Josephine de Beauharnais
|
1763-1814
|
|
Keizerin der Fransen, koningin van Italie
|
Periode
|
1804
-
1814
|
Opvolger
|
Marie Louise van Oostenrijk
|
|
Vader
|
Joseph Tascher de la Pagerie
|
Moeder
|
Rose-Claire des Vergers de Sanois
|
|
Wapen als keizerin der Fransen
|
Josephine vicomtesse de Beauharnais
, geboren
Marie-Josephe-Rose Tascher de la Pagerie
, spreek uit Tascher
[1]
(
Les Trois-Ilets
,
Martinique
,
23 juni
1763
?
Rueil-Malmaison
,
29 mei
1814
), kortweg Josephine, was een
West-Indische
schoonheid, die deel uitmaakte van de Parijse society, bekend als de eerste echtgenote van keizer
Napoleon Bonaparte
.
Josephine werd geboren op Martinique in een Franse adellijke creoolse familie. Ze was de dochter van Joseph-Gaspard Tascher de la Pagerie en Rose-Claire des Vergers de Sanois. Het hoofd van de familie Tascher was baron, de overige leden van de familie droegen geen adellijke titel. Haar vader, de zoon van een Franse kolonist, sloot in
1761
een voordelig huwelijk met Rose-Claire, de dochter van een Franse kolonist. Het echtpaar woonde op de
plantage
waarover zij de leiding hadden en die later van de ouders van Rose-Claire werd gekocht. Zijn schoonvader had als
page
van
Maria Josepha van Saksen (1731-1767)
aan het Franse hof gediend en kwam rond 1755 naar Martinique als
aide-de-camp
van de Franse gouverneur
Francois de Beauharnais (1714-1800)
.
Josephine, als freule toen nog Marie-Rose, werd als kind "Yeyette" genoemd, een naam die haar door haar verzorgster was gegeven. Ze was de oudste van drie dochters. Na haar volgden Catherine-Desiree en Marie-Francoise ("Manette"). Het was Napoleon die Yeyette de naam 'Josephine' gaf, de naam waarmee ze de geschiedenis in is gegaan.
Haar familie had het financieel moeilijk nadat een
orkaan
hun plantage verwoest had in 1766. Via haar tante Edmee marquise de Beauharnais, geboren Tascher de La Pagerie, werd een huwelijk gearrangeerd met stiefzoon
Alexandre de Beauharnais
, de zoon van de gewezen gouverneur. Alexandre werd naar Parijs gestuurd om carriere te maken. De 16-jarige Josephine woonde in het huis van haar schoonvader in de Rue Thevenot. Het huwelijk was ongelukkig: de eerzuchtige Alexandre vond Marie-Rose, zoals zij zichzelf noemde, weinig ontwikkeld. Van kennis over
Jean-Jacques Rousseau
en
Voltaire
had Marie-Rose geen kaas gegeten. Ook politieke zaken waren niet aan haar besteed. Marie-Rose voelde zich op haar beurt verwaarloosd door de vaak afwezige Alexandre. Hij zou in Noord-Amerika hebben gevochten. Bovendien stond trouw niet hoog in het vaandel.
Uit het huwelijk werden twee kinderen geboren:
Eugene
(1781) en
Hortense
(1783), de latere vrouw van
Lodewijk Napoleon
en koningin van Holland. Na enkele jaren werd de verwijdering tussen Marie-Rose en Alexandre nog groter. Alexandres vriendin, Laure de Girardin, stookte het vuurtje flink op en liet hem geloven dat hij niet de biologische vader van Hortense zou zijn. Marie-Rose nam dit zo hoog op dat ze het huis verliet. De rechter moest er aan te pas komen. Marie-Rose bedong in 1785 een
scheiding van tafel en bed
en
alimentatie
. Deze eisen werd door de rechter toegewezen toen bleek dat Alexandre zijn beschuldigingen van de vermeende ontrouw van Marie-Rose niet kon bewijzen. Ook mocht Marie-Rose van de rechter voortaan haar eigen (financiele) zaken beheren. Eugene mocht tot zijn vijfde levensjaar bij haar wonen; Hortense werd haar toegewezen.
In 1793 commandeerde Alexandre tijdens de
Eerste Coalitieoorlog
als generaal het Rijnleger, maar maakte fouten en militaire blunders. De Beauharnais werd er van beschuldigd dat hij te laat aankwam bij de eerste Duitse democratie, de
Republiek Mainz
, die was belegerd door Pruisische troepen. Hij zou opzettelijk zijn mannen hebben laten capituleren bij het
Beleg van Mainz (1793)
. Vanuit de gevangenis richtte Alexandre een brief aan
generaal Hoche
waarin hij Eugene en zijn vrouw aanbeval. Hij is op 23 juli 1794, enkele dagen voor het einde van het
Schrikbewind
, onthoofd onder de
guillotine
.
[2]
Ook Marie-Rose was in november
[3]
gevangengezet in
Croissy
. Zij kwam na de val van
Robespierre
weer vrij op 6 augustus. In de gevangenis had ze kennis gemaakt met de geraffineerde
Theresia Cabarrus
, later madame Tallien, een mooie en in de mode toonaangevende vrouw in Parijs, die relaties met bankiers en politici onderhield. Josephine leefde tijdens de
Witte Terreur
met grote schulden; haar knecht en huishouding werden betaald door
Paul Barras
.
[3]
Vicomte de Barras, na de revolutie kortweg Barras, was een generaal in het Franse leger en na juli 1794 de machtigste man in Parijs.
[4]
Hij leidde vanaf oktober 1795 het
Directoire
. Barras steunde zwaar op het Franse leger om de rust in het land te laten weerkeren. Napoleon had een royalistische opstand neergeslagen in opdracht van Barras op 13
Vendemiaire
(5 oktober). Op 15 oktober 1795 beloonde Barras Napoleon voor zijn hulp. Napoleon werd bevorderd tot divisiegeneraal. Barras zou hem bovendien voorgesteld hebben aan Marie-Rose.
[5]
Op 26 oktober werd Napoleon zijn opvolger als chef van de
Nationale Garde
.
[6]
Napoleon was zeer onder de indruk van de verleidelijke en zes jaar oudere "
Creoolse
" met belangrijke vrienden en veel ervaring. Marie-Rose zou eerst de
maitresse
zijn geweest van generaal
Lazare Hoche
,
[3]
vervolgens van
Paul Barras
, die samen met
Tallien
Robespierre ten val hadden gebracht uit vrees voor hun eigen leven. Napoleon werd smoorverliefd op haar, en schreef haar vurige brieven. De eerste brief dateert van 28 oktober.
[7]
Als hij geweten had hoeveel duizenden francs schuld zij had, had hij misschien geaarzeld met zijn huwelijksaanzoek. Napoleons familie was tegen het huwelijk, met name zijn moeder
Laetitia
en broers
Joseph
en
Lucien
. Josephine aarzelde; zij wist niet goed wat ze aan moest met die magere Corsicaan.
Uiteindelijk raadpleegde zij Barras, die haar overhaalde Napoleons aanzoek te accepteren. Het is onduidelijk of Josephine uit liefde of uit koele berekening trouwde. Zij was immers niet zo jong meer en een huwelijk sluiten zou niet gemakkelijk meer zijn.
Als vrouw van een generaal zou zij in ieder geval in haar levensonderhoud en dat van haar twee kinderen kunnen voorzien. Barras zou haar beloofd hebben dat haar Corsicaanse echtgenoot toch binnenkort op veldtocht zou zijn. Napoleon zou een belangrijk commando krijgen, zodat Josephines leven nauwelijks zou veranderen. Mogelijk hebben zich eerst enkele jaloerse scenes afgespeeld tussen Barras en Josephine, waarna ze zich verzoenden.
[8]
De precieze gang van zaken is evenwel onduidelijk.
[9]
Op 2 maart werd Napoleon door de Conventie benoemd als commandant over de
Italiaanse Veldtocht
. Het paar trouwde op 9 maart 1796 in het geheim; Napoleon, druk bezig met de voorbereidingen voor de militaire campagne, kwam veel te laat. Het huwelijk werd gesloten door Antoine Lecombe, die later niet bevoegd bleek om het huwelijk af te sluiten.
[10]
Van een kerkelijke inzegening zagen zij af
[11]
(waarschijnlijk niet bon ton in het revolutionaire Parijs). Getuigen waren Barras en Tallien. Josephine's advocaat Etienne Calmelet en de nog minderjarige
Le Marois
.
[12]
Zowel Josephine als Napoleon logen tegenover de ambtenaar over hun leeftijd: Josephine haalde er een vijftal jaar af, want een geboortebewijs uit Martinique was zo snel niet te organiseren en Napoleon telde er "uit hoffelijkheid" achttien maanden bij op.
[13]
Twee dagen later vertrok Napoleon richting
Savona
, aan de
Italiaanse Riviera
. Josephine vestigde zich in het huis van de acteur
Talma
, dat Napoleon in 1798 voor haar kocht.
[14]
[15]
In 1799 begeleidde ze haar man en zoon tot de havenstad Toulon, waarna beiden scheep gingen. Gedurende de
Expeditie van Napoleon naar Egypte
verbleef Josephine in de baden van
Plombieres
en onderhield een relatie met Hippolyte Charles. Bij zijn terugkeer moest Napoleon een maand op haar wachten.
[16]
Het paar vestigde zich in het
Kasteel van Malmaison
dat ondertussen werd verbouwd in
Empirestijl
door twee Franse architecten, die beinvloed waren door
Piranesi
. De ingang kreeg de vorm van een legertent, evenals de slaapkamer, ter herinnering aan zijn tocht naar Egypte. In de salon kwamen schilderijen met taferelen uit de
Ossiansage
. In de tuin kwam een openluchttheater, een passie van Napoleon, die zijn familie en personeel liet optreden. Josephine speelde
patience
of bemoeide zich met de parkaanleg.
[17]
In 1804 probeerde ze het leven van
Louis Antoine
, de
hertog van Enghien
te redden.
Op 2 december 1804 werd Josephine door Napoleon gekroond tot keizerin. De dag daarvoor was Josephine gaan biechten bij
paus Pius VII
en vertelde dat zij nooit voor de kerk was getrouwd met Napoleon. Haar belang om deze ontboezeming te doen, was het feit dat zij een echtscheiding verwachtte, omdat zij nog steeds kinderloos was. De paus vond dat een dergelijke verbintenis nodig was voordat zij tot keizer en keizerin gekroond konden worden. Napoleon moest daarom dezelfde avond nog rap in het kerkelijk huwelijk treden met Josephine. Een actie die hij haar niet snel meer zou vergeven. Josephine was 41 en Napoleon 35 jaar toen zij tot keizerin en keizer werden gekroond. Napoleon kroonde, in aanwezigheid van de paus eerst zichzelf en daarna zijn echtgenote.
Josephine kocht alle in de omgeving van Malmaison beschikbare bossen, kastelen en landerijen op en liet haar passie voor de dieren- en plantenwereld de vrije loop. Ze beschikte over een echte
menagerie
met struisvogels, fazanten, zwarte zwanen,
emoe
's,
gemzen
,
lama
's, een zeehond, en vele soorten
apen
. Tientallen soorten exotische planten werden aangevoerd tussen 1804 en 1814 om op te groeien in het park of in de kassen. De
Hortensia
werd naar haar dochter genoemd, alhoewel dit mogelijk niet op waarheid berust. Toen de plant de naam Hortensia kreeg was Hortense de Beauharnais namelijk nog niet geboren. Mogelijk is Hortense van Nassau de naamgever, maar ook dit blijft onduidelijk. Heel bijzonder waren haar rozen. Malmaison werd een botanische tuin met grote faam, waaraan kosten noch moeite waren gespaard.
In 1806 kreeg Napoleon een buitenechtelijk kind, Charles Leon comte Denuelle, maar als
bastaard
was hij geen wettig erfgenaam. Er werd door Napoleon een familieraad georganiseerd in 1809 om zijn kinderloos huwelijk met Josephine te kunnen ontbinden. De Senaat keurde het handelen van Napoleon goed, omdat dit in het belang van Frankrijk was. Een maand later verklaarde de Franse kerk
het in 1804 gesloten huwelijk ongeldig, omdat er geen getuigen aanwezig waren geweest. Niets stond Napoleon nu nog een nieuw huwelijk in de weg.
Josephine verhuisde na haar scheiding van Malmaison naar kasteel Navarre bij
Evreux
. Ze liet Eugene Malmaison terugvragen, maar ging vaak op reis om
Marie Louise van Oostenrijk
te vermijden. Josephine stierf op
29 mei
1814
ten gevolge van een
longontsteking
in het
kasteel van Malmaison
, na een bezoek van
Frederik Willem III van Pruisen
,
Alexander I van Rusland
en enkele Russische grootvorsten. Ze is begraven in de
Sint-Petrus-en-Pauluskerk
in Rueil-Malmaison.
Malmaison werd in
1906
een museum, waar voornamelijk werken betreffende Napoleon en zijn echtgenote Josephine tentoongesteld werden.
- Kate Williams (2013),
Josephine: Desire, Ambition, Napoleon
Hutchinson
- Kate Williams (2014),
Josephine. Verlangen, ambitie, Napoleon.
Prometheus/Bert Bakker.
ISBN 978 90 351 4273 2
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑
Voor de uitspraak van de achternaam Tascher als Tascher zie de formele site van de familie
Tascher de la Pagerie
- ↑
Josephine droeg als teken van rouw en verzet lang een rood fluwelen lint om haar hals, een gebruik onder vele adellijke vrouwen die hun echtgenoot onder de valbijl hadden verloren.
- ↑
a
b
c
Flake, O. (1968) De Franse Revolutie, 1789-1799, p. 142.
- ↑
Barras was waarschijnlijk
homoseksueel
maar werd - zoals alle belangrijke mannen van zijn tijd - geacht een
maitresse
te hebben. Hij had gevochten tegen de Engelsen in India en tijdens de Franse Revolutie was hij lid van de
Nationale Conventie
.
- ↑
Om de eerste ontmoeting van Napoleon met Josephine de Beauharnais heeft ‘de Legende’ het nodige heen gefantaseerd. Bij een huiszoeking na de opstand van de 13de Vendemiaire zou een overijverige soldaat de sabel in beslag hebben genomen van Josephines eerste man, burggraaf
Alexandre de Beauharnais
. Eugene kwam het zwaard van zijn vader terugvragen bij Napoleon, die vol medeleven het zwaard teruggaf aan de jongen. Vervolgens kwam zijn moeder Napoleon bedanken en van het een kwam het ander. Barras was het niet eens met deze voorstelling van zaken. Napoleon had Josephine al ontmoet tijdens een van de vele bals die georganiseerd werden in het Parijs van na de Terreur.
- ↑
Flake, O. (1968) De Franse Revolutie, 1789-1799, p. 195.
- ↑
Soboul, A. (1979) De Franse Revolutie II, p. 428.
- ↑
Mazzario, E. S. (1989) Slot Malmaison, p. 7. Atrium cultuurgidsen.
- ↑
Flake, O. (1968) De Franse Revolutie, 1789-1799, p. 194-196.
- ↑
Kate Williams
,
Josephine: Verlangen, ambitie, Napoleon
(Amsterdam: Prometheus/Bert Bakker, 2014) 108-109.
- ↑
Flake, O. (1968) De Franse Revolutie, 1789-1799, p. 196.
- ↑
Adam Zamoyski
,
Napoleon: De man achter de mythe
(Amsterdam: Uitgeverij Balans, 2018) 141-142.
- ↑
Op die manier zou Napoleon in 1768 geboren zijn evenals broers
Joseph
en
Lucien
die later eveneens beweerden in dat jaar geboren te zijn. Zo kan het dus zijn dat volgens de officiele akten moeder Laetitia in 1768 drie zoons op verschillende data ter wereld heeft gebracht.
- ↑
TALMA, JULIE. - Erotisch schimmenspel, brieven van Julia Talma aan Benjamin Constant, p. 7. Vertaald en van aantekeningen voorzien door H.L. Mulder. Amsterdam, G.A. van Oorschot, 1962.
- ↑
The House on the Rue de la Victoirel
[dode link]
- ↑
Flake, O. (1968) De Franse Revolutie, 1789-1799, p. 210.
- ↑
Mazzario, E. S. (1989) Slot Malmaison, p. 8-10. Atrium cultuurgidsen.
|