Ultravigelettstrahlen
( kort
UV
,
Ultravigelett
oder
UV-Licht
, in de Umgangsspraak ok
Swartlicht
) is en Deel vun’t
elektromagneetsche Spektrum
, wat de Minsch sehn kann. De
Bulgenlang
vun de UV-Strahlen is korter as dat
Licht
, wat dat Oog vun’n Minsch noch worhnehmen kann, man langer as
Rontgenstrahlen
.
De Beteken
Ultravigelett
beduut ?achter dat vigelett“ un kummt ok dor at UV-
Spektrum
, vun wegen dat dat UV-
Spektrum
mit kortere Bulgenlangen anfangt, as dat Oog just noch as blauvigelette Kloor wohrnehmen kann.
Ultravigelett-Strahlen leegt in Spektrum links blangen dat sichtbore Licht
Dat ultravigelette Spektrum reckt vun
Bulgenlangen
vun 1 nm bit 380 nm. Umrekent in
Frequenzen
is dat dat glieke as vun 789
THz
(380 nm) bit 300 PHz (bi 1 nm)
Indelen na Bulgenlang
| Naam
|
Afkorten
|
Bulgenlangen in nm
|
Photonenenergie
|
| neeg UV
(?Swartlicht“)
|
UV-A
|
380?315 nm
|
3,26?3,94 eV
|
| Middler’t UV
(Dornostrahlen)
|
UV-B
|
315?280 nm
|
3,94?4,43 eV
|
| feern UV
|
UV-C-FUV
|
280?200 nm
|
4,43?6,2 eV
|
| Vakuum-UV
|
UV-C-VUV
|
200?100 nm
|
6,20?12,4 eV
|
| Extrem UV
(keen DIN 5031)
|
EUV, XUV
|
100 ?1 nm
|
12,4?1240 eV
|
Na DIN 5031, Deel 7 warrt ultravigelette Strahlen in UV-A, UV-B un UV-C unnerdeelt. Man buten de DIN-Norm gifft dat mehrere Unnerdleen, de sik deelwies oversniedt un nich akkerat defineert sund. Dat gellt sunners for den bioloogschen un dermatoloogschen Andeel. De Tabell is, wat de Begrepen un de energeetsche Toorden angeiht, direkt na de DIN 5031 anleggt.
For de UV-Strahlen mit Bulgenlangen unner 300 nm is in de
Fotolithographie
un in de
Lasertechnik
de Begreep ?deep Ultravigelett“ (DUV) begang. Unner 200 nm is UV-Strahlen so kortbulgig oder energieriek, dat se vun molekularen
Suerstoff
(O
2
) absorbeert warrt, de dorbi in twee fre’e Suerstoff
radikalen
splitt warrt, de mit wietere Suerstoffmolekulen reageert. Dorbi entsteiht
Ozon
(O
3
). Dat beduut, dat sik ultravigelette Bulgen mit Bulgenlangen unner 200 nm blots unner
Schuulgas
utbreden kunnt. Noch kortere UV-Strahlen unner 100 nm breedt sik blots noch in’t
Vakuum
ut ? dorum ok de Beteken ?Vakuum-Ultravigelett“.
Dat Opdecken vun ultravigelette Strahlen keem teemlich gau na de eersten Experimenten mit’t Swartmaken vun
Sulversolten
in Sunnlicht. In’t Johr 1801 hett de duutsche Physiker
Johann Wilhelm Ritter
faststellt, dat sunners Strahlen achter dat vigelette Enn vun’t sichtbore Spektrum bannig egent weern, Sulverchloridpapeer swart to maken. He hett de Strahlen toeerst ?de-oxidierende Strahlen“ noomt, um op jemehr cheemsche Wirken hentowiesen un jem vun de
infraroten
?Warmsstrahlen“ an’t annere Enn vun’t Spektrum aftogrenzen. Bit in’t 19. Johrhunnert sund UV-Strahlen as ?cheemsche Strahlen“ betekent worrn, man vundaag warrt blots noch de Begrepen ?Infrarootstrahlen“ un ?Ultravigelettstrahlen“ bruukt, um de beiden Strahlenorden to beteken.
