De
Aa
is een
rivier
in Noord-
Frankrijk
van circa 89 km lang. Ze ontspringt in
Bourthes
, stroomt door
Sint-Omaars
en mondt uit in de
Noordzee
bij
Grevelingen
. De naam is van Germaanse oorsprong en betekent 'water'.
[1]
De loop heeft drie karakteristieke delen: de bovenloop die loopt van de bron tot
Wavrans-sur-l'Aa
met een sterk verval, de middenloop vanaf Wavrans tot
Arques
met veel oude industrie en de benedenloop vanaf Arques (bij
Sint-Omaars
) tot de monding, waar de rivier traag door een vochtige vlakte stroomt die door een fijnmazig kanaalstelsel wordt afgewaterd.
De Aa ontspringt in de gemeente
Bourthes
, nabij het gehucht
Le Grand Bois
op een hoogte van 122 meter. De bovenloop van de Aa (
Vallee de la Haute Aa
) vormt een landelijke vallei met weilanden en heeft vandaag vooral een toeristische bestemming, met weekendverblijven dicht bij de rivier. Een karakteristiek dorpje is
Merck-Saint-Lievin
; het marktplaatsje
Fauquembergues
is de grootste gemeente aan de bovenloop. De bovenloop kende in de 19e eeuw enige industrialisering, in het spoor van vroeger molenactiviteiten, met enkele fabrieken langs de rivier en een lokaal
smalspoor
van
Anvin
naar
Calais
, dat van
Renty
tot
Lumbres
door de Aa-vallei liep en in 1882 in gebruik werd genomen. De lijn is in 1955 buiten gebruik gesteld, maar enkele stationsgebouwtjes en paden op de voormalige spoordijk zijn in de vallei her en der nog herkenbaar.
De middenloop is tamelijk diep ingesneden en kende eveneens voor de
Industriele revolutie
industriele activiteit door onder meer de aanwezigheid van
watermolens
. In de 19e eeuw raakte de middenloop echter veel sterker geindustrialiseerd, onder meer door de aanleg van de spoorweg van Sint-Omaars naar
Boulogne-sur-Mer
, die al in 1874 gereed was. Die industriele as is vandaag nog herkenbaar aan de vele oude fabrieksgebouwen in onder meer
Lumbres
,
Esquerdes
,
Hallines
,
Wizernes
,
Blendecques
en Arques. De spoorlijn bestaat nog van Arques tot Lumbres, maar is alleen in gebruik voor toeristische treinritten en ten behoeve van de papier- en verpakkingsfabriek Sical in Lumbres. Door de teloorgang van de 19e- en vroeg-20e-eeuwse industrie is ook de middenloop aanmerkelijk "groener" geworden.
Omdat de Aa bij Arques vrij abrupt het zeeniveau bereikt, kent de benedenloop geen verval. Daardoor ontstaat het uitgestrekte moeras van
Klaarmares
(
Clairmarais
), ten oosten van Sint-Omaars. Verder stroomafwaarts was de Aa oorspronkelijk een breed
estuarium
, blootgesteld aan de invloed van de zee. Het gebied is echter in de loop van de
hoge middeleeuwen
door inpoldering drooggelegd en in cultuur gebracht. Vandaag is de hele benedenloop gekanaliseerd en sluit bij Arques aan op de
Nieuwegracht
(
Neufosse
), die de Aa met de
Leie
verbindt. De aansluiting moet een hoogteverschil van 13 meter overbruggen. Aanvankelijk werd hiervoor een complex van vijf
sluizen
gebruikt, dat in 1887 werd vervangen door de
Scheepslift van Fontinettes
.
[2]
Deze is in 1967 buiten gebruik gesteld en is weer vervangen door een sluizencomplex.
De benedenloop van de Aa vormt over grote delen de grens tussen het
Noorderdepartement
en het departement
Pas-de-Calais
, wat tevens de historische grens is tussen de voormalige graafschappen
Vlaanderen
en
Artesie
(van de
middeleeuwen
tot het einde van het
ancien regime
).
Bronnen, noten en/of referenties
|