Fagai ya'ia da'o sambua halo?o nilau niha ba wangalui gi'a ba nidano mangoguna'o fakake nifazokhira. Fagai andre ba tola moi fangalui ba zangododo ya'ia.

Fakake ni'oguna'o [ bulo'o | bulo’o kode ]

Na moi fagai, ba so matoha'uga fakake soguna la'ohe ngawalo zoguna. Simane: gai, naha gahulua, lakho, ba soguna ma balazo zifagai. He na no oya zoguna na moi gagal ba nasi, ba na lo tundrahara, ba tebai mofano ba wagaisa, hato'i na fagai ba mbewe nidano ma zui ba mbewe nasi lo moguna dundraha ba da'o. Duho si'ofona sibai ba halo?o wagaisa andre, ya'ia dundraha . Ba dano niha lo hadoi nasa samake fakake sabolo baga ba wagaisa, tenga simane ni ilada ba mbanua tanobo'o.

fakake si to'olo na fagai ba nungo nidano [ bulo'o | bulo’o kode ]

Na moi fagai ba dano niha, fakake sito'olo simane, gai ma mata gai, behu, lewuo sitola la bobo khonia zinali gai ba da'o labali'o so doni tali gai. So goi gai nibe'e ledo ( pengapung ) si tobali tandra ilaila na isobi gai i'a. Baero zinali gai, behu ba mata gai, silo tola lo lahenago ya'ia da'o lakho, tola mano la'alui ba ngofi nidano hezo fagai niha, me elewazi tola goi moi lakho na fagai ba nidano tenga ba nasi.

fakake si to'olo na fagai ba nasi [ bulo'o | bulo’o kode ]

Simane si no lasura moroi ya?a, wa tundraha ba fao khonia galukha no tobali tuho wakake silo tola lo'o la'a'asogo namoi fagai banasi. Baero da'o ba simane si no ta'ila sa'ae, fakake sito'olo ya'ia da'o : gai ma mata gai, behu, lakho, ba fakake tano bo'o sitobali tolo-tolo na alua hada-hadaia ba dalu nasi.

Lakho gi'a [ bulo'o | bulo’o kode ]

Na fagai niha, ba lakho zi lo tola lo'o la'ohe ba wagaisa. Si to'olo si no la falua ba wagaisa, lakho gai la'alui simane ele?azi (na fagai ba nidano side-ide ma ba tabe gi'a) , na ba nasi, ba lakho simane uro, ba i'a sigide-ide.

Ngawalo gi'a [ bulo'o | bulo’o kode ]

Si fagai, tenga ha asala moi ba nasi, hiza sifagai goi so khonia wangi'ila inoto si sokhi ba wagaisa si no itema kho ndra amania sagatua moroi khonia. Inoto silo tola lo'o i'ila ya'ia da'o, hauga wa alawa mbawa ba dalu mbanua, so nifotoi tesa'a , akhomita , (tenga ba?a so balau, obalau mba?a) boro ba wamaigi hadia mo bade ma lo'o. Ba dano niha so nifotoi i'a sauri . I'a sauri andre, i'a samena lagaini ira niha sifagai, ba la amawa. So woli gi'a andro ia ni'olinia la kaoni ma latotoi doinia i'a sauri , I'a sauri tenga ngawalo doi gi'a, fefu gi'a sibohou la gaini ba la'amawa, da'o niwa'o i'a sa'uri. Na ngawalo nia, so : i'a hambu-hambu, i'a hiu, i'a toda, i'a buru lewua, ono hambu-hambu, kaloko, mugu , uro, hambae , ba tano bo'o nia.

I'a ni'unago [ bulo'o | bulo’o kode ]

Moroi ba wagaisa ndra so halo?o ba nasi , ba ahulua ma i'a si no lagaini, so ni amawa, so ni'oguna'o labali'o diwo, ba so goi ni'unago. Simane ba mbanua ba Nias Utara, ba no sambua bagia ni ododogo wamareta ba wamohi'a dodo nono mbanua ba wangododogo halo?o wangalui i'a andre. Ba hiza ba Nias Utara andre no so gi'a ni'unago ba no tola la'oli niha ba naha gowoli?a, simane ba harimbale, fasa, ba tanobo'onia. ^[1]

Sifakhai ba wagaisa [ bulo'o | bulo’o kode ]

Fagai, ya'ia sa'ae si no tefatuno moroi ya?a ba zura andre, wa sifagai, ha sambua dani nia ba nasi, ya'ia da'o wangalui i'a. Ba so goi zangulia i'a lo lafake simane tundraha, ya'ira moi ba luaha ( falukhasa nidano ba asi ) ba ni'ohera ya'ia da'o diala, ndriala , fadiala ba nano larugi luaha ba lafazaumba ndriala ra ba amena ladoni yawa. Na fadiala lo moguna lakho. Aefe da'o so goi nifotoi mangembua , embua, fakake wanga'i i'a da'a fagolo-golo mangoguna'o u'o. Fa'afabo'o nia ha ba wamalua. Diala, ndriala , fadiala fake dola-dola, zololohe gu'o ma neti, na embua, lo fake dola-dola, lala wamake ya'ia, nifazumba ba naha somasi lafa'u'u gi'a. Baero lala wanga'i, he fangembua ma fadiala, so goi zamalua nifotoi fatufa . Fatufa andre, ba wanga'i uro, ba i'a sigide-ide ba mbewe ngofi nidano ma asi. Aefa da'o so goi zolau ma samalua fatuwa , famono, mamono . Da'a nilau ba nidano tengan ba nasi.

Fagai ba Dano Niha [ bulo'o | bulo’o kode ]

Ba Dano Niha , fagai tenga ha ba nidano sebua, niha sifagai la khamo nasa sabakha ba sebolo ba wangalui i'a. Fagai andre, ba oya zoguna tano bo'o zi lo tola lo'o la henago, simane, gai, lakho, batano bo'o nia.Niha si fagai ba dano niha, ba ato sibai zino mangalui i'a sebua boli tenga sa'ae ha i'a si to'olo la gaini. Si fagai ba dano niha sito'olonia ya'ira si so ma sahato bangai nasi. Na si so ba hili, ya'ira to'olo mamili wangalui soguna ero ma'okho simane, mangai (mogai) gito , molaza, manano sinano, mo'urifo simane: manguri bawi, manu, bebe, sogoi zangahaogo tabe gi'a, ba halo?o si so fa'onekhe ba danga simane: fatuka, fa beke kureta faoma hondra, so goi waga?e ba tanobo'o sitola moi fangalui. ^[2]

Umbu [ bulo'o | bulo’o kode ]

1. ↑ Kabar Nias (6 April 2018 ). "Nias Utara Serius Kelola Sektor Perikanan dan Kelautan" KERJA SAMA IPB-PEMKAB NIAS UTARA
2. ↑ Zendrato,Indra J(18 Juni 2019). "Nelayan di Nias Beralih Tangkap Ikan Eksport, Ikan Dipasaran Menjadi Langka" . RRI.Co.Id