[1]
Anfang vun’t 20. Johrhunnert is de Heelwirken vun UV-Licht opdeckt worrn. De oosterrieksche Dokter
Gustav Kaiser
(1871-1954), de sik in Wurzborg mit Studien vun de Elektrotherapie befaat hett, vertell in de Vullversammeln vun de Sellschop vun de Dokters vun Wien in’n Februar 1902 over en Versook, den he mit en UV-Gleihlamp an sik sulvst vornahmen hett. Dorbi hett he mit Spood en Wunn, de nich helen wull, wedder gesund kregen. En Patienten, de swoor an
Tuberkoloos
krank weer, schall na den vorliggen Bericht mit dat ?blaue Licht“ in veer Weken heelt worrn wesen. Andreven dor dissen Spood hett Kaiser sien Versoken mit en Holllins op
Huutkrankheiten
utwiet un kreeg ok dorbi gode Resultaten. Dorvun hett he afleidt, dat UV-Strahlen Kemen un Krankmakers doodmaken deit.
[2]
Annern vun de Intensitatsopdeelen vun de Sunnstrahlen dor de Eerdatmosphaar, sunners de UV-Strahlen
Bi
thermische Strahlen
warrt de Andeel vun de UV-Strahlen dor dat
Plancksche Strahlengesett
un dat
Wiensch StrahlengesettWiensche Schuuvgesett
bestimmt. Dor anregte
Elektronen
kann ultravigelette Strahlen tuugt warrn, wenn jemehr Energier hoger as 3,3
Elektronenvolt
bedriggt. Dat is ok to’n lutten Deel al de Fall bi de Temperatur vun Gleihwenneln vun
Gleihlampen
. Sunners Halogen-Gleihlampen sennt dorum al en lutten Andeel UV-Licht ut.
Polarlicht over’n Noordpool vun’n
Jupiters
, in’t UV-Spektrum opnahmen vun’t
Hubble-Teleskop
.
Ultravigelette Strahlen kamt in de
Sunnstrahlen
vor. Vun wegen de
Absorpschoon
in de
Atmosphaar
(vor allen in de
Ozonschicht
) is dat aver vor allen blots de UV-A un UV-B-Andeel mit Bulgenlangen over 300 nm bit na de Eerdboverflach dor. Sunnere Gasen, allen voran de so noomten FCKW, schuuvt dat Gliekgewicht in de Ozonschicht un fohrt to dat
Ozonlock
. Dordor stiggt de Intensitat vun de UV-B-Strahlen op de Eerdboverflach an.
Ok annere kosmische Objekten as
Pulsaren
, hoochanregte Gasmassen un ok de meisten
Fixsteerns
sennt UV-Licht ut. Ok dat
Polarlicht
bargt ultravigelette Strahlen. Wietere naturliche UV-Borns op de Eer sund
Gewidderblitzen
un
St.-Elms-Fuer
.
Ultravigelettstrahlen kunnt ok kunstlich tuugt warrn. Faken warrt dat mit en
Quecksulverdamplamp
maakt:
- in industrielle UV-Srahlersystemen; Quecksulverdamp-Middeldruck-, -Hoochdruck- oder -Hoochstdrucklampen (Fotolithografie, Utharden vun Harz un Lack, Water-Desinfekschoon)
- in so noomte
Hogensunnen
, en Quecksulver-Hoochdrucklamp, de froher for de Therapie t. B. vun
Akne
oder
Rachitis
bruukt worrn is.
- in’t
Solarium
mit Quecksulverdamp-Nedderdruck-Rohren, de UV-A afstrahlt un to’n Bruunmaken vun de Huut insett warrt, man umstreden sund, as se de Huut mooglicherwies schaden doot.
- in de so noomten Swartlichtlampen. Dat sund Gleihlampen mit Filter oder Quecksulverdamp-Nedderdrucklampen mit Filter un
Luuchtstoff
for UV-A, de for Dekoratschoon, in Discos oder for mineraloogsche Unnersoken bruukt warrt.
- Ultravigelett-Laser (
Excimerlaser
, nee ok
Diodenlaser
)
- UV-Luchtdioden
Annere Borns ? bi de de Ultravigelettstrahlen aver blots unnerordent is ? sund
Gasentladungslampen
(ok as
Daglichtlampen
un
Vullspektrumrohren
betekent, wobi de UV-Emisschonen aver keen gesundheitliche Bedenken maakt, man in’t Gegendeel sogor wunscht is), dat
Lichtbagenschweißen
(umfaat all elektrischen
Schweißorden
), de
Koronabehanneln
(kiek ok
Ionisater
) un all Vorgang, bi de ioniseerte Gasen oder bannig hoge Temperaturen en Rull speelt (as in de Laser-Materialbearbeiten,
Ionenborns
,
Funkenstrecken
usw.)
