Universitaire loopbaan
bewerken
Maatschappelijke functies
bewerken
Geloofsovertuiging
bewerken
Kohnstamm trouwde in 1903 met An Kessler, de oudste dochter van
August Kessler
, een van de oprichters van de
Koninklijke Nederlandsche Petroleum Maatschappij
. Zij kregen zes kinderen, van wie de jongste,
Max Kohnstamm
, later het bekendst werd. In 1907 lieten Philip en An naar eigen ontwerp een houten zomerhuis bouwen op een braakliggend stuk heidegrond van circa 6 hectare aan de klinkerweg naar
Harderwijk
in
Ermelo
. Het huis werd gebouwd op een voor dat doel opgeworpen zandheuvel van circa 3 meter hoog. Het kreeg de naam "De Schapendrift" naar een pad voor schapen naar de heide dat over die grond gelopen had. In de loop der jaren en na verschillende moderniseringen werd dat huis een ontmoetingsplaats voor tal van bevriende intellectuelen, waaronder de natuurkundige
Paul Ehrenfest
, de rechtsgeleerde
Paul Scholten
en de pedagoog
Martien Langeveld
. In 1926 verhuisde het gezin definitief van de
Nieuwe Keizersgracht
in Amsterdam naar
Ermelo
.
Enkele malen werd Kohnstamm getroffen door aanvallen van
manisch
-
depressiviteit
, de ziekte waaraan ook zijn vader leed. De eerste keer kwam in een periode van overspannenheid tijdens de
Eerste Wereldoorlog
, toen hij meehielp vluchtelingen uit het gebombardeerde
Antwerpen
per vrachtauto naar Amsterdam te brengen.
In de
Tweede Wereldoorlog
lieten de Duitsers hem aanvankelijk met rust. Het feit dat hij getrouwd was met een niet-Joodse vrouw beschermde hem tegen deportatie. Wel werden zijn beide in Amsterdam wonende zusters gedeporteerd en in
Auschwitz
vermoord. Philip Kohnstamm had in de jaren 1932 en 1936 enkele tegen de Nazi's gerichte brochures gepublicerd. Toen de Duitsers hem in 1944 wilden komen arresteren, werd hij tijdig gewaarschuwd door een Duitse officier uit Ermelo met wie hij enkele levensbeschouwelijke gesprekken had gevoerd. Van 1942 tot 1944 zat zijn jongste zoon
Max
als gijzelaar gevangen in
kamp Sint-Michielsgestel
omdat de bezetter in hem een anti-Duitse studentenleider zag die kort voor de oorlog nog in Washington had gestudeerd.
Schepper en Schepping. Kohnstamm schreef over een sterk uiteenlopend gebied: van natuurkunde, politiek, filosofie, pedagogiek tot theologie. Hij schreef honderden artikelen en een dertigtal monografieen.
[5]
Een selectie:
- 1908,
Determinisme en natuurwetenschap
- 1914,
Democratie
- 1915,
Warmteleer
Uitgeverij Wereldbibliotheek
- 1916,
Ontwikkeling en onttroning van het begrip natuurwet
- 1917,
De toekomst der democratie en de oorlog
- 1919,
Staatspaedagogiek of Persoonlijkheidspaedagogiek
- 1921,
Over natuurwetten, wetmatigheid en determinisme
- 1923,
Het levenswerk van J.D. van der Waals
- 1925,
De nieuwe school
- 1925,
Modern agnosticisme
- 1925,
Paedagogische en ethische vragen op het gebied van het sexueele leven
- 1925,
Persoonlijkheid en idee
- 1926,
Schepper en schepping: een stelsel van personalistische wijsbegeerte op bijbelschen grondslag. Deel 1 Het waarheidsprobleem. Grondleggende kritiek van het christelijk waarheidsbewustzijn deel 2 Persoonlijkheid in wording; schets eener Christelijke voedkunde. Haarlem Tjeenk Willink & Zoon
- 1926,
Sexueele opvoeding
- 1929,
Individu en gemeenschap?: verzamelde sociaal-paedagogische opstellen
- 1929,
Schepper en schepping: een stelsel van personalistische wijsbegeerte op bijbelschen grondslag. Deel 2. Persoonlijkheid in wording. Schets eener christelijke opvoedkunde
- 1934,
DEMOCRATIE DICTATUUR EN OPVOEDING,J.B.Wolters,Groningen
- 1931,
Modern-psychologische opvattingen omtrent godsdienst en religie?: een kritisch overzicht
- 1931,
Schepper en schepping: een stelsel van personalistische wijsbegeerte op bijbelschen grondslag. Deel 3. De Heilige. Proeve van een christelijke geloofsleer voor dezen tijd
- 1932,
Over denken en leeren denken
- 1933,
De wijsbegeerte in haar verhouding tot ons Hooger Onderwijs
- 1933,
Psychologie van het ongeloof
- 1934,
De formele logica en het kinderlijke denken
- 1934,
Democratie, dictatuur en opvoeding
- 1934,
Hoe mijn "bijbelsch personalisme" ontstond
- 1934,
Psychologie van het anti-semitisme
- 1935,
Paedagogiek als wetenschap
- 1936,
Het nationaalsocialisme als geestelijk gevaar
- 1938,
Democratie in de branding
- 1938,
Politiek en ethiek
- 1947,
Mensch en wereld
- 1947,
Vrije wil of determinisme?: een mathematisch-fysische en kennis-theoretische uiteenzetting voor juristen, paedagogen, theologen en andere niet-fysici
