Bruno Bettelheim
(
Wenen
,
28 augustus
1903
?
Silver Spring
,
13 maart
1990
) was een
Joods
-
Amerikaanse
schrijver
en
kinderpsycholoog
. Na het overlijden van zijn vader moest hij zijn
universiteitsstudie
afbreken om de familiezaak over te nemen. Na tien jaar pikte hij zijn studie echter weer op, studeerde af in de
filosofie
en schreef een
dissertatie
over de
kunstgeschiedenis
. Hij had een levenslange passie voor de psychologie, maar heeft het vak nooit formeel gestudeerd.
Bettelheim werd geboren in
Oostenrijk
, waar hij
filosofie
studeerde. Hij
promoveerde
op een proefschrift over
esthetica
. Hij onderging
psychoanalyse
bij de
Weense
psychoanalist Richard Sterba.
Als Oostenrijkse
jood
zat Bettelheim in
1938
en
1939
gevangen in de
concentratiekampen
Dachau
en
Buchenwald
. Voor het begin van de
Tweede Wereldoorlog
was het echter mogelijk om uit die kampen te worden vrijgekocht en zo kwam Bettelheim weer op vrije voeten. In
1939
vertrok hij naar de
Verenigde Staten
, waar hij in
1944
genaturaliseerd werd. Hij wist een positie te bemachtigen als
professor
in de psychologie en doceerde dit vak aan de
Universiteit van Chicago
van
1944
tot zijn
emeritaat
in
1973
.
Gedurende het belangrijkste deel van zijn loopbaan was Bettelheim directeur van de Orthogenische School van de Universiteit van Chicago, een instituut voor kinderen met emotionele problemen. Hij schreef boeken over de normale en abnormale psychologie van kinderen. In zijn boek
The Uses of Enchantment
(
Het nut van sprookjes
) relateert hij
sprookjes
aan strikte
freudiaanse
psychologie.
Tegen het eind van zijn leven leed Bettelheim aan
klinische depressies
. In
1990
, zes jaar nadat zijn echtgenote aan
kanker
overleed, pleegde hij zelfmoord.
Na zijn overlijden kwam Bettelheims duistere kant aan het licht. Zijn collegae van de Orthogenische School beschouwen hem als een groot man in de psychologie, maar na zijn zelfmoord trokken drie van zijn voormalige
patienten
zijn werk in twijfel en deden hem af als een wrede
tiran
. In
mei 2005
werd in
Chicago
een spontane bijeenkomst gehouden van ruim 90 voormalig collegae en patienten van Bettelheim, waaruit zijn belangrijke rol in hun leven ? nog 30 jaar na zijn pensionering ? bleek. In tegenstelling tot Bettelheims opponenten, die erg actief zijn in de media, nodigden de deelnemers aan de bijeenkomst geen pers uit.
Bettelheim was ervan overtuigd dat
autisme
geen
biologische
oorzaken had maar geheel te wijten was aan kille moeders (door
Leo Kanner
ooit "
koelkastmoeders
" gedoopt) en afwezige
vaders
. Hij schreef ooit:
"Ik heb mijn hele leven lang gewerkt met kinderen wier leven verwoest was omdat hun moeders hen haatten"
. Ook andere freudiaans analisten en
wetenschappers
die geen
psychiaters
waren, gingen met Bettelheim mee in zijn aanklacht tegen moeders wegens het autisme van hun kinderen. Tegenwoordig wordt dit denkbeeld als incorrect beschouwd, ondanks het feit dat de
neurologie
nauwelijks enig inzicht heeft opgeleverd rond autisme. Bettelheim schreef een boek over autisme getiteld
The Empty Fortress
(
De Lege Burcht
). Zijn voornaamste nalatenschap bestaat uit drie concepten: "milieutherapie", de "extreme situatie" en de "lege burcht".
Bruno Bettelheim nam een uitnodiging van
Woody Allen
aan om als zichzelf mee te spelen in Allens film
Zelig
(1983).
- 1943
Individual and Mass Behavior in Extreme Situations
, Journal of Abnormal and Social Psychology, 38: 417-452.
