Het
antifascisme
of
antifa
is een veelvormige beweging die ageert tegen alle vormen van
uiterst rechts
, met name tegen
nazisme
,
fascisme
en
neofascisme
.
Antifascisten komen vaak uit een
links
of
extreemlinks
milieu en organiseren onder meer demonstraties en tegendemonstraties bij extreemrechtse
betogingen of demonstraties
en bijeenkomsten.
Het Belgische antifascisme heeft zijn wortels in de linkse politiek van de jaren 1930. Belgie had politieke vluchtelingen uit
Italie
en
Nazi-Duitsland
opgevangen en de solidariteit met de
Republikeinen
ten tijde van de
Spaanse Burgeroorlog
was een bepalende ervaring geweest voor een generatie militanten. Het antifascisme werd breed gedeeld, zowel binnen de
Kommunistische Partij
als de
Belgische Werkliedenpartij
. Politieke krachten als
Rex
,
Dinaso
en
VNV
kregen daardoor moeilijker voet aan grond dan gelijkaardige groepen in Italie of Duitsland. Tijdens de
Tweede Wereldoorlog
kwam de beweging echter in crisis, onder meer omdat de KP haar politieke lijn bijstuurde na het
niet-aanvalspact tussen Nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie
en meer de nadruk ging leggen op het veroordelen van het
imperialisme
van
kapitalistische
landen. Tijdens de oorlog namen antifascisten volop deel aan het
Verzet
. Na de Tweede Wereldoorlog is het Verzet, met zijn antifascistische strijd, vooral in Vlaanderen in ongenade gevallen bij de katholieke meerderheid, die meer sympathie ging opbrengen voor de
collaboratie
.
[1]
In 1974 werd in Antwerpen het
Anti-Fascistisch Front
opgericht. In 1983 werd het
Steunpunt Antifascisme
opgericht, bekend van de
rode driehoek
als symbool van de antifascistische strijd. Begin jaren 2000 documenteerde
Blokwatch
extreemrechts in Vlaanderen. De radicaal-linkse politieke partijen
PVDA
en
LSP
(oprichter van Blokbuster) hebben een traditie van antifascisme. Onder meer PVDA en
Groen
roepen op om van
8 mei
, de dag waarop Nazi-Duitsland werd verslagen, een
feestdag
te maken.
[2]
In
de Bondsrepubliek Duitsland
is het antifascisme nauw verbonden geweest met de communistische partijen
Kommunistische Partei Deutschlands (KPD)
en
Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED)
. In 1932 ontstond vanuit de KPD de AntiFaschistische Aktion, waarin KPD-voorman
Ernst Thalmann
leidend was. In die tijd werd de sociaaldemocratische
Sozialdemokratische Partei Deutschlands (SPD)
door de KPD beschouwd als de linkervleugel van het fascisme. Na de
Machtergreifung
door
Adolf Hitler
werd de term antifascisme voornamelijk gebruikt door communisten. Deze alsmede vele (parlements)leden van de SPD verdwenen na de Reichstagbrand (door de Nazi's gebruikt om politieke tegenstanders te arresteren en zo, hoewel ze bij de verkiezingen in 1933 geen meerderheid haalden, de totale macht te grijpen en de democratie opzij te zetten) als eersten in de concentratiekampen. Ernst Thalmann bijvoorbeeld kwam in 1934 in Buchenwald terecht waar hij in 1944 stierf.
Na de nederlaag van Duitsland in de
Tweede Wereldoorlog
werd het oosten van Duitsland bezet door de Sovjet-Unie. In de
Sovjet-bezettingszone in Duitsland
(de latere
DDR
) werden onder toezicht van het Sovjet-bestuur diverse politieke partijen opgericht, die op initiatief van de communisten samenwerkten in het
antifascistisch blok
. De term antifascistisch werd in de DDR zeer vaak gebruikt, met name ter ideologische afbakening van het naziverleden en van de
Bondsrepubliek
. Zo werd de
Berlijnse Muur
"der Antifaschistische Schutzwall" genoemd en werd het antifascisme in de
preambule
van de DDR-grondwet van 1968 genoemd. In de
Volkskammer
van de DDR waren ook zetels gereserveerd voor de
Vereinigung der Verfolgten des Naziregimes - Bund der Antifaschisten
.
Een
Nederlandse
antifascistische onderzoeksgroep is de
Antifascistische Onderzoeksgroep Kafka
. Ook kent men in Nederland een onderdeel van het internationale netwerk
Anti-Fascistische Aktie
(AFA/Antifa). Een andere antifascistische vereniging in Nederland is
AFVN/Bond van Antifascisten
, in 1968 opgericht door communistische verzetslieden uit de
Tweede Wereldoorlog
, die vooral actie voert tegen fascistische en extreemrechtse invloeden in het openbare leven, zoals
nazibeurzen
en de vrije verkoop van
Mein Kampf
en meewerkt aan herdenkingen zoals van de
Februaristaking
.
Een deel van de antifascisten beschouwt
geweld
als legitiem
actiemiddel
. Een voorbeeld hiervan was de
gewelddadige verstoring
van de verzoeningsbijeenkomst tussen
Hans Janmaat
en de
Centrumpartij
op 29 maart 1986 in een hotel in
Kedichem
. De bijeenkomst werd verstoord door antifascisten, die rookbommen door de ramen van de afgehuurde zaal gooide. Willem Wagenaar van de
Anne Frank Stichting is voor deze aanslag veroordeeld.
In een brand die hierbij ontstond raakte Janmaats levenspartner
Wil Schuurman
blijvend invalide doordat zij bij het afdalen vanuit een open raam zo ongelukkig terechtkwam dat later in het ziekenhuis een van haar benen moest worden geamputeerd.
Thierry Baudet
van
Forum voor Democratie
werd tijdens een verkiezingsbijenkomst op 20 november 2023 met een bierfles aangevallen door een 15-jarige jongen, die tot de Antifa-groep ‘AFA Noord’ behoorde.
[3]
In de
Verenigde Staten
zijn er diverse antifascistische groeperingen actief, zoals
Rose City Antifa
in
Portland
,
Oregon
wat deel uitmaakt van het
Torch Network
(een voortzetting van
Anti-Racist Action
).
President
Donald Trump
bestempelde in 2020 antifa als een
terroristische
organisatie. Deze zienswijze werd eerder al ondersteund door het
Department of Homeland Security
en de
FBI
.
[4]
Joe Biden
, zijn tegenstander tijdens de
presidentsverkiezingen van 2020
, zei tijdens het eerste presidentiele debat op 29 september dat antifa een idee is, geen organisatie. Dit was in navolging van FBI-directeur
Christopher Wray
, die dit tijdens een hoorzitting
[5]
in september 2020 verklaarde.
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑
(
nl
)
Pieter Lagrou
,
"Patriottisme en antifascisme in Belgie"
,
Lava
, 25 maart 2020, online geraadpleegd op 9 november 2021.
- ↑
(
nl
)
Michael Verbauwhede
,
"Waarom 8 mei een feestdag zou moeten zijn"
,
Solidair
, 8 mei 2020, online geraadpleegd op 9 november 2021.
- ↑
Jongen die FvD-lijsttrekker Baudet met bierflesje sloeg is pas 15 jaar en ‘antifascistisch activist’
.
ad.nl
(
20 november 2023
). Geraadpleegd op
22 november 2023
.
- ↑
(
en
)
FBI, Homeland Security warn of more ‘antifa’ attacks
, Josh Meyer,
Politico
, 1 september 2017
- ↑
(
en
)
FBI director says antifa is an ideology, not an organization
.
AP NEWS
(
17 september 2020
). Geraadpleegd op
14 oktober 2020
.
|