Ultravigelettstrahlen warrt vun’t minschliche
Oog
nich mehr wohrnahmen, man dat gifft eenige Deerten (Insekten, Fisch, Vagels, Reptilien), de UV-Licht sehn kunnt. Blangen dat sichtbore
Licht
un de
Infrarootstrahlen
hoort UV to de Grupp vun de
optischen Strahlen
, as se de glieken optischen Eegenorden unnerliggt: UV-Strahlen kunnt ok
broken
,
reflekteert
,
transmitteert
,
absorbeert
oder
boogt
warrn.
Unner en Bulgenlan vun ruchweg 200 nm is de Energie vun en enkelt ultravigelett Lichtquant groot noog, um Elektronen ut
Atomen
oder
Molekulen
ruttoslahn, jem also to
ioniseeren
. Dorum warrt kortbulgige UV-Strahlen unner 200 nm ok to de
ioniseeren Strahlen
tellt, just so as
Gamma-
oder
Rontgenstrahlen
.
Dor normal Finsterglas geiht UV-Licht to’n grottsten Deel nich dor. Dat gellt vor allen for UV-Strahlen mit korte Bulgenlangen (UV-B und UV-C), wiel UV-A dor Finsterglas dorgeiht. Quarz is dorgegen for dat hele UV-Spektrum transparent. Dat Transparenz verhollen is unnerscheedlich: bi normal (Natron-Kalk)-
Glas
geiht Ultravigelettstrahlen unner 320 nm nich mehr dor, Borosilikatglas (Jenaer Glas) dorgegen lett UV-Licht bit ruchweg 290 nm dor. Strahlen mit noch kortere Bulgenlang schient ahn Hinnern dor naturliche oder kunstliche Quarzkristallen un ok dor
Quarzglas
(Kieselglas) dor. UV-Licht korter as 200 nm transmitteert nich mehr dor naturlichen Quarz oder normale Q!uarzglas, vun wegen dat dor Titan binnen is. Um disse korte UV-Strahlen dortolaten warrt synthetisch tuugt hoochrein Quarzglas bruukt (to’n Bispeel for ozontugen UV-Lampen to’n Opbereiten vun hoochrein Water.) For noch kortere Bulgenlangen bit runner op 45 nm warrt eenkristallin
Kalziumfluorid
bruukt.
Kortbulgige Ultravigelettstrahlen mit hoge Intensitat maakt Glaas un optische Komponenten droov. An optische Bodelen (t. B. for
Excimerlaser
) warrt dorum hoge Ansprook an de Reinheit stellt.
UV-Licht reegt vele Stoffen to
Floureszenz
an. Butendem kummt bi Ultravigelett de butere
Fotoeffekt
an all Metallboverflachen vor. De warrt in
Photomultipliers
t. B. an
Szintillatschoonsdetekters
nutt.
Ultravigelettstrahlen is in de Laag orgaansche Binnen to splitten, aver ok ne’e to tugen. UV kann de Vernetten vun
Monomeren
anstoten oder orgaansche Verbinen tonichten maken. To’n Bispeel warrt vele Kunststoffen vun UV-Strahlen angrepen. Se warrt denn droov, sprock oder verfallt.
Suerstoff
warrt dor kortbulgige UV-Strahlen unner 200 nm in atomaren Suerstoff opsplitt, wobi dat to’n Billn vun
Ozon
un en ganze Reeg vun opfolgen Reakschonen kummt (kiek ok:
Ozonschicht
).
Ofschoonst de UV-Strahlen de ioniseeren Strahlen mit de sietsten Energie is, kann se for den Minschen un annere Organismen liekers doch gefahrlich warrn. Ok UV-Licht mit grottere Bulgenlang kann al cheemsche Binnen vun orgaansche Molekulen opsplitten. Dat is dorum anbrocht, dat een mit hoge Verantwoortung mit Sunnlicht (
Sunnschuul
) oder mit technische UV-Bonrs umgeiht. Ut den Grund is dat ok umstreden, dat Luud faken in en
Solarium
gaht.
