Mit
Vorkamen in de Natur
warrt twee Saken in de Naturwetenschoppen betekent:
- Wo faken en
cheemsch Element
in’n Vergliek mit annere Elementen vorkummt un
- Wo faken en
Isotop
vun en Element in’n Vergliek to de annern Isotopen vun dat sulve Element vorkummt.
Kiek ok bi:
Elementmannichkeit
Dat
naturlich Vorkamen
vun en Element gifft an, wo veel Andeel dat an de gesamte
Masse
hett in’n Vergliek to annere Elementen. Dat Woort ?naturlich“ duud dorbi an, dat hierbi blots de Deel vun de
Eer
ankeken warrt, de for’n Minschen toganglich is: Dat sund in’n Enkelten de
Atmosphaar
, de
Biosphaar
, de
Hydrosphaar
un de Eerdrinn ? dat sund um un bi de boversten 16 km vun de
Eerdkost
.
De fakensten Elementen sund unner disse Bedingen
Suerstoff
un
Silizium
, de rorsten sund Nevenprodukten ut de naturlichen radioaktiven
Verfallsregen
t. B. vun
Astat
un
Francium
.
Kiek ok bi:
Eerdopbo
De Eer ist binnen in anners tohopensett as in ehr Rinnen. Dat kummt dorvun, dat se bi’t ehr
Tostannenkamen
fletig weer un dorum de Materialen mit en hoge
Dicht
na unnen, oder beter seggt, in de Mitt runnersackt sund. De weniger dichten Stoffen dorgegen sund baven op bleben oder vun unnen opstegen. Man geiht bi
eerdphysikaalschen
Modellen dorvun ut, dat sunners de
Eerdkarn
tomeist ut
Iesen
un
Nickel
tohopensett is. Iesen gifft dat ok duchtig veel in’n
Eerdmantel
, aver hier hebbt wi ok veel
Magnesium
.
In’n
Weltruum
kommt twee
Gasen
an fakensten vor:
Waterstoff
un
Helium
. Disse beiden sund de eenzigen Elementen, de in grote Mengden bi’n
Oorknall
entstahn sund. Ut jum warrt u.a. in de
Steerns
dor
Karnfusion
all de annern Elementen bildt. Disse Vorgang warrt ok as
Nukleosynthees
betekend.
Wo faken en Isotop vun en Element vorkummt is, just as bi de Elementen sulvst, vun de Umgeven afhangig. As baven al seggt, kommt all de Isotopen vun de Elmenten in’n Weltruum dor de Vorgang binnen in de Steerns tostannen, un kunnt an’n End vun manch en Steernleven in’n Weltruum verdeelt warrn. Dat passeert denn, wenn de Stern groot noog weer, um as
Supernova
to explodeeren. De cheemsch un isotoopsch Tohopensetten vun en Planet oder Sunn hangt also vor allen vun de Tohopensetten vun dat Material af, worut dat Ding mol tohopensett worrn is.
Neven dat Utgangsmaterial speelt aver ok de
radioaktive Verfall
en Rull: Dordor warrt neemlich Isotope in annere Isotope umwannelt. De Mengden sund dorum nich konstant, man se annert sik tomeist mit de Tiet.