Een
bootleg
binnen de
muziekindustrie
is een audio-opname of een verzameling hiervan op grammofoonplaat of
cd
, die niet officieel is uitgebracht op een platenlabel. Die eerste bootleg was een verzameling van
Bob Dylan
-opnames uit 1961, plus diverse studio-opnames en zeven nummers van de
The Basement Tapes
-sessies, allemaal onder de naam 'The Great White Wonder' vanwege het witte label en de witte hoes.
[1]
Letterlijk is het de schacht van een
laars
, waarin dingen werden verborgen om te
smokkelen
. Dit gaat terug tot de 17e eeuw, maar werd vooral bekend door de Amerikaanse
drooglegging
in de jaren 1920, toen het maken en verhandelen van alcoholische drank was verboden. Zo werd bootleg een begrip voor iets illegaals, te beginnen met de verkoop van alcoholische dranken waarvoor geen belastingen betaald zijn. De term
bootleg
wordt sindsdien veelal gebruikt voor op illegale wijze vervaardigde of bemachtigde producten.
Een bootleg is niet hetzelfde als een - al dan niet illegaal - gekopieerde cd of muziekcassette: bootlegs bevatten muziek die officieel niet uitgebracht is, zoals live-opnames en alternatieve outtakes.
In de zomer van 1969 verscheen in een aantal platenzaken in
Los Angeles
een set met twee
lp
's met een wit label en witte hoes verpakt in zwart karton.
[1]
Op de 2 lp's stonden o.a. een aantal songs van Dylan en
The Band
, die als demo opgenomen waren, en waar andere artiesten succes mee hadden, zoals
Julie Driscoll
' met
This Wheel's on Fire
en
Manfred Mann
met
Mighty Quinn
. Het was de eerste rock-bootleg (makers onder pseudoniem waren 'Dub' Taylor en 'Ken' Douglas) en bracht een hele industrie voort die zich toelegde op het beschikbaar stellen van niet-officiele opnames voor de fans, meestal live optredens of niet-uitgebrachte opnames van opnamesessies.
[noot 1]
Hoewel 'Great White Wonder' alleen als illegale kopie bestond, werd de muziek door
Billboard
hoger gewaardeerd dan het ongeveer tegelijkertijd uitgebrachte officiele Dylan-album 'Self Portrait', waarop vrijwel geen enkele eigen compositie van Dylan stond.
[2]
In Nederland verscheen rond die tijd een vergelijkbare bootleg van Dylan onder de naam 'Daddy Rolling Stone', 2 lp's waarvan 1 met de basement tapes en 1 met akoestische opnames, ook op een aantal 'Great White Wonder' bootlegs stond 'Made in Holland', waarschijnlijk vanwege de in Nederland liberale wetten.
In 1969 waren naast Dylan alleen
The Beatles
en
The Rolling Stones
beroemd genoeg voor een vraag naar bootlegs, later kwamen daar
Led Zeppelin
en
Bruce Springsteen
bij.
[1]
[2]
In 1970 recenseerde
Greil Marcus
in
Rolling Stone
de Wonder- opvolger Stealin ' , de
Plastic Ono Band
's 'Live Peace in Toronto' , en de Stones lp 'Live'r Than You 're Ever Be'
[noot 2]
(ook opgenomen en uitgebracht door Dub), en kwalificeerde ze niet als collector's item, maar als waardevolle nieuwe platen. 'Dub' was een van de oprichters van het bootleg-platenlabel Trade Mark of Quality (TMOQ of TMQ).
De platenlabels, wel gewend om artiesten - desnoods voor de rechtbank - aan hun contract te houden, waren nog niet erg actief tegen de illegale praktijken van de bootleggers. Voor de artiesten lag het anders.
- Dylan had geen verplichtingen meer naar zijn platenlabel
CBS
, maar moest muziek schrijven krachtens een overeenkomst met
John H. Hammond
en de muziekuitgeverij 'Witmark Music', dit waren de Basement Tapes opnames. De andere songs op 'Great White Wonder' waren oude Witmark-demos uit het begin van de jaren 1960, zodat Dylan en CBS geen direct belang bij de bootleg hadden. CBS heeft wel
privedetectives
ingehuurd om 'Dub' en 'Ken' op te sporen.
- The Rolling Stones lagen in scheiding met hun manager Allen Klein en platenlabel
Decca Records
, Decca reageerde snel door het album onder de naam
Get Yer Ya-Ya's Out!
officieel uit te brengen.
- John Lennon
had moeite om een label te vinden dat zijn
Plastic Ono Band
wilde uitbrengen.
In Nederland was
Buma/Stemra
wel actief tegen de witte platenhandel, maar pas vanaf 1977. In de beginjaren werden de bootlegs boven de toonbank verkocht, maar na het uitdelen van boetes ging de verkoop weer ondergronds.