Ultravigelett-Strahlen wirkt na de folgen Opdelen:
| Rebeet
|
Bulgenlang
|
Bioloogsch Wirken
|
| UV-A
|
320?400 nm
|
Lange Bulgen kamt bit in de
Ledderhuut
(Dermis) un maakt dor
|
| UV-B
|
280?320 nm
|
Korte Bulgen
- veroorsaakt de um ruchweg 72 Stunnen latere Billn vun Melanin in de
Boverhuut
? ?
direkte
Pigmenteeren“, ruttogert, langfristige brune
Huutkloor
mit echten Lichtschuul
- gaht aver ok deeper in de Huut rin mit en bannig
erythemen
Effekt (Sunnbrand)
- Fohrt to’n Billn vun’t anti-
rachitische
Cholecalciferol
(Vitamin D
3
) in de Huut. As Vitamin D
3
in egentlichen Sinn aver en
Hormoon
is, dat dor UV-B produzeert warrt, hett de UV-B-Strahlen sulvst den Charakter vun en Vitamin. In dissen Sinn is UV-B nich blots to’n Leven nodig, man helpt ok gegen Krebs vortobogen ? ok gegen
Huutkrebs
.
[3]
Dat gifft Forschers, de meent, dat op jeden Minschen, de dor Huttkrebs, de vun Sunnbrannen utlost weer, storven is, dortig Minschen kamt, de dor Vitamin D vor den Dood dor Krebs reddt worrn is.
[4]
|
| UV-C
|
100?280 nm
|
Bannig korte Bulgen kamt nich bit na de Eerdboverflach, man warrt in de boversten Luftschichten vun de Atmosphaar absorbeert. Unner um un bi 200 nm warrt dorbi dor Fotolyys Ozon tuugt.
UV-C-Strahlen (sunners de bi sieten Dampdruck mit hoge Buut (30-40 %) vun de anleggten elektrischen Leistung anreegten Emisschoonslien vun’n Quecksulverdamp bi 253,652 nm) warrt in de physikaalschen Entkeemtechnik insett.
Wiel bi 280 nm (dat Absorpschoonsmaximum vun de meisten Proteinen) de dorin inboete Aminosuur Tryptophan de ultravigelette Strahlen absorbeert, warrt bi 265 nm vor allen bi Nukleinsuren de dullste Schaden maakt. Bi ruchweg 245 nm absorbeert vor allen de Nukleinsuren, wiel Proteinen hier en relativ Absorpschoonsminimum hebbt twuschen de Maxima um 280 nm dor aromaatsche Aminosuren (
Tryptophan
,
Tyrosin
un
Phenylalanin
) un de Absorpschoon dor de Peptidbinnen twuschen de enkelten Aminosuren (Maximum bei etwa 220 nm) opwiest.
Vun dorher is bi 253,7 nm ? also bi de Primarstrahlen vun de Nedderdruck-Quecksulverdampentladen ? ok de Bestrahlen vun Proteienlosen (t. B. Deerseren for de Zellkultur) for de
Inaktiveeren
vun Viren un Bakterien, de dorin sund, mooglich.
|
De Schaden dor UV-Strahlen hangt nich alleen vun de Energie vun de Strahlen af, man ok dorvun, wo deep se ringeiht un wo lang dat Geweev bestrahlt warrt. To’n Bispeel warrt de UV-C-Strahlen bi 253,7 nm vun verhoornte Huut so goot as vullstannig an de Boverflach absorbeert un kann dordor in de deeperen Zellschichten veel weniger anrichten as dat UV-B-Licht, dat weniger stark absorbeert warrt un dorum deeper reckt. En Sunnbrand, de ut Versehn dor en UV-C-Lamp utloost worrn is, is dorum an nachsten Dag al wedder vullstannig vorbi.
