De
Abwehr
was tot het einde van de
Tweede Wereldoorlog
de
Duitse
inlichtingendienst
, die als taak had informatie te vergaren in binnen- en buitenland, en ook bezig was met
spionage
en
contra-spionage
.
De Abwehr is opgericht in
1866
en werd sterk uitgebreid na de succesvolle rol die de dienst speelde tijdens de
Frans-Duitse Oorlog
. Na de capitulatie van Duitsland op het einde van de
Eerste Wereldoorlog
werd de dienst ontbonden, maar toen Duitsland in
1921
toestemming kreeg om weer een klein leger op te bouwen werd deze dienst al snel opnieuw opgericht.
Voor de
Tweede Wereldoorlog
deed de Abwehr aan industriele en militaire spionage en sabotage door Duitse spionagenetwerken in de VS. De Abwehr trachtte tevens de verkiezingen in de
VS
te beinvloeden om te voorkomen dat F.D. Roosevelt, die voor oorlogshulp was aan de Britten, voor een - uitzonderlijk - derde keer herkozen zou worden. Toen de Verenigde Staten de oorlog verklaarden rolde de
FBI
echter vrijwel alle Duitse spionagenetwerken op (vb:
Operatie Pastorius
). Hoewel expliciet verboden door
Hitler
(om Duitslands relaties met
Engeland
niet te beschadigen) opereerden er toch verschillende Abwehr-netwerken in Engeland om informatie over locatie en slagkracht van Engelse troepen door te spelen. Voorts werden er contacten gelegd met pro-Duitse strekkingen in Engeland. De Abwehr was ook verantwoordelijk voor infiltratie van buitenlandse ambassades, had geheime netwerken in neutraal
Zweden
en steunde Generaal Franco in
Spanje
. Ook tijdens de
Tweede Wereldoorlog
hield de organisatie zich vooral bezig met spionage en contraspionage. In Engeland was het doorgeven van schaderapporten over bombardementen van de Luftwaffe een van de vele taken van de Abwehr.
De positie van de dienst binnen het
Duitse Rijk
en tijdens de Tweede Wereldoorlog was omstreden. Er waren wrijvingen tussen de verschillende inlichtingendiensten van de SS, Luftwaffe en Wehrmacht. Admiraal
Wilhelm Canaris
, hoofd van de Abwehr, schermde het Duitse landleger, de
Wehrmacht
, grotendeels af van de invloed van de
nazipartij
en de
Schutzstaffel
(SS). De top van de Abwehr werd uiteindelijk de kern van verzet tegen het
nationaalsocialisme
.
In
1943
werd
Hans von Dohnanyi
, hoofd van Abwehr Buitenland, gearresteerd door de
Gestapo
. De officiele aanklacht luidde deviezenhandel, maar hij was betrokken bij het verzet en de vlucht van joden. Tegelijkertijd met hem werd
Dietrich Bonhoeffer
gearresteerd, zijn zwager en verzetsgenoot. Begin
1944
verloor Admiraal
Wilhelm Canaris
als hoofd van de Abwehr alle krediet bij de nazitop en werden hij en generaal-majoor
Hans Oster
, stafchef Abwehr en Buitenland, in februari
1944
ontheven van hun functie na het overlopen van verschillende geheime agenten. Zij waren ook actief in de Widerstand (het verzet tegen de nazi's) en werden al geruime tijd in het oog gehouden door de Gestapo. Nu de volledige top van de Abwehr verdwenen was, kwam de dienst rechtstreeks onder bevel van Schellenbergs
Sicherheitsdienst
(Ausland-SD) en
Heinrich Himmlers
Reichssicherheitshauptamt
.