[3]
In de jaren zeventig breidde de bootleg-industrie in de
VS
zich snel uit, wat samenviel met het tijdperk van stadionrock of arena-rock. Er werden enorme aantallen opnames uitgegeven met winstoogmerk door bootleglabels zoals Kornyfone en TMQ. De grote aanhang van rockartiesten creeerde een lucratieve markt voor de massaproductie van onofficiele opnames op vinyl, aangezien het duidelijk werd dat steeds meer fans bereid waren deze te kopen. Bovendien maakte de enorme menigte die naar deze concerten kwam het moeilijk om het publiek effectief te controleren op de aanwezigheid van geheime opnameapparatuur. Led Zeppelin werd al snel een populair doelwit voor bootleggers vanwege de kracht en frequentie van hun liveconcerten; Bruce Springsteen en de E Street Band namen in de jaren zeventig talloze concerten op voor radio-uitzendingen, wat resulteerde in veel bootlegs van Springsteen.
The
Pink Floyd
bootleg 'The Dark Side of the Moo' was een compilatie van vroege singles en B-kantjes. Toen het werd uitgebracht, was het de enige manier om de studioversie van "Astronomy Domine" in de VS te horen, aangezien het niet was opgenomen op de Amerikaanse uitgave van 'The Piper at the Gates of Dawn'.
Cassettes en video's zorgden voor een nieuw tijdperk in de illegale handel, ze waren gemakkelijker te maken, beter te vervoeren en konden goedkoop worden verkocht. Platenbeurzen bloeiden op met hectares goedkope dayglo-inlays waar elke denkbare band te zien was. Veel verkopers lieten mensen eerst naar de bootlegs luisteren, wat de kwaliteit (aanvankelijk vreselijk) opdreef. Er ontstond een bloeiende industrie door bij bijna elk optreden bandrecorders op de mengtafel te plakken.
Glastonbury Festival
en andere grote festivals hadden kraampjes waar je opnames kon kopen van bands die nog maar een paar uur eerder hadden gespeeld. Pas in de vroege jaren 1990 werden deze kraampjes geweerd.
[4]
Bij de komst van de cd midden jaren 1980, waren de platenmaatschappijen van plan om het illegaal kopieren onmogelijk te maken, middels een
kopieerbeveiliging
. Het systeem faalde en al snel overspoelden Live-cd's de markt. Door mazen in de wetgeving in
Italie
en
Duitsland
te gebruiken werden enorme aantallen cd's gebrand, hadden de bootleggers uitstekende catalogi met titels op de inlays en konden verzamelaars direct kopen.
[4]
In de
Verenigde Staten
werden de importeurs van bootleg-cd's uiteindelijk voor belastingontduiking gepakt in plaats van voor ontduiking van het auteursrecht, in het
Verenigd Koninkrijk
zorgden eindeloze juridische gevechten ervoor dat de handhavingsinstantie van Music Industries, de BPI (British Phonographic Industry), bijna failliet ging. Uiteindelijk gingen de bootleggers toch ondergronds.
Het bekendste bootleg-album uit de jaren 1980 is
The Black Album (Prince)
van
Prince
, waarvan meer dan 200.000 exemplaren verkocht zijn.
[5]
Eind jaren negentig nam de handel in digitale bootlegs via het internet toe, waardoor de vraag naar fysieke bootlegs sterk afnam.
Napster
bood de mogelijkheid muziekbestanden in
MP3
-formaat te delen. Artiesten reageerden gemengd op het online delen van bootlegs; Bob Dylan stond fans toe archiefopnames te downloaden van zijn officiele website, terwijl
Metallica
in 1999 een rechtszaak tegen Napster aanspande.
Met de komst van
YouTube
ontstond er een nieuw kanaal om bootleg-opnames te delen. De eigenaar van YouTube, Google, is van mening dat het volgens een bepaling in de Digital Millennium Copyright Act (
DMCA
) niet verantwoordelijk kan worden gehouden voor de inhoud, waardoor bootleg-media erop kunnen worden gehost zonder bang te hoeven zijn voor een rechtszaak.
Volgens een rapport uit 2012 in Rolling Stone hebben veel artiesten nu geconcludeerd dat het volume van bootlegs op met name YouTube zo groot is dat het contraproductief is om een verbod van downloads het af te dwingen, en dat ze het in plaats daarvan beter als een marketingtool zouden moeten gebruiken. Muziekadvocaat Josh Grier heeft gezegd: "De meeste artiesten hebben er een beetje aan toegegeven."
[6]
Bronnen, noten en/of referenties
Ook als bronnen voor dit artikel zijn gebruikt:
- Bob Dylan's Great White Wonder: The Story of the World's First Album Leak, een artikel op Pitchfork.(zie onder bronnen voor details)
- De verwijzingen binnen het Engelstalige artikel op wikipedia naar het boek van Clinton Heylin. (zie onder bronnen voor details)
Noten
- ↑
De Basement Tapes zouden pas in 1975 als officieel album uitkomen.
- ↑
Er werden enkele tienduizenden exemplaren van verkocht
|