Sunners oppassen mutt een aver, wenn de Ogen UV-Strahlen afkriegt. Ultravigelettstrahlen fohrt to en Sweer vun de Binnhuut un kann de Hoornhuut droov maken. Bi’t Lichtbagenhandschweißen to’n Bispeel mutt dorum jummer en Schweißblenn bruukt warrn. Kortbulgige UV-Strahlen kann teemlich gau de Ogen kaputt maken un bit to Blindheit fohren. Dor Licht bagens oder ok Funkenstrecken warrt en breed Spektrum vun dulle UV-Strahlen tuugt. Dor Anwennen ahn Schuul (apen liggen Delen vun’n Lief) kann dordor al na wenige Minuuten de Huut verbrennen just so as bi’n
Sunnbrand
. De Huut fohlt sik dorbi droog an un spannt. Dorbi kunnt Verbrennen vun’n 1. Grad (Rode Huut) bit to’n 2. Grad (Billen vun Blasen) vorkamen.
Schadens op lange Sicht as
Huutkrebs
, Huutollern oder
Katarakt
kunnt ok vorkamen, wenn de
Erythemswell
nich overschreden warrt, man de Bestrahlen faken passeert.
Huut
un
Oog
nehmt
jede
UV-Strahlen wohr ? ok de, de nich over de Erythemswell liggt.
DNA
-Schaden for UV-Licht entsteiht denn, wenn sik twee naverte
Thyminbasen
kovalent mitenanner verbinnt un sik en Thymindimer billt. Disse Dimeren hinnert de
Replikatschoon
oder loost
Mutatschonen
ut. Dor dat Enzym Fotolyase un Licht kunnt disse Dimeren wedder splitt un de DNA dormit wedder heelmaakt waren. Bi all Plazentadeerten ? also ok bi’n Minsch ? is de Funkschoon vun de Fotolyase in’n Verloop vun de Evolutschoon dor dat Nukleotid-Exzisions-Reparatursystem (NER) overnahmen worrn.
[5]
Bi Kinner, de an de Krankheit
Xeroderma pigmentosum
liedt, hebbt en Defekt vun de Reparaturenzymen vun’t NER. Dordor verdragt se afsluut keennaturlich Sunnlicht (?Maandschienkinner“). Patienten vun disse Krankheit kriegt, wenn se de naturliche UV-Strahlen utsett sund, duutlich gauer maligne Huuttumoren as Minschen, de dissen Enzymdefekt nich hebbt.
UV-B-Strahlen weer froher ok as
Dorno-Strahlen
betekent, noomt na den duutschen Naturforscher
Carl Dorno
, de disse Strahlen veel unnersocht hett. Se is verantwoortlich for’t
fotocheemsche
Billn vun’t anti-rachitische
Calciferol
(Vitamin D) in de Huut.
De
UV-Index
is en internatschonal fastleggte Meetgrott, de de sunnbrandwirksome solare Bestrahlstark beschrifft. To’n Vorrutseggen un Wahrschau Geven warrt de UV-Index as grottste to vermoden UV-Index (max. UVI) angeven. De hangt af vun de geograafschen Laag un de Hooch as ok vun de Johrestiet un de Wederlaag.
Spektrum in’t Rebeet vun de UV-Strahlen mit Anwennen
| Beteken
|
Bulgenlang
|
Frequenz
|
Photonen
-
Energie
|
Tugen / Anregen
|
Technisch Insatz
|
| UV-Strahlen
|
1 nm ? 380 nm
|
> 789 THz
|
> 5,2 × 10
?19
J
> 3,3 eV
|
|
Desinfekschoon
, UV-Licht,
Spektroskopie
|
| swack UV-Strahlen
|
200 nm ? 380 nm
|
> 789 THz
|
> 5,2 × 10
?19
J
> 3,3 eV
|
Gasentladen
,
Synchrotron
,
Excimerlaser
|
Swartlicht,
Fluoreszenz
,
Phosphoreszenz
, Prufen vun
Geldschiens
,
Fotolithografie
|
| Stark UV-Strahlen
|
50 nm ? 200 nm
|
> 1,5 PHz
|
> 9,9 × 10
?19
J
> 6,2 eV
|
Gasentladen
,
Synchrotron
,
Excimerlaser
|
|
| XUV
|
1 ? 50 nm
|
6 PHz ? 300 PHz
|
2,0 × 10
?16
? 5,0 × 10
?18
J
20 ? 1000 eV
|
XUV-Rohr
,
Synchrotron
|
EUV-Lithografie
,
Rontgenmikroskopie
,
Nanoskopie
|
Fluoreszeeren Spermasporen
Ultravigelett is de primare Emisschoon in
Luchtstofflampen
, wirksome witte Lichtborns, bi de de Ultravigelett-Emisschoon vun en
Gasentladen
vun Quecksulverdamp to’n Anregen vun in’t sichtbore Spetrum
fluoreszeeren
Luchtstoffen nutt warrt.