- 1950
Love Is Not Enough: The Treatment of Emotionally Disturbed Children
, Free Press, Glencoe, Ill.
- 1954
Symbolic Wounds; Puberty Rites and the Envious Male
, Free Press, Glencoe, Ill.
- 1955
Truants From Life; The Rehabilitation of Emotionally Disturbed Children
, Free Press, Glencoe, Ill.
- 1959
Joey: A 'Mechanical Boy
,
Scientific American
, 200, March 1959: 117-126 (over een jongetje dat gelooft dat hij een
robot
is.)
- 1960
The Informed Heart: Autonomy in a Mass Age
, The Free Press, Glencoe, Ill.
- 1962
Dialogues with Mothers
, The Free Press, Glencoe, Ill.
- 1967
The Empty Fortress: Infantile autism and the birth of the self
, The Free Press, New York
- 1969
The Children of the Dream
, Macmillan, London & New York (over het opvoeden van kinderen op een
kibboets
.)
- 1974
A Home for the Heart
, Knopf, New York (over Bettelheim's Orthogenische School bij de Universiteit van Chicago voor schizofrene and autistische kinderen.)
- 1976
The Uses of Enchantment: The Meaning and Importance of Fairy Tales
, Knopf, New York; vertaald als
Het nut van sprookjes
, De Bezige Bij, Amsterdam 1980.
- 1979
Surviving and Other Essays
, Knopf, New York (Bevat het essay
The Ignored Lesson of
Anne Frank
)
- 1982
On Learning to Read: The Child's Fascination with Meaning
(met Karen Zelan), Knopf, New York
- 1982
Freud and Man's Soul
, Knopf, New York
- 1987
A Good Enough Parent: A book on Child-Rearing
, Knopf, New York
- 1990
Freud's Vienna and Other Essays
, Knopf, New York
- Angres, Ronald: "Who, Really, Was Bruno Bettelheim?",
Commentary
, 90, (4), October 1990: 26-30.
- Bersihand, Genevieve :
Bettelheim
, R. Jauze, Champigny-sur-Marne, 1977.
- Eliot, Stephen:
Not the Thing I Was: Thirteen Years at Bruno Bettelheim's Orthogenic School
, St. Martin's Press, 2003.
- Frattaroli, Elio: "Bruno Bettelheim's Unrecognized Contribution to Psychoanalytic Thought",
Psychoanalytic Review
, 81:379-409, 1994.
- Heisig, James W.: "Bruno Bettelheim and the Fairy Tales",
Children's Literature
, 6, 1977: 93-115.
- Krumenacker, Franz-Josef:
Bettelheim: Grundpositionen seiner Theorie und Praxis
, Reinhardt/UTB fur Wissenschaft, Munchen, 1998.
- Marcus, Paul:
Autonomy in the Extreme Situation. Bruno Bettelheim, the Nazi Concentration Camps and the Mass Society
, Praeger, Westport, Conn., 1999.
- Pollak, Richard:
The Creation of Dr. B: A Biography of Bruno Bettelheim
, Simon & Schuster, New York, 1997.
- Raines, Theron:
Rising to the Light: A Portrait of Bruno Bettelheim
, Knopf, New York, 2002.
- Sutton, Nina:
Bruno Bettelheim: The Other Side of Madness
, Duckworth Press, London, 1995. (Door David Sharp uit het Frans vertaald, samen met de auteur. Later verschenen onder de titel
Bruno Bettelheim, a Life and a Legacy
.)
- Zipes, Jack: "On the Use and Abuse of Folk and Fairy Tales with Children: Bruno Bettelheim's Moralistic Magic Wand", in Zipes, Jack:
Breaking the Magic Spell: Radical Theories of Folk and Fairy Tales
, University of Texas Press, Austin, 1979.
- Richard Bernstein: "Ideas & Trends; Accusations of Abuse Haunt the Legacy of Dr. Bruno Bettelheim",
New York Times
, 4 november 1990: "The Week in Review" section.