De
chazan
(
Hebreeuws
: ???, meervoud: chazaniem) of
ba'al tefillah
is de voorzanger bij een
joodse
gebedsdienst
. De kunst van het voorzingen wordt
chazanoet
genoemd.
De term
chazan
wordt door sommigen gebruikt voor een (professionele) voorzanger die zijn teksten zingt volgens traditionele melodieen; dit is niet vereist, alle teksten mogen ook uitgesproken worden zonder gezang. De term
ba'al tefillah
wordt meer gebruikt voor niet-geschoolde voorzangers die voorgaan in het gebed als een van de synagogegangers, maar geen vaste voorzangers zijn. Vooral in het liberale en conservatieve jodendom betekent de term vaak iemand die is opgeleid als zanger en zeer bekend is met de joodse liturgie. De chazan helpt dan de aanwezigen in de
synagoge
het
gebed
te zingen.
In
liberale
of
masorti
gemeenten geeft de chazan ook vaak leiding aan een
koortje
.
Tevens geeft hij
zangles
. In
orthodoxe
gemeenten, waar de leden meestal zelf getraind zijn in het reciteren van het gebed, wordt de taak van de voorzanger vaak afwisselend door de leden vervuld. Synagoges waar dagelijks gebedsdiensten zijn (het jodendom kent 22 gebedsdiensten per week) hebben vaak een vaste chazan voor
sjabbat
, terwijl op
weekdagen
de leden deze functie afwisselend overnemen.
Een geoefende chazan moet over meerdere kwalificaties beschikken: hij moet de Hebreeuwse teksten begrijpen, kunnen lezen en met een mooie stem kunnen voordragen. Daarnaast moet hij als persoon aanvaard zijn door de gemeenschap waarvan hij een afgezant is in de communicatie met G'd. Van belang is voorts dat hij een grondige kennis heeft van de muzikale traditie (aangeduid met de term
chazanoet
) van de synagoge of gemeenschap die hij in het gebed leidt. In het West-Europese Jodendom, waartoe ook het Nederlandse Jodendom behoort, bestaat er een uitgebreide synagogaal-muzikale traditie die voor bepaalde momenten, dagen en feesten gedurende het jaar een eigen set aan melodieen voorschrijft. De chazan wordt geacht hier in thuis te zijn.
Iedere joodse man van 13 jaar of ouder kan chazan zijn; er is geen speciale opleiding voor vereist. Ook is het meestal geen betaalde functie: meestal wordt, zeker in kleine
minjanim
gewoon arbitrair een chazan gekozen.
Chazan
Hans Bloemendal
heeft op meerdere cd's onder de titel
Tefillot shebe'al Peh
de Amsterdamse
chazanoet
-traditie in belangrijke mate vastgelegd. Ook verscheen van hem het boek (2 delen)
Amsterdams Chazzanoet
en meerdere cd's, waar hij, begeleid door een mannenkoor, op is te horen. Andere versies van Nederlandse chazanoet-melodieen, gezongen door de Rotterdamse chazan Max Seijffers, zijn op een dubbel-cd
Ahawat Olam
gepubliceerd.
Overige
chazaniem
uit Nederland die op lp of cd zijn te beluisteren: Benzion Moscovits, Israel Maroko, Wolf Reisel en de synagoge-koren Koor der Grote Synagoge Amsterdam en het Amsterdams Synagogaal Koor. Ook van de Portugese traditie zijn diverse opnames gemaakt, veelal voor opleidingsdoeleinden.