Ok annere Gasentladungslampen bargt mitunner Luchtstoffen, de’t Weddergeven vun Kloren beter maken schullt, dordor dat se mit den UV-Strahlenandeel vun’t Entladen anregt warrt. Witte Luchtdioden bruukt dorfor aver en blau luchten Chip un dor blau anregbore Luchtstoffen.
Bi so noomte
Daglichtlampen
un
Vullspektrumrohren
(de Beteken wesselt mit’n Hersteller) warrt en Lichtspektrum afegeven, dat mootglichst so as dat naturliche Sunnlicht wesen schall, wat Infraroot un ok UV-Strahlen mitinsluten deit. Dat schall ok in Binnenruum for en mooglichst naturlich Licht sorgen (kiek ok
Ergonomie
). De Mengde vun de UV-Emisschoon is dorbi for de Gesundheit nich gefahrlich.
Eenige Farvstoffen, as t. B.
DAPI
, wat in de Biowetenschoppen bruukt warrt, warrt vun UV-Strahlen anregt un strahlt denn en tomeist sichtbor Licht mit langere Bulgen af.Fluoreszeeren Stoffen warrt as Marker insett, um bioloogsche Vorgang vun’n Stoffwessel oder Genvariatschonen to bekieken.
In de
Forensik
warrt UV-Licht bruukt, um
Blood
un
Sperma
[6]
optodecken. Dor kann dat bi’t Opkloren vun Kriminalfall insett warrn, wenn bioloogsche Sporen as Blood, Sever oder Sperma an Wannen, Kledaasch usw. nawiest warrn schullt.
Maleree in’t Gesicht mit fluoreszeeren Farv
?Swartlicht“ is en Utdruck for UV-A-Strahlen in de Umgangsspraak. Tuugt warrt dat in:
- Nedderdruck-Gasentladungslampen just so as
Luchtstofflampen
, aver mit Luchtstoffen, de Ultravigelett bi 350 nm oder 370 nm afgeevt.
- Gleihlampen
mit’n Glaskolben (Nickeloxid-doteert), dat dat sichtbore Licht absorbeert.
- Ultravigelett-
Luchtdioden
Swartlicht warrt vor allen in Diskotheken oder for Showeffekten insett un wirkt blots in Ruum, de duster sund. De Strahlen reegt fluoereszeeren Stoffen to’n Luchten an, as to’n Bispeel de
optische Opheller
ut vele Waschmiddels an witte
Boomwull
, Fluoreszenzfarvstoffen, witt Pigment, dat eenige Papeersorten tosett warrt, oder Mineralen. Anwennt warrt dat ok in de
Mineralogie
oder for
Swartlichttheater
oder ok to’n Sichtbormaken vun Sekerheitsteken, t. B. op Dokumenten (Fohrschiens, Utwiesen), Geldmiddel (Euro-Geldschien) oder ?Neon-Stempel“ as ?Intrittskoort“ to’n Bispeel bi Kunzerten.
UV-Strahlen konnt ok to’n Prufen bruukt warrn, wenn Luud schoolt warrt, um Stoffen dor de Fluoreszenz to markeren:
- Kontroll bi’t Opdragen vun Huutschuulmiddels bi de
personlichen Schuulreedschop
- Demonstratschoon vun Kruuzkontaminatschoon (Overdragen vun Kemen) bi
Hygiene
-Scholen
- Verduutlichen vun de Handhygiene: Waschkrontroll un Opbringen vun Desinfekschoonsmiddel for de Hannen
En Calcit-Mineral bi a) Sunnlicht un b) UV-Licht
- Inspekschoon
vun Glas(schieven): Dor de Fluoreszenz bi Storen kunnt Splitten oder Fehlers in Glasboverflachen kennt warrn.
- Prufen vun Oolschlauch: Vun wegen de verscheeden Kennlienen vun Water un Ool in’t UV-Spektrum kunnt beide Stoffen unnerscheedt un so kaputte Oolslauch opsport warrn.
- Inspekschoon vun Hoochspannungs- oder
Boverleitungsanlagen
: Bi kaputte Isolaters oder anreten Kavels gifft dat so noomte
Koronaentladungen
, wobi UV-Strahlen vun de Hoochspannungskumponenten afstrahlt warrt, de vun sunnere Kameras sehn warrn kunnt.
- Unnersoken vun Huutkrankheiten: Pigmentstoren vun de Huut kunnt mit UV-Licht (?Wood-Licht“) beter sehn warrn. Ok sunnere Huutkemen (
Corynebacterium
minutissimum) kunnt mit de Diagnoselucht sichtbor maakt warrn.
- Belastborkeits- un Weddernproven: Prufen vun de Belastborkeit vun Materialen, de sunners lang overduern moot (z.B. Materialen, de in de Automobilindustrie insett warrt, Solarzellen usw.) Mit Help vun moderne Testsystemen kann de naturliche UV-Strahlen so verstarkt warrn, dat in blots 12 Maanden 63 Johre naturliche UV-Belasten simuleert warrt.
[7]
- In de Druckindustrie to’n Utharden (?Drogen“) vun sunnere UV-fiene Druckfarven ahn Loosmiddel, vor allen bi’n
Offsetdruck
.
- Lackeeren: to’n Utharden vun
Lacken
, de op UV-Strahlen reageert
- Tahndokter: lichtharden Materialen
- Utharden vun sunnere
Klevstoffen
- Optikindustrie: to’n Utharden vun optische Produkten (t. B. Rezept-Brillenglaas)
En Nedderdruck-Quecksulverdamprohr maakt mit kortbulgige UV-Strahlen Kemen tonichten
Ultravigelettstrahlen warrt to’n Behanneln vun Water, Luft un Boverflachen gegen Kemen un Krankmakers insett. Vun wegen de Snelligkeit vun de Reakschoon ? Mikroorganismen warrt in Brookdelen vun’n Sekunn utschalt ? kunnt mit UV-Licht nich blots Boverflachen behannelt warrn, man ok bewegliche Stoffen as Water oder sogor Luftstroom in en Klimakanal. As dat noch keen Laminar-Flow-Anlagen for
Reinruum
geev un ok noch nich so massig mit
Desinfekschoonsmiddel
arbeit weer, as dat vundaag tyypsch is, weern in Krankhuus swacke UV-Strahlers begang, de duersom in Bedrief weern, um de Keemtall siet to hollen. Disse olle technik kunn in tokamen Tieten wedder nodig warrn, vun wegen dat sik in tonehmen Tall
Antibiotika-Resistenzen
vun Krankmakers billt, de veel in Krankenhuus to finnen sund. Bi de Desinfekschoon mit UV-Strahlen kunnt sik Resistenzen dor Mutatschonen nich utbilln.
Vundaag is de Methood vun’t
Opbereiden vun Drinkwater
mit UV-Strahlen al teemlich verbreedt. De Tall vun de
Krankmakers
in’t Water warrt dormit wirksom minnert in Afhangigkeit vun de Dosis vun’t Bestrahlen. Dorbi is dat grundsatzlich nich nodig, cheemsche Stoffen totosetten. Sunners Krankmakers as to’n Bispeel
Cryptosporidien
, de mit Chlor nich bitokamen is, kunnt dor UV-Licht utschalt warrn. De Smack, Rook oder de pH-Weert vunvt Water warrt dorbi nich annert, wat en groten Unnerscheed is to de cheemschen Behanneln vun Drink- oder Prozesswater.
For de UV-Desinfekschoon warrt allgemeen Nedderdruck-Quecksulverdamplampen insett, mitunner ok Middeldruckstrahler, de Strahlen mit de Bulgenlang 254 nm afstrahlt. Kortere Bulgenlangen (< 200 nm) maakt all orgaansche Stoffen in’t Water tonichten un warrt for de Produkschoon vun hoochrein Water bruukt.
Planten lockt mit sunnere Deelen vun de
Bloot
Insekten an. Eenige Deerten, as to’n Bispeel de
Immen
un de
Hummeln
kunnt invt UV-Rebeet kieken. De Bloten hebbt faken binnen un buten unnerscheedliche en unnerscheedliche
Reflektivitat
for Ultravigelett. Dordor finnt Immen jummer de Mitt vun de Bloot, ok wenn de in’t sichtbore Licht eenkloort is.
In
Lichtfallen
for Insekten warrt UV-rieke Lichtborns bruukt. Lichtfallen warrt insett, um
Schadenmakers
to bekampen un um in de Forschung Orden to bestimmen un to tellen.
Stratenlampen mit hogen Blau- un Ultravigelettandeel (Quecksulverdamplampen) teht Insekten un annert so dat bioloogsche Gliekgewicht. Undichtigkeiten fohrt to en hogeren Opwand bivt Instandhollen. Vun de Insekten warrt butendem
Fleddermuus
antogen, de dordor in’t Stratenverkehr to Schaden kamen kunnt.
UV-Photonen maakt de DNA kaputt
- UV-B Strahlen maakt vor allen
direkten DNA-Schaden
. Se veroorsaakt
Sunnbrand
(Erythembilln an de Huut) un anstiegen Melaninprodukschoon.
- UV-A Strahlen maakt vor allen
indirekten DNA-Schaden
un
Melanomen
- Denatureeren vun Zellproteinen
- Ogenlinsendroven: Hoge UV-B-Dosen fohrt to’n Indroven vun de Linsen.
- Schaden an Kunststoffen, Farvpigmenten un Lackfarven. Orgaansche Farven bleekt ut, Kunststoff warrt droov un sprock (Polyethylen-Folie verfallt to’n Bispeel al unner normal Daglicht).
- Tonichtenmaken vun
Vegetatschoon
: In’t UV-C-Rebeet hebbt Planten meist keen Schuul. Blood nehmt bi’t Bestrahlen in dit Spektralrebeet sworen Schaden oder gaht dood, wat opletzt ok den Dood vun de hele Plant as Naklapp hebben kann. UV-A un UV-B verdragt Planten verscheden goot, man bi hoge Intensitaten starvt de Plant tomeist af, an UV-A kunnt sik Landplanten aver ?gewohnen“.
- Ultravigelett tuugt bi hoge Sunninstrahlen
Ozon
in Boddenneeg ut so noomte Vorloperstoffen (Afgas), wat Schaden an Planten aver ok an de Lungen vun Leevwesen maakt (
Smog
).
- Dat
Lichtbagenschweißen
is en duchtig Ultravigelettborn. Schweißer un Luud, de umto staht, mott sik dorum schulen.
- Dulle UV-B- un UV-C-Strahlen foddert sunnere Materialen in de
Ruumfohrt
, sunners for de
Ruumantoog
un de Viseeren doran for den Buteninsatz. Solarzellen, de buten de Eerdatmosphaar insett warrt, gaht gauer twei un hebbt dorum en kortere Levensduer as op de Eer.
- ↑
P. E. Hockberger:
A history of ultraviolet photobiology for humans, animals and microorganisms
in:
Photochem. Photobiol.
, Bd. 76, 2002, S. 561?579
Online
- ↑
Innsbrucker Nachrichten, 15. Februar 1902
- ↑
Addressing the health benefits and risks, involving vitamin D or skin cancer, of increased sun exposure, Johan Moan etal, PNAS 105:668-673; published ahead of print,
DOI:10.1073/pnas.0710615105
, (Proc Natl Acad Sci USA 105, 2008, 668), ziteert na Arzte Zeitung, 2. Oktober 2008, S. 3, ?Strikte Warnung vor Sonne konnte aufgeweicht werden, UV-Licht erhoht Spiegel an krebsschutzendem Vitamin D“
- ↑
Arzte Zeitung, 2. Oktober 2008, S. 2, ?Lieber Sonne als Krebs“, Angela Speth
- ↑
Powerful Skin Cancer Protection by a CPD-Photolyase Transgene
in:
Current Biology
, Bd. 15 (2), 2006, S. 105-115; PMID: 15668165
- ↑
Fiedler A., Benecke M. et al.:
Detection of Semen (Human and Boar) and Saliva on Fabrics by a Very High Powered UV-/VIS-Light Source
in: Open Forensic Science Journal, Bd. 1, 2008, S. 12-15
[1]
Forensisch Artikel to’t Anwennen vun UV-Licht to’n Opdecken vun Sperma
- ↑
63 Years of UV Exposure in 1 Year