De dienst zou ook informatie uitgewisseld hebben met de geallieerden. De Abwehr had een heel net van Duitse geheime agenten in
Groot-Brittannie
, maar velen van hen waren geidentificeerd en gerekruteerd door de Britse inlichtingendienst na ontcijfering van hun berichten, beveiligd met
Enigma
. Bovendien hadden de codebrekers van
Bletchley Park
contacten binnen de Abwehr. In juli
1944
werden Canaris en Oster gearresteerd nadat zij in verband gebracht waren met de aanslag door
Claus von Stauffenberg
op
Adolf Hitler
.
Aan het einde van de oorlog werden Canaris, Oster en Dohnanyi door de SS terechtgesteld in
concentratiekamp
Flossenburg
, wat meteen het einde van de Abwehr betekende. De uiteindelijke rol van de Abwehr in het verloop en het einde van de oorlog zal wellicht nooit volledig achterhaald kunnen worden.
- Karl Heinz ABSHAGEN,
Canaris, Patriot und Weltburger
,Stuttgart, 1954.
- Oscar REILE,
Geheime Westfront. Die Abwehr 1935?1945
, Munchen, 1962.
- Gert BUCHHEIT,
Der deutsche Geheimdienst
, Munchen, 1966.
- Arbeitsgemeinschaft ehemaliger Abwehrangehoriger (AGEA),
Die Nachhut ? Informationsorgan fur Angehorige der ehemaligen Militarischen Abwehr
, 1967?1975.
- Peter HOFFMAN,
Widerstand, Staatsstreich, Attentat. Der Kampf der Opposition gegen Hitler
, Berlijn, 1970.
- Julius MADER,
Hitlers Spionagegenerale sagen aus
, Berlijn, 1970.
- Heinz HOHNE,
Canaris. Patriot im Zwielicht
, Munchen, 1976,
ISBN 3-570-01608-0
.
- Romedio Galeazzo Graf VON THUN-HOHENSTEIN,
Der Verschworer
, Berlijn 1982.
- Uwe BRAMMER,
Spionageabwehr und 'Geheimer Meldedienst
, Freiburg im Breisgau, 1989.
- Michael HOWARD,
Strategic Deception. British Intelligence in the Second World War
, Vol. 5, Londen, 1990.
- Oscar REILE,
Der deutsche Geheimdienst im Zweiten Weltkrieg
, Augsburg/Munchen, 1990.
- Oscar Reile:
Der deutsche Geheimdienst im II. Weltkrieg. Ostfront. Die Abwehr im Kampf mit den Geheimdiensten im Osten
, 1990,
ISBN 3-89350-068-5
.
- Elisabeth CHOWANIEC,
Der Fall Dohnanyi 1943?1945, Widerstand, Militarjustiz, SS-Willkur
, Munchen, 1991.
- Winfried MEYER,
Unternehmen Sieben. Eine Rettungsaktion fur vom Holocaust Bedrohte aus dem Amt Ausland/Abwehr im Oberkommando der Wehrmacht
, Frankfurt am Main, 1993.
- Gerd R. UEBERSCHAR,
Das Dilemma der deutschen Militaropposition
, Gedenkstatte Deutscher Widerstand, Berlijn 2001.
PDF, 3,9 MB
- Gerd R. UEBERSCHAR
Auf dem Weg zum 20. Juli
, in: Aus Politik und Zeitgeschichte, Heft 27, Bonn 2004.
- Hermann WENTKER:
Umsturzversuche 1938?1943
, in: Peter Steinbach, Johannes Tuchel, Widerstand gegen die nationalsozialistische Diktatur 1933?1945, Bonn, Bundeszentrale fur Politische Bildung, Bonn 2004,
ISBN 3-89331-539-X
.
- Karl Glaubauf & Stefanie LAHOUSEN-VIVREMONT,
Generalmajor Erwin Lahousen-Vivremont. Ein Linzer Abwehroffizier im militarischen Widerstand
, Munster 2005,
ISBN 3-8258-7259-9
.
- Michael MUELLER,
Canaris. Hitlers Abwehrchef
, Berlijn, 2006.
Bronnen, noten en/of referenties
- Ladislas Farago, Het spel van de vossen - Abwehr archieven
|