd op
3 november 2013
.