- 1948,
Keur uit het didactisch werk van Prof. Dr. Ph. Kohnstamm
- 1949,
Existentialisme, personalisme en paedagogiek
- 1981, (postuum verschenen)
Persoon en samenleving; opstellen over opvoeding en democratie
Literatuur over Philip Kohnstamm
bewerken
- Goslinga, A.;
Prof. Kohnstamm en het conflict Groen-van der Brugghen
, Uitg. Holland Amsterdam, 1926
- Snethlage, J.L.;
Openbaring en het debat Kohnstamm-Snethlage?: met aanteekeningen
, Van Loghum Slaterus Arnhem, 1926
- Hoogwerf, P.H.;
De paedagogiek van Prof. Dr. Ph. Kohnstamm?: met een inleiding tot zijn werken
, Wolters Groningen, 1933
- Poortland, J.J.;
Indeterminisme of determinisme??: een beschouwing naar aanleiding van Prof. Dr Ph. Kohnstamm's "Vrije wil of determinisme"
,Van Gorcum Assen, 1949
- Praag, H. van;
Philip Abraham Kohnstamm, een man Gods
, Ten Have Amsterdam, 1952
- Erasmus, O.c.;
Die personalisme van Kohnstamm als grondslag vir sy filosofie van die opvoeding
, Meulenhoff Amsterdam, 1962
- Hofstee, H.;
Het bijbels personalisme van prof. dr. Ph.A. Kohnstamm?: ontstaan en grondslagen
, proefschrift Groningen, 1973
- Poll, G.J. van de; "
Kohnstamm, Philipp Abraham (1875-1951)
," in
Biografisch Woordenboek van Nederland 1
. Den Haag, 1979. Online 12-11-2013
- Vermeer, A.H.L.;
Philipp A. Kohnstamm over democratie
, proefschrift Utrecht, 1987
- Klomp,H.A; De relativiteitstheorie in Nederland;breekijzer voor democratisering in hetinterbellum' Proefschrift 27 maart 1979.Epsilon Utrecht
- Hilvoorde, I. van;
Grenswachters van de pedagogiek
, proefschrift Utrecht, 2002.
- Hollestelle, M.;
Beperkte spontaniteit; leven en werk van Philip Kohnstamm
, Masters thesis Utrecht, 2004
- Exalto, J., Groenendijk, L.F. en S. Miedema, "Philip Abraham Kohnstamm (1875-1951)- Opvoedingswetenschap op filosofische en empirische grondslag." In: V. Busato, M. van Essen en
W. Koops
(red.),
Vier grondleggers van de pedagogiek
, Amsterdam, Bert Bakker / Prometheus, 2015, pp. 29-95
- Rietveld-van Wingerden, M., Philip Abraham Kohnstamm (1875 - 1951). Een pedagoog voor wie het verschil telde. In: Tom Kroon en Bas Levering (red.),
Grote pedagogen in klein bestek
. Amsterdam, SWP, 5e gecorrigeerde druk 2019, pp. 137 - 142
- Een eeuw Kohnstamm Instituut: hoe in onderwijsonderzoek is voortgebouwd op het werk van Philip Kohnstamm
/ Sjoerd Karsten. Amsterdam, Kohnstamm Instituut, 2019
- De Kesslers: Een familiegeschiedenis in olie en staal
/ Jeroen Koch. Boom geschiedenis, 2023
- "Al acht ik ook de bezwaren tegen paedagogiek als wetenschap ten eenen male onjuist, dit staat bij mij vast, dat zij alleen ontzenuwd kunnen worden door een opvoedkunde die in het nauwste contact treedt met de vragen van levensleer en wereldbeschouwing. Slechts als deel der praktische wijsbegeerte is de pedagogische wetenschap mogelijk; de pedagogiek zal filosofisch zijn of ze zal niet zijn."
- Kohnstamm (1919), geciteerd in: J. W. van Hulst.
De beginselleer van Hoogvelds pedagogiek.
1962. p. 141
- "Hoe ver gaat nu de vormbaarheid van het denken binnen de schooljaren? Hier staan wij nog voor betrekkelijk onontgonnen terrein, mede door de schromelijke tekorten aan hulpmiddelen, waarover het empirisch-didactisch onderwijs beschikt."
- Kohnstamm (1940), geciteerd in: Aldert Leen.
De ontwikkeling van het rekenonderwijs op de lagere school in.
1961, p. 142.
- "Zonder theologie kunnen wij geen naar de diepte afstekende menskunde, en ook geen pedagogiek beoefenen."
- Kohnstamm, geciteerd in: Harm Hofstee.
Het Bijbels personalisme van Prof. Dr. Ph. A. Kohnstamm.
1973. p.
- "Echt nationaal bewustzijn [levert een] onderlinge band, die de scheidslijnen die feitelijk in een volk nu eenmaal bestaan, ja zonder welke een volk geen levende gemeenschap zijn zou [erkende]."
- Kohnstamm, geciteerd in: Henk te Velde.
Gemeenschapszin en plichtsbesef.
1992. p. 200.
- Klomp ,H.A.
- De relativiteitstheorie in Nederland;Breekijzer voor democratisering in Nederland.1979 proefschrift universiteit Groningen
- "Onze gewone Nederlandsche fout van versnippering doet zich ook juist in de paedagogische literatuur gelden en we krijgen op die wijze verschillende tijdschriften, die elk op zichzelf te zwak zijn om te leven en te sterk om te sterven. Ik denk bijv. aan het nieuwe tijdschrift van Dr. Hamaker en ook aan de "Paedagogische studien", in wier redactie ik zelf zit."
- Kohnstamm, geciteerd in: I. van Hilvoorde,
Grenswachters van de pedagogiek,
2002. p. 57
Bronnen, noten en/